در حال بارگذاری ...

نگاهی به کهن آیین تشت گذاری در اردبیل

ایران تئاتر_سعید نوریان:عزاداری مردم دارالارشاد و دارالامان اردبیل برای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) با ویژگی هایی منحصر به فردی که دارد، زبانزد خاص و عام است و اگرچه با شهادت سفیر حضرت سیدالشهدا، آیین های عزاداری در اردبیل آغاز می شود، اما اعلان رسمی این سوگواری ها برای شهید کربلا و یاران باوفایش، با برگزاری آیین تشت گذاری در مسجد جامع این شهر اردبیل است.

 آیین های عزاداری و سوگواری برای سید و سالارشهیدان، حضرت اباعبدالله الحسین (ع)در کهن شهر تاریخی دارالامان، دارالارشاد و دارالایمان اردبیل، پیشینه ای دیرینه دارد. عشق و ارادت مردم این دیار به حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، زبانزد خاص و عام است و هر ساله هزاران نفر از جای جای ایران اسلامی و از آن سوی مرزها، با حضور در شهر اردبیل، عشق، ارادت و دلدادگی مردم حسینی این شهر را در ایام محرم به تماشا می نشینند و همراه با مردم عزادار این دیار برای حسین(ع) و یاران شهیدش اشک ماتم می ریزند. عزاداری مردم دارالارشاد و دارالامان اردبیل برای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) با ویژگی هایی منحصر به فردی که دارد، زبانزد خاص و عام است و اگرچه با شهادت سفیر حضرت سیدالشهدا، آیین های عزاداری در اردبیل آغاز می شود، اما اعلان رسمی این سوگواری ها برای شهید کربلا و یاران باوفایش، با برگزاری آیین تشت گذاری در مسجد جامع این شهر اردبیل است.
آیین های عزاداری مردم اردبیل از هشتم ذی الحجه، شب شهادت سفیر عشق، حضرت مسلم ابن عقیل آغاز و تا 28 و 30 صفر، سالروز رحلت پیامبر گرامی اسلام و شهادت حضرت امام حسن(ع)و حضرت امام رضا(ع)ادامه می یابد.مردم حسینی شهر اردبیل با حرکت ارزشمند عزاداران محله عالی قاپوی این شهر، در شب شهادت حضرت مسلم ابن عقیل(ع) در روز هشتم ذی الحجه، بر اساس آیینی دیرینه، با حرکت در محلات و مجموعه بازار سنتی اردبیل به عزاداری می پردازند و از این روز آیین های هفته خوانی در منازل آغاز می شود و این مراسم، به نوعی اعلام آغاز عزاداری مردم این شهر برای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) است. اگرچه 18 سالی است که در قالب برنامه«همایش استقبال از محرم» که این مراسم هم از ابتکارات اردبیلی هاست، مردم این دیار در روزهای دهه سوم ماه ذی الحجه و بعداز عید سعید غدیر، به استقبال از ماه محرم می روند و پیرغلامان و خادمان حسینی این شهر را مورد تجلیل و تکریم قرار می دهند، اما آغازگر رسمی عزاداری های مردم اردبیل برای حضرت اباعبدالله الحسین( ع)، برگزاری دیرینه آیین گذاری در مسجد جامع این شهر است. مردم عزادار و حسینی شهر اردبیل و حتی علاقه مندان و شیفتگان خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام و بویژه ذدلباختگان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) از دیگر شهرهای استان و شهرهای ایران اسلامی و حتی از منطقه قفقاز در مسجد جامع این شهر که در قلب مجموعه بازار تاریخی و سنتی اردبیل قرار دارد، جمع شده و ساعت ها با همراهی مادحان خوش نغمه و دستجات محلات شش گانه اردبیل به سوگواری و عزارداری می پردازند. تشت‌گذاری به عنوان  سنتی کهن نه تنهاجایگاه و اهمیت خود را از دست نداده، بلکه روزبه روز به شکوه و رونق این آیین افزوده می شود. تشت گذاری، تمثیلی از رفع تشنگی عزاداران حضرت امام حسین (ع) در مقابل تشنگی سید و سالار شهیدان است.
این مراسم با نظم و ترتیب خاص محلات شش گانه اردبیل از سه روز مانده به ماه محرم آغاز می‌شود. این مراسم مذهبی که در جریان برگزاری دهمین اجلاس بین المللی تجلیل از پیرغلامان حسینی در آبانماه 91 در اردبیل به عنوان یک میراث معنوی به ثبت رسمی رسید، از زمان صفویه در اردبیل بطور رسمی اجرا می شود و در حال حاضر و به تبعیت از شهر اردبیل بعنوان خاستگاه این مراسم معنوی، در شهرهای آذربایجان شرقی و غربی، زنجان و حتی در برخی از استان های آذری نشین کشور نظیر گیلان، مازندران و تهران این مراسم باشکوه با حضور عزاداران و دوستداران حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام برگزار می شود. اما در اردبیل و روز 27 ذی الحجه، دو محله‌ بزرگتر از محلات شش گانه (بر اساس یک تقسم بندی در حوزه عزاداری، اردبیل شش محله دارد و هریک از این شش محله، دارای شاخه هایی است و مساجد و محلات دیگر تابع این شش محله اصلی هستند. تاوار، پیرعبدالملک، سرچشمه، اونچی میدان یا گازران،عالی قاپو و اوچدکان، محلات شش گانه اردبیل را تشکیل می دهند)، یعنی تاوار و اونچی میدان، تشت‌گذاری می‌کنند. ودر روز های بیست و هشتم و بیست و نهم ذی الحجه نیز چهار محله دیگر و محلات تابع آن ها، آیین تشت گذاری را برگزار می کنند. تشت‌های استفاده شده در این مراسم  معمولاً بسیار قدیمی(و بیشتر موقوفه) از جنس مس یا برنز و بعضی‌های شان بسیار بزرگ هستند. تشت ها را از چند روز قبل در محلی آماده می‌کنند و و در روز تشت گذاری، ریش‌سفیدان محل،  تشت‌ها را به دوش می‌گیرند و علما و سالخوردگان و بزرگان در جلو و مردم در پشت سر آن ها، سینه‌زنان یا زنجیرزنان (هر محله‌ای ابزار عزاداری خودش را دارد و بعضی محلات هم دسته سینه زنی دارد و هم دسته زنجیر زنی) به سمت مسجد محله حرکت می‌کنند. البته در بعضی از منازل هم که صاحب خانه اش نیت کرده، مراسم تشت گذاری انجام می شود. ورود طشت به مسجد و حسینیه ها و منازل با احترام بسیار زیادی انجام می‌شود و دسته‌ حامل طشت، چندباری در داخل مسجد دور می‌زنند و نوحه‌خوانی می‌کنند و تشت‌ها را در قسمت مخصوصی که در ساختمان مسجد در نظر گرفته شده، قرار می‌دهند و پر از آب می‌کنند. روی تشت‌ها تخته‌  تمییزی قرارداده و روی تخته‌ها، شمعدان‌ها را می‌گذارند. حاضران در مسجد به احترام دستجات عزاداری و این تشت که به نام حضرت اباعبدالله الحسین(ع) است، قیام کرده و در جلو آنها، دسته سینه زنی با شعار «الدخیل یا ابوالفضل» سینه می‌زنند و هنگام غروب کنار تشت صف کشیده و پس از عزاداری، برای شهدای کربلا، فاتحه می‌خوانند. (اصولاً صف کشیدن و رعایت ترتیب بزرگتری و کوچکتری در همه‌ عزاداری ها از الزامات عزاداری شهر اردبیل است).
این سنت، با الهام از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) است؛ واقعه کربلا و بسته شدن فرات به روی امام حسین(ع) و یارانشان و ایثارگری های سقای کربلا برای رساندن آب به تشنگان و حماسه آفرینی یارانی که با لبانی تشنه، شهد شهادت را نوشیدند، به یقین قداست و جایگاه والای آب را در فرهنگ شیعیان و به خصوص ایرانیان که از دیرباز نیز از جایگاه خاص و معنوی برخوردار بوده، عمق و وسعت بسیاری بخشیده است تا جایی که انعکاس این امر را در فرهنگ مردم و به خصوص در شکل گیری آداب و رسوم و آیینها شاهد هستیم.
براساس روایتهای تاریخی، در مسیر راه کاروان کربلا قبل از رسیدن به دشت نینوا، سربازان حر بن یزید ریاحی در منطقه ‌ای به نام "زباله" راه بر کاروان امام بسته و حرکت آن را متوقف ساخته ‌اند.
در این محل، سالار شهیدان علیرغم کمبود آب دستور می ‌دهند طشتها توسط آبهای موجود در مشکها پر شود که هم یاران حسین(ع) و هم سربازان حر از آن استفاده کنند و نیز احشام موجود در هر دو کاروان نیز سیراب شوند.
از قدیم الایام بعضی از مساجد فاتحه‌ مخصوصی داشته و خانواده‌ خاصی هم وارث اجرای آن فاتحه بوده اند. این تشت های آب در نظر مردم، جلوه‌ مظلومیت و معصومیت حضرت امام حسین (ع) بوده و برخی بر این عقیده‌اند که این طشت‌ها شفا دهنده‌اند و گاهی دخل می‌بندند و دعا می‌کنند و شمعی روشن می‌کنند. تشت‌گذاری به منزله‌  اعلام رسمی سوگواری ماه محرم است. با این مراسم ، عملا" عروسی‌ها و جشن‌ها تعطیل می‌شود و تفریحات معمولی کمتر می‌ گردد. مغازه‌ها و به خصوص مغازه‌های داخل بازار سنتی اردبیل، سیاه پوش می‌شوند و مساجد و تکایا برای برگزاری مراسم آماده می‌شوند.




مطالب مرتبط

در نکوداشت نامداران فرهنگ و هنر اردبیل مطرح شد

علی نصیریان: هنرمندان باید در اعتلای ارزش‌های معنوی و اخلاقی جامعه گام بردارند
در نکوداشت نامداران فرهنگ و هنر اردبیل مطرح شد

علی نصیریان: هنرمندان باید در اعتلای ارزش‌های معنوی و اخلاقی جامعه گام بردارند

علی نصیریان، هنرمند پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون، در مراسم نکوداشت نامداران فرهنگ و هنر استان اردبیل، تاکید کرد هنر همچون چشمه جوشانی است که هنرمندان باید از آن به بهترین شکل استفاده کنند و به دور از لذت‌گرایی مادی، در اعتلای ارزش‌ها، معنویت و اخلاق جامعه، گام‌های ...

|

نظرات کاربران