در حال بارگذاری ...
بررسی کارنامه کاری و زندگی هنری هما جدیکار، کارگردان و مدرس نمایش عروسکی

بانویی از جنس مهربانی عروسک ها

ایران تئاتر- رضا آشفته: هما جدیکار را به نظر همه دانشجویان دانشکده های سینما تئاتر و هنرهای زیبا بشناسند چون همگی آنان مبانی نمایش عروسکی را با این مدرس کارآزموده گذرانده اند و همه می دانند که دلسوزی ها و مهربانی هایش افزون بر شیوۀ درست و کارآمد تدریسش در انتقال دانش عروسکی اش بسیار موثر بوده است.

بنابراین امروز شاخص بودن شخصیت هما جدیکار در جامعه تئاتری برای همگان اثبات شده است و برای همین هم هست که می بینیم به بهانه های مختلف برایش بزرگداشت برگزار شده است. آیین بزرگداشت هما جدیکار در سال 92 در مراسم اختتامیه شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران برگزار ‌شد. همچنین در هجدهمین جشنواره تئاتر تجربه دانشگاه تهران که 21 اسفند 96 برگزار شد، از جدیکار تقدیر شد. مراسم اختتامیه هجدهمین جشنواره تئاتر تجربه با نکوداشت استاد هما جدیکار، استاد سعید پورصمیمی و استاد پرویز پورحسینی همراه بود.

هما جدیکار

هما جدیکار متولد سال 1333 در تهران است. او دارای مدرک کارشناسی رشته نمایش عروسکی و درجه یک هنری بوده و در زمینه  نویسندگی، کارگردانی و تدریس نمایش عروسکی فعالیت می کند.

سمت هایی از جمله مدرس دانشگاه هنر، مدرس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، معاونت گروه نمایش دانشگاه تهران، ریاست انجمن نمایشگران عروسکی، عضو هیئت مدیره خانه تئاتر و... در کارنامه مسئولیتی اش دیده می شود.

از نمایش هایش می توان از کچل کفتر باز، هفت خوان رستم، پهلوان کچل و وروره جادو و... نام برد.

هما جدیکار سابقه همکاری با موسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضوی در زمینه داوری اولین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان مشهد را دارد.

دنیایش دنیای عروسک هاست، چهره مهربان او مربیان را به روزهای خوب بازی های کودکی شان می برد.

او از سال 1353 به صورت رسمی وارد کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شده و دوره های آموزش را با شادروان اردشیر کشاورز و زنده یاد کامبیز صمیمی برنامه ریزی کرده و از سال 1354 به عنوان مربی وارد کتابخانه های کانون شده  و از مراکز واقع در وحیدیه و فخر آباد  به عنوان اولین کتابخانه هایش یاد می کند.

سال های 1360 تا 1376 آموزش را در مدرسه هنر و ادبیات وابسته به صدا و سیما انجام داده و از سال 1358 تاکنون در دانشگاه ها مشغول تدریس و اکنون عضو هیأت علمی دانشگاه است.

او بر این باور هست:« دنیای عروسک ها جادوی خودش را دارد ،وقتی با عروسک هستی وارد دنیای پر فانتزی و تخیلی می شوی.

 و وقتی وارد دنیای عروسک ها می شوی در واقع به شناخت خودت کمک می کنی زیرا هر چه در ضمیر خود آگاه و ناخود آگاه و هر چه در ذهن و دل داری بیرون می ریزی و زیبایی های را مجدداً کشف کنیم.»

او در رابطه با اولین عروسکی که ساخته می گوید:« دختر بچه ای که آواز می خواند اولین عروسک من بود که در سن 17 سالگی  با استفاده از یک کلاف کاموا و مقداری پارچه آن را ساختم.

جدیکار معتقد است:« هر کدام از عروسک ها حس و حال خودشان را دارند و ادامه می دهد دختر بچه کاموایی و پهلوان کچل هر کدام در موقعیت خودشان حس خاصی را به من می دهند.»

او از مربیان کانون نیز می خواهد که به مخاطبان خود فقط و فقط به دید آموزش گیرنده نگاه نکنند و آن چه را که در نام کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان نیز آمده است یعنی "پرورش" را سر لوحۀ کار خود قرار دهند.

و ادامه می دهد:« امیدوارم افرادی که می آیند ذاتاً کودکان ونوجوانان را دوست داشته باشند و بتوانند با آن ها ارتباط برقرار کنند چون اگر کسی بچه ها را دوست نداشته باشد نمی تواند مربی خوبی باشد و می افزاید خوش بختانه این علاقه در تمام مربیان کانون دیده می شود ،پس از این علاقه مربیان باید روی خلاقیت بچه ها کار کنند و بچه ها را تک بعدی و فقط با رویکرد آموزش تربیت نکنند بلکه به آن ها فرصت دهند تا خلاقیتشان شکوفا شود.

امیدوارم کانون این وظیفه را که پرورش است برای آن ابزار های مناسب درست کند و خلاقیت را شکوفا کند چرا که متاسفانه اکنون رویکرد خانواده ها و نظام آموزشی آموزش است و بچه ها در دنیای امروز فرصت لذت بردن از دنیای شیرین کودکی را ندارند لذا این وظیفه خطیر بر دوش همکاران عزیز کانون است که برای بچه ها این فضا را فراهم کنند.»

مضحکه بادسوار

نمایش «مضحکه بادسوار» نوشته و کارگردانی هما جدیکار دوشنبه ۱۷ تیر 98 با حضور داوود فتحعلی بیگی و همراه با مراسم شبچراغ در تالار سنگلج اجرای عمومی خود را آغاز ‌کرد.

هما جدیکار مدرس، نویسنده و کارگردان تئاتر در «مضحکه باد سوار» از تکنیک های نمایش سنتی و مدرن در کنار هم بهره برده است. این نمایش برای اولین بار در هفدهمین جشنواره بین المللی نمایش عروسکی تهران مبارک رونمایی شده و مورد توجه منتقدان و تماشاگران قرار گرفت.

بازی‌دهندگان عروسک (به ترتیب حروف الفبا) امیرحسین انصافی، امیرمحمد انصافی، مریم ایرانمنش، و حامی علیزاده هستند.

مرضیه برومند، کارگردان نمایش‌های عروسکی تلویزیون و تئاتر 24 تیر، به تماشای نمایش مضحکه بادسوار نوشته و اثری از هما جدیکار در تماشاخانه سنگلج نشست.

برومند پس از تماشای این نمایش عنوان کرد: مدتهاست که به دوستان، عزیزان و بچه‌های نمایش‌های عروسکی می‌گویم که حتما باید در نمایش خیمه شب بازی شخصیت «مبارک» متحول شود، امشب من این تحول را در این نمایش مشاهده کردم.

وی در ادامه افزود: خوشبختانه موضوع کار این نمایش خیلی گرم و شیرین بود، انتقادات بامزه و تأثیرگذاری داشت. امیدوارم این حرکت‌ها در عرصه نمایش‌های عروسکی ادامه پیدا کند و هما جدیکار نیز باز هم دست به اجرای چنین کارهایی ببرد.

نمایش «مضحکه بادسوار»، مضحکه‌ای است که در دل خود طنز و نقد به همراه دارد و به مسائل اجتماعی می‌پردازد. داستان از این قرار است یک مختلص از زندان فرار کرده اما دستگیر می‌شود. حاجی برای فرار کردن چاره‌ای می‌اندیشد. و …

سفرنامه طیاره خانم

نمایش «سفرنامه طیاره خانم» نوشته هما جدیکار و سمیه گلباز و به کارگردانی هما جدیکار،  در شانزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی مبارک در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اجرا شد .

هماجدیکار نویسنده و کارگردان با سابقه کشورمان اجرای «سفرنامه طیاره خانم» را به امبیز صمیمی‌مفخم، اردشیر کشاورزی و بیژن نعمتی‌شریف بنیان‌گذاران مرکز تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان تقدیم کرد.

 هما جدیکار کارگردان نمایش گفت: در نمایش «سفرنامه طیاره خانم» نقدی بر نگرش غلط‌ جوانان داریم. افرادی که توقعات بی‌مورد دارند و زیاده خواه هستند. می‌خواهند از پله اول به پله آخر برسند. همه چیز را نباید از ابتدا خواست بلکه باید زندگی را از چیزهای کوچک آغاز کنیم تا در مسیر درست با سعی و تلاش به آنچه می‌خواهیم برسیم. البته انتظارات جوانان را در نظر گرفتیم و تلطیف شده به آن پرداختیم.

وی تکنیک اجری نمایش «سفرنامه طیاره خانم» را خیمه شب بازی سنتی دانست و افزود: در نمایش از عروسک‌های نواحی مختلف استفاده شده است. در نواختن موسیقی نیز از آهنگ‌های فولکلور محلی بهره بردیم.

در این نمایش مبارک به طیاره خانم علاقه مند می‌شود. این دو ندیم و ندیمه سلیم خان هستند. مبارک فقیر است و طیاره خانم او را قبول نمی‌کند ولی با پیش آمدن اتفاقاتی یاد می‌گیرد زیاده خواه نباشد و طبق افسانه باهم ازدواج می‌کنند.

عوامل این نمایش از دانشجویان کارشناسی ارشد هما جدیکار در دانشگاه تهران هستند. علاوه بر این که «سفرنامه طیاره خانم» خروجی کلاس بوده و گروه دو ماه نیز برای اجرای در شانزدهمین جشنواره بین‌المللی «نمایش عروسکی تهران-مبارک» تمرین داشته .

عروسک‌گردان‌های این نمایش سمیه گلباز، مریم ایرانمش، سعیده دهقانی‌نژاد هستند. داوود بختیاری مرشد و نوازنده تنبک و علی جباری نوازنده کمانچه محسوب می‌شوند. ساخت عروسک نیز به عهده سعید دهقانی‌نژاد، سمیه گلباز، یلدا منتظری و میرآرش مصطفایی بوده. نمایش «سفرنامه طیاره خانم» 6 شهریور 95 در دو نوبت 18 و 20:15 در سالن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اجرا شد.

عباس عبدالعلی زاده، منتقد و خبرنگار در گزارش خود با اشاره به نمایش «سفرنامه طیاره خانم» درباره اش می نویسد:« یک اثر کاملاً حرفه‌ای از نمایش همیشه دوست‌داشتنی خمیه شب بازی. نام هما جدیکار هر بیننده تئاتر عروسکی را برای دیدن یک خمیه شب بازی خاطره‌انگیز به مرکز تولید تئاتر کانون در پارک لاله می‌کشد. باز داستان تکراری ولی همیشه دوست‌داشتنی و پرماجرای دختر دم بخت و خواستگار. دیگر میدانیم سروته ماجرا چیست فقط لذت اینکه چطور اجرا می‌شود را با خود از سالن بیرون خواهیم برد. می‌دانیم مبارک و طیاره پیروز ماجرا هستند اما اینکه طیاره با موتورسیکلت به دنبال یک دیو رپر (Rapper) می‌رود تا خواستگار سیاه‌سوخته خود را نجات دهد شیرینی ماجرا است. اینکه حقوق ثابت مبارک همان یارانه است و به پشتوانه این حقوق و وام ‌ده میلیون تومانی می‌خواهد زن بگیرد ما را به قهقهه وامی‌دارد. اینکه بابای قصه چطور ما را به همخوانی و همراهی با قصه فرامی‌خواند بهانه این سفر است. حس خوبی که همه این‌ها با موسیقی کمانچه و تنبک در طول نمایش به اوج خود می‌رسد.»

تیستوی سبز انگشتی

شنبه ۲۲ شهریور 93، در نخستین روز از پانزدهمین جشنواره نمایش عروسکی تهران-مبارک، نمایش «تیستوى سبز انگشتى» به نویسندگی نغمه ثمینی و کارگردانى مشترک هما جدیکار و آزاده‌ پور مختار در تالار چهارسو تئاتر شهر اجرا شد.

محسن زمانی، منتقد درباره این نمایش می نویسد: «تیستوى سبز انگشتى» از آن داستان‌هایى است که مخاطبان در مقابلش به دو دسته تقسیم مى شوند؛ یا آن را خوانده‌اند و یا باید بخوانندش. حکایت پسرکى خاص با دستانى که سبز کننده‌اند. حکایت حماقت هاى آدم بزرگ‌ها و جنگ پرستىشان. تیستو از آن دست داستان‌هایى است که حرف‌هاى بزرگى را در قالبى بچه گانه مطرح مى‌کنند. داستانى است براى هفت ساله‌ها تا هفتادو هفت ساله‌ها!

ثمینى نمایشنامه «تیستو سبز انگشتى» را بر اساس داستانى به همین نام، نوشته موریس دروئون و ترجمه لیلى گلستان، نوشته است. روند اقتباس از داستان براى نمایشنامه همواره با مشکلات فراوانى روبروست و به همین اعتبار، تولید نمایشنامه هاى اقتباسى یک چالش جدى براى نمایشنامه نویسان به حساب مى آید. البته چالش اساسى در «تیستوى سبز انگشتى» را شاید بتوان اجراى نوشته‌هاى نمایشنامه نویس قلمداد کرد. ثمینى براى کوتاه کردن روایت و گنجاندن آن در حد و اندازه حوصله یک اجراى عروسکى امروزگارى، از تمهید اضافه کردن راوى به نمایش استفاده برده است. برخى بر این باورند که استفاده از راوى در آثار اقتباسى نشانه اشکال در روند دراماتیزه کردن یک داستان است، اما واقعیت این است که نمى‌توان چنین حکم کلى در مورد همه نمونه‌هاى اقتباسىِ داراى راوى، صادر کرد. نکته قابل توجه در این زمینه حضور منطقى و مستدل راوى در نمایش است. یعنى اگر ساختار نمایشنامه توسط درام نویس طورى طراحى شده باشد که حضور یک راوى را توجیه کند، نه تنها حضور راوى اشکال نیست، بلکه مى تواند به پیشبرد دراماتیک داستان به بسندگى و کلانى یارى رساند. البته ثمینى دو راوى را وارد اقتباسش کرده، یکى انگار تجسم خود نویسنده بر صحنه است و روایت کننده دلبستگى‌هاى او و همه دیگران شبیه اوست، که با شناختن تیستو دلبسته‌اش شده‌اند. اما راوى دیگر یک گوینده خبر است که کارکردى جز ایجاد امکان فشرده کردن روایت در مدت زمانى حدود یک ساعت را نمى‌توان برایش متصور بود. ثمینى داستان را از جاى درستى شروع مى‌کند، از طرفى الزاماتى که تبدیل کردن یک داستان به نمایشنامه، به نویسنده تحمیل مى‌کند و از طرف دیگر حجم زیاد داستان براى نمایش روى صحنه، نویسنده را براى انتخاب یک نقطه شروع درست در تنگنا مى‌گذارد، ولى ثمینى توانسته از این آتش به سلامت بگذرد. نمایش از جایى آغاز مى‌شود که داستان پایان مى‌یابد؛ یعنى ناپدید شدن تیستو، از این به بعد روایت به شکل فلش بک‌هایى که به واسطه روایت راوى شکل مى‌گیرد، پیش مى رود و اگر بخواهیم انصاف دهیم باید بگوییم ثمینى در اقتباسى که از داستان تیستو انجام داده موفق بوده است، هر چند وجود راوى و گوینده خبر- به خصوص دومى- روایتش را در لحظاتى دچار لکنت مى‌کند و در جادویى که مخاطب به واسطه تماشاى نمایش به آن دچار شده است، اختلال ایجاد مى کند. اما حفظ روح داستان «تیستوى بندانگشتى» و ایجاد احساسى مشابه آنچه اصل داستان در مخاطب ایجاد مى‌کند، دستاوردهایى است که ثمینى به آن‌ها دست یافته و البته دستاوردهاى قابل اعتنایى در زمینه اقتباس محسوب مى شود.

ذکر این نکته با اهمیت به نظر مى‌رسد که «تیستوى بند انگشتى» از آن دست اجراهایى است که در آن، اجراى گروه نمایشى بر متن نمایشى تفوق یافته و از آن پیشى گرفته است. این البته نه به معناى ضعف متن نمایشى بلکه به معناى کارگردانى و اجراى قابل اعتناى آن متن است. در ابتداى نمایش، هیچ عروسکى در کار نیست و سه بازیگر بر صحنه ظاهر مى‌شوند، اما جالب اینجاست که بازیگران نقش عروسک‌ها را بازى مى‌کنند. از همین جاست که آشنایى زدایى‌ها آغاز مى‌شود و فضاى تاویل و تفسیر را ایجاد مى‌کند. رابطه آشناى مخاطب با عروسک اغلب ایفاى نقش انسان‌ها به وسیله عروسک‌هاست، نه ایفاى نقش عروسک‌ها توسط انسان‌ها. در ادامه رابطه‌اى خاص بین عروسک و عروسک گردان و مخاطب ایجاد مى‌شود که امکان تجربه‌هاى جدیدى را به مخاطب مى‌دهد. عروسک‌ها و عروسک گردان‌ها از نظر ویژگى‌هاى تنانى و جسمانى و حتى چهره و لباس، بسیار شبیه عروسک‌هایى هستند که دارند مى‌گردانند، انگار مخاطب هم‌زمان دو نسخه از یک شخصیت را دریافت مى‌کند، یکى آدمى معمولى و متعلق به دنیاى واقعیت و دیگرى عروسکى با جادوى گیراى صحنه و متعلق به قلمرو خیال، قلمروى که بى شک نسبت بیشترى با حقیقت دارد تا واقعیت. تماشای هم‌زمان عروسک و عروسک گردانی که شباهت‌های زیادی به هم دارند و رابطه‌ای که میان آن‌ها شکل می‌گیرد- عروسک گردان به عروسکش جان می‌دهد و عروسک به عروسک گردانش هویت- چشم انداز جدیدی را در مقابل تماشاگر نمایش عروسکی پدید می‌آورد. بازی رفت و برگشتی که چشم مخاطب بین این دو عنصر مشابه انجام می‌دهد تشخیص واقعیت را از خیال و بالعکس دشوار می‌کند. باید عروسک هاى خوش ساختى را که پاسخ‌هاى بسیار مناسبى به تلاش عروسک گردان‌هایشان مى‌دهند و حرکاتى باور پذیر و قابل قبول به نمایش مى‌گذارند، هم به مزیت‌هاى این اجرا اضافه کرد.

هما جدیکار و آزاده‌پور مختار در کارگردانى «تیستوى سبز انگشتى» به دریافت‌هایى از رابطه انسان و عروسک رسیده‌اند که مشخصاً حاصل سال‌هاى زیاد تجربه اندوزى است.

عروسی ملک جمشید

"عروسی ملک جمشید" فضای موزیکال و طنز دارد و یک نمایش سیاه بازی است. این نمایش به کارگردانی هما جدیکار گوشه ای از معضلات اجتماعی را بیان می کرد که در سال 89 در تالار مولوی اجرا شد.

داود داداشی بازیگر شناخته شده تئاتر تخت حوضی در این نمایش نمایش "عروسی ملک جمشید" به کارگردانینقش سیاه را بازی می کند. هما جدیکار که در سیزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی و سال 89 شرکت داشت در تالار مولوی اجرای عمومی خود را پشت سر نهاد.

این نمایش عروسکی تلفیقی ازسیاه بازی و شبیه خوانی است و در فضایی طنز داستان خود را روایت می کند. در این نمایش که نقش سیاه را بر عهده دارم در قسمتی سیاه در قالب عروسک ظاهر می شود و در قسمتی تبدیل به انسان می شود. این نمایش داستان دختر خاقان را روایت می کند که وزیر و سیاه نمایش خواستگاران این دختر هستند وزیر با ترفندهای خود می خواهد سیاه را از میدان به در کند.

مانند همه نمایش های سیاه بازی که معضلات اجتماعی را طنزگونه به مخاطب انتقال می دهند. این نمایش هم در یک فضای طنز و موزیکال یک نقد اجتماعی دارد.

بخشی از فعالیت ها و سمت ها

بازبین چهاردهمین جشنواره تئاتر تجربه

دبیر چهاردهمین جشنواره نمایش عروسکی

عضو شورای مرکز ملی اسیتژ ایران

عضو هیات انتخاب نخستین بازار تئاتر کودک و نوجوان

عضو کمیته ارزشیابی آثار هنری اساتید گروه هنرهای نمایشی

عضو کمیته ارزشیابی آثار هنری اساتید گروه هنرهای نمایشی

عضو شورای فرهنگی پردیس هنرهای زیبا

عضو هیات داوران و مصاحبه کنندگان آزمون عملی کارشناسی

طراح سوالات آزمون کارشناسی ارشد عروسکی

عضو هیات داوران و مصاحبه کنندگان آزمون عملی کارشناسی

مسئول ارشد رشته نمایش عروسکی

عضو شورای ارزیابی آثار هنری

استاد مشاور دانشجویان شاهد و ایثارگر

استاد راهنمای دانشجویان کارشناسی رشته نمایش عروسکی ۹۵

طراحی سوالات چهارگزینه ای برای کارشناسی ارشد نمایش عروسکی

مدیر برگزاری آزمون عملی کارشناسی ارشد نمایش عروسکی

مصاحبه کننده (داور) آزمون عملی از داوطلبان رشته های نمایش

پردیس هنر های زیبا / گروه نمایش تئاتر / پردیس هنر های زیبا / دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی.

منابع:

زمانی، محسن، نگاهی به نمایش «تیستوی سبز انگشتی» به کارگردانی هما جدیکار و آزاده پورمختار، ایران تئاتر،  یکشنبه ۲۳ شهریور ۱۳۹۳.

عبدالعلی زاده، عباس، شاد پیمایی در شش روز با جشنواره عروسکی تهران – مبارک، ایران تئاتر، دوشنبه ۸ شهریور ۱۳۹۵.

هما جدیکار، سایت رخ نما.

هما جدیکار، موسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضوی.

هما جدیکا؛ مدرس دوره آموزش نمایش عروسکی، پایگاه خبری کودکان و نوجوانان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، استان البرز، ۱ بهمن ۱۳۹۲.

 

 




نظرات کاربران