در حال بارگذاری ...
نگاهی به استندآپ کمدی در ایران (1)

واسخندیش ؛ وایسا، بخند و بیندیش

ایران تئاتر: متن حاضر بخش اول از مجموعه مقاله‌های دفتر تحقیق، پژوهش و تولید استندآپ کمدی است که با مدیریت امیر کربلایی زاده در بهار ۹۸ تهیه‌شده است و از این پس در ایران تئاتر منتشر می شود. در این بخش به موضوعاتی چون استندآپ کمدی چیست؟ تأثیر یک کمدین در جامعه، استندآپ کمدین کیست؟ و استندآپ کمدی؛ بدن و بیان پرداخته است.

استندآپ کمدی چیست؟
درواقع نوعی نمایش است که به‌صورت تک‌نفره و به‌صورت کمدی که معمولاً با موضوعات انتقاد از مسائل سیاسی، اجتماعی و دینی اجرا می‌شود.

باکمدین ها بیشتر آشنا شوید
استندآپ کمدین ها افرادی بسیار باهوش و زیرک و تیزبین هستند که می‌توانند مسائل و مشکلات ریزودرشت شهر، کشور و یا حتی جهان را با نگاه خود وبیانی بسیار زیبا و طنّازانه و درست در جایگاه‌های خود بیان کنند تا مردم بتوانند به این نقدها که از طرف استندآپ کمدین مطرح می‌شود بخندند و بیندیشند.

 

تأثیر یک کمدین در جامعه
درواقع استندآپ کمدین می‌تواند در اجتماع پیرامون خود و حتی جهان اطرافش جریان ساز باشد.
معمولاً کشورهایی که ازنظر درآمدی و اختلاف طبقاتی فاصله‌ی زیادی دارند درگیری و افسردگی در اجتماع آن‌ها بسیار به چشم می‌خورد.
استندآپ کمدین، گاهی اوقات با پرداختن به مسائل روان‌شناختی انسان را کنکاو می‌کند و انسان را در مقابل انسان قرار می‌دهد و گاهی اوقات باعث می‌شود که آن فرد به درون خود نقد وارد کند و به رازهای پنهان درونی خود بپردازد و از طریق کمدی موقعیت، تماشاگر را به پس ذهن خود می‌برد و به‌نوعی می‌توان گفت، کمدیدرمانی می‌کند که این اتفاق برای تماشاگر بسیار جذاب است.

 

استندآپ کمدی در ایران
در کشورهای مختلف برای استندآپ کمدی معادلی نمی‌توان پیدا کرد، اما در ایران استندآپ کمدی خود یک معادل فارسی دارد به نام واسخندیش که توسط دکتراسدا الله معظمی گودرزی، ادیب و زبان شناس کشور بوجودآمده که ریشه در زبان پهلوی دارد.
کلمه واسخندیش ترکیبی از کلمات وایسا، بخند و بیندیش را در خودگنجانده است
تاکنون کتابی دررابطه با استندآپ کمدی در ایران با مولف ایرانی به چاپ نرسیده .اما شروع این کار با همت امیرکربالیی زاده و دکتر اسدالله معظمی گودرزی انجام گرفت.
هنر استندآپ کمدی در این ایران به تازگی واردشده؛ اما محدودیت های سیاسی، دینی و... باعث شده تا کمدین ها در ایران محدودیت انتخاب موضوع داشته باشند.
باتوجه به تحقیقات صورت گرفته، مسئولان کشور هنوز قصد نرم شدن در برابر استندآپ کمدی سیاسی و دینی را ندارند. درصورتی که هدف کمدین ها ایستادن در مقابل دین و سیاست نیست. کمدین ها رفتارهای غلط اجتماعی، سیاسی، جنسی و دینی را مورد نقد و بررسی قرار می دهند و با آنهاد شوخی می کنند.
پس نباید فراموش شود که این رفتار های غلط یا درست است که موضوع یک استندآپ کمدین می‌شود.


استندآپ کمدین کیست؟
کمدی یک سبک نمایشی است که به ظاهر هدف آن خنده و تفریح است اما در حقیقت، مسائل جدی در پرده ی شوخی نشان داده می‌شود. در کمدی شخصیت قهرمان و شکست هایش بیشتر جنبه سرگرمی وشادی آور دارد و مخاطب معمولا بدان توجهی ندارد؛ اما درواقع رسالت اصلی کمدی بیان مشکات و مسائل روز مره به زبان طنز آمیز است تا بتواند ذهن مخاطب را در گیر مسئله کند.
کسی که هنر نقد، بیان و بررسی مسائل سیاسی، اجتماعی، دینی و... را داشته باشد و بتواند با استفاده ازابزار بازیگری، مجری گری، سخنوری و بداهه پردازی آنها را بیان کند استندآپ کمدین است. معمولا استندآپ کمدین ها اجرای خود را به‌صورت تک‌نفره روی صحنه پیش می برند و آنها اجرای خود را بدون وجود دیوارچهارم و به‌صورت مستقیم با مخاطبان اجرا می کنند.
استندآپ کمدین ها معمولا مسائل و معضلات بسیار مهم جامعه را به چالش می کشند، به این امید که باعث شگفتی و خنده مخاطبان شود. لنی بروز، ریچارد پریور، لوییس سی کی، جرج کارلین، کریس راک، ادی مورفی، رابین ویلیامز، راسل پیترز، بیل کازبی، جری سینفیلد، دیوچپل، جیم کری، مازجبرانی، مکس امینی، هادی خرسندی و انیسا امانی از معروف ترین استندآپ کمدین های دنیا هستند.


تفاوت یک استندآپ کمدین با فرد عادی:استندآپ کمدین باید از تجربه دیگران استفاده کند. او باید خوب ببیند، بخواند و خوب درس بگیرد. استندآپ
کمدین باید در مورد تمامی مسائل به خوبی بیاندیشد و در مورد آنها تامل کند. استندآپ کمدینی موفق است که از هوش کمدی بسیار قوی بهره مند باشد، یا به عبارت دیگر هوش کمدی خود را آپدیت کند. استندآپ کمدین زمانی می تواند به این مهم دست یابد که بتواند تمامی تکنیک و نکات کمدی را به خود دیکته کند.
بنابراین فرقی اساسی بین یک استندآپ کمدین و فرد عادی وجود دارد. ممکن است فرد عادی از کنار برخی مسائل ساده به سادگی عبور کند و اصال در مورد آنها اندیشه نکند؛ اما استندآپ کمدین از هیچ مسئله ای نمی گذرد. درباره ی همه موضوعات خوب فکر می کند، نگاه می کند، می اندیشد و سعی بر این دارد که از آن مسئله یک موضوع کمدی استخراج کند. درواقع یک استندآپ کمدین باید همواره قوه تخیل خود را فعال نگاه دارد، چرا که بوسیله قوه تخیل می تواند این ارتباط را برقرار سازد.

مثال یک سطل را در کنار خیابان در نظر بگیرید:
فرد عادی در برخورد با آن سطل به راحتی از کنارش عبور کرده و توجهی به آن ندارد؛ اما استندآپ کمدین با دیدن آن سطل نخست در مورد آن تامل می کند و سعی بر این دارد که در تخیل خود با آن ارتباط برقرار کند. سپس استندآپ کمدین خود را جای آن سطل قرار داده و سعی می کند که از دید آن سطل به مسائل روزانه نگاه کند.
به عنوان مثال اگر به " استندآپ کمدی پالستیک اثر جرج کارلین "نگاه کنید متوجه این امر می شوید. در این استندآپ کمدی جرج کارلین در ابتدا در تخیل خود با محیط زیست ارتباط برقرار می کند و سپس مواردی که سبب آسیب به محیط زیست می‌شود را به زبان کمدی بیان می کند.
استندآپ کمدین ها برای اجرای خوب باید چندین نکته مهم را رعایت کنند. درواقع هرچه قدر کمدین ها بیشتر به این نکات توجه کنند، احتمال موفقیت اجرای خود را بالا می برند.


4 نکته ای که استندآپ کمدین ها باید بدانند:
1 ) یک استندآپ کمدین موفق در وهله اول باید " خودش "باشد؛ به عبارت دیگر استندآپ کمدین نباید سعی کند که ادای دیگران را در بیاورد بلکه باید روی صحنه خودش باشد، زیرا که مخاطب آمده تا او را با تمام ویژگی های رفتاری، کلامی و ظاهری اش ببیند.
اما اگر استندآپ کمدین روی استیج برود و به اصطلاح خودش نباشد و تبدیل به فرد دیگری شود مخاطب نمی تواند به باورپذیری مناسبی درمورد او برسد.
2 ) معمولا بزرگترین اشتباهی که اکثر استندآپ کمدین ها می کنند در بخش نویسندگی متن است. آن اشتباه، نوشتن متن و تجزیه تحلیل متن در حین نوشتن است. اگر استندآپ کمدین همزمان با نوشتن متن خود آنرا تجزیه تحلیل کند، درواقع جلوی ذهن خود را گرفته و اجازه ی ایده یابی را به
ذهن نمی دهد. پس بهتر است که استندآپ کمدین بنویسد و به محتوای نوشته اش توجه نکند. استندآپ کمدین می تواند در مرحله ویرایش متن ایرادات نوشته هایش را برطرف کند.
3 ) استندآپ کمدین باید توانایی نوشتن را داشته باشد، اگرچه اجرای استندآپ و نوشتن آن، دو مقوله جدا ازهم است ولی با این حال این دولازم وملزوم هم اند.
استندآپ کمدین برای اینکه بتواند متن رابه اصطالح مال خود کند بهتر است که توانایی نوشتن راداشته باشد.
4 ) استندآپ کمدین ها باید از اجرای خود هدفی داشته باشند و در نهایت پیامی را به مخاطب بدهند. استندآپ کمدینی که در اجرای خودش هدفی نداشته باشد و صرفا برای خنداندن مخاطب موضوعاتی بی هدف را بیان کند، برای مخاطب جذاب نخواهد بود و در نهایت با این جمله از جانب مخاطب مواجه خواهد شد:
"خب آخرش که چی؟ "یا " این کمدین هیچ چیزی برای گفتن نداره ".

 

ارتباط گرفتن با مخاطبین حین اجرا
استندآپ کمدی یک شوی تک‌نفره است و مخاطبین آن تماشاچیانی هستند که به‌صورت زنده شما را می بینند و دیوار چهارمی بین استندآپ کمدین و مخاطب نیست؛ بنابراین استندآپ کمدین حین اجرا باید با مخاطب خود ارتباط برقرار کند، با آنها شوخی کند تا بتواند دائما مخاطب را با خود نگاه دارد تا مخاطبش را از دست ندهد.
مثال اگر به استندآپ های مکس امینی نگاه کنید؛ مکس اغلب اوقات با مخاطبین خود شوخی می کند. او با این کار سعی بر این دارد که مخاطب را تا آخرین لحظه برنامه همراه خود نگاه دارد.

 

کمدین ها غالبا به سه دسته تقسیم می شوند:
1 ) دوربین مداربسته اجتماع: استندآپ کمدین هایی مثل جرج کارلین و لوییس سی کی اغلب جزء این دسته اند و اکثرا مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی را با این طریق عنوان می کنند. معمولا اول این دسته از اجراها با جمالتی مثل "تاحاال دقت کردین "یا " دیدید بعضیا "آغاز می شوند. مثال:
"استندآپ کمدی رانندگی از لوییس سی کی "
"استندآپ کمدی پالستیک از جرج کارلین "
2 ) شوخی با خود یا خانواده: استندآپ کمدین هایی مثل مکس امینی، مازجبرانی، راسل پیترز اغلب جزء این دسته اند که مسائل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ...را به‌صورت شوخی با خود و یا خانواده خود بیان می کنند. معمولا اول این دسته از اجراها با جمالتی مثل " بابای من "یا " عموی من " یا " من و بابام "آغازمی شوند. مثال:
"استندآپ کمدی گیر دادن مادرها به فرزندان از مکس امینی "
"استندآپ کمدی چگونه شهروند کانادا شویماز راسل پیترز "
"استندآپ کمدی مهاجرت به آمریکا از مازجبرانی "
3 ) تیپ سازی: در ایران معمولا استاد کهنمویی زمانی که در خندوانه می خواست استدآپ کمدی اجرا کند تیپ سازی می کرد و روی صحنه ی برنامه حاضر می شد.

استندآپ کمدی؛ بدن و بیان
تسلط بر روی صحنه یکی از بارز ترین خصوصیات یک استندآپ کمدین است. تجربه ی خیلی از هنرمندان فعال در این عرصه نشانی می دهد که عدمِ تسلط کافی و داشتنِ استرس در اجرای کمدین عموماً باعث می‌شود که مخاطب حتی به بهترین شوخی ها هم واکنش نشان ندهد. چرا که در چند سالِ گذشته، مخاطبِ این نمایشِ هنری به شدت هوشمند شده و همین هوشیاری بالا نسبت به استندآپ کمدی باعث بالا رفتن سطح توقع نسبت به کمدین ها نیز شده است. لذا بهتر دانستم برای طرفدارانِ عرصه ی اجرای این گونه نمایش، دو مولفه ی بسیارمهم در اجرا که تا حدودِ زیادی تسلط روی صحنه را بالا می برد معرفی کنم.
همانطور که قبلا هم اشاره شد، بدن و بیان دو مولفه ی بسیار مهم در اجرای همه ی گونه های نمایشی و به ویژه استندآپ کمدی است. برای مثال زمانی که یک کمدین در حالِ بازسازی یک صحنه و یا یک خاطره ست، از بدن استفاده بسیار زیاد و به بجا شده است و یا زمانی که کمدین درحال اجرای یک استندآپ کمدیِ متن محور است، مهمترین مولفه رعایت تکنیک های بیان است. اصول و تکنیک های تمرین بدن و بیان در کتب بسیار زیادی در زمینه های بازیگری، مجری گری و سخنرانی که به چاپ رسیده اند بیان شده است. پس برای تقویت این دو تکنیک مطالعه و تمرین عامل بسیار مهمی است.
اما نکته بسیار مهم و حائز اهمیت این است که استنداپ کمدین باید بسیار توجه داشته باشد، همانطور که استفاده از بدن و بیان در جذاب شدن استندآپ کمدی برای مخاطب نقش اصلی دارد، به همان میزان هم نمایشی شدن استندآپ کمدی می‌تواند به اجرای کمدین لطمه بزند. درواقع یکی از وجه تمایز های استنداپ کمدی با گونه های دیگر نمایش کمدی از جمله تئاتر مونولوگ طنز درهمین رئال به نظر رسیدن آن است. چرا که مخاطب استند آپ
کمدی به دلیل هوش بالا که قبال به آن اشاره شد به محض آنکه به جای تماشای یک استنداپ کمدی با یک نمایش روبرو شود ارتباطش با کمدین را از دست می‌دهد.
نکته جالب و هیجان انگیز برای کمدین در اجرای استنداپ کمدی در همین است که باید سعی کند در حین استفاده به جا از تکنیک های بدن و بیان در حین اجرا درگیر نمایش نشود و کمدین باید پس از تمرین های مکرر و مداوم، در زمان اجرا، از اجرای خودش لذت ببرد. این جمله دارای نکته ی بسیار ظریفی ست و آن این است که کمدین باید در هنگام اجرای استنداپ کمدی خود و شخصیت صحنه ای خود را که بسیار هم به خود واقعی اش شبیه است نشان مخاطب بدهد؛ اما کمدین باید در درون پس از سال ها تمرین به یک خود تکنیکی که سرشار از تکنیک های بدن و بیان است مبدل شود. تنهاد راه تست موفقیت یا عدم موفقیت کمدین در رسیدن به این هدف اجرای مداوم و گرفتن بازخورد اجرا از مخاطبین است.

ادامه دارد ...




نظرات کاربران