بررسی ایران تئاتر از نمایشنامههاییکه در سال 98 به صحنه رفته اند
آمار قابل اعتنای نمایشنامههای وطنی در یکسال
ایران تئاتر: از اول فروردین تا ۲۹ اسفند ۹۸ شهر تهران میزبان بیش از ۷۰۰ نمایش بوده؛ که در این گزارش، نمایشنامه های اجرا شده را از جهات مختلف مورد بررسی قرار می دهیم.
در این گزارش به بررسی نمایشنامه هایی که از اول فروردین تا آخرین اجراها در تهران در سالن های مجموعه تئاترشهر(سالن اصلی، سایه، چهارسو، قشقایی و پلاتو اجرا)، تماشاخانه ایرانشهر(سالن استاد سمندریان و استاد ناظرزاده کرمانی)، تالار محراب، تماشاخانه سنگلج، تالار حافظ، تالار مولوی(سالن اصلی و سالن کوچک)، تماشاخانه انتظامی(خانه هنرمندان)، خانه نمایش اداره تئاتر، حوزه هنری(تماشاخانه ماه و تماشاخانه مهر)، مجموعه تئاتر شهرزاد، تئاتر مستقل تهران، مجموعه دیوار چهارم، تماشاخانه دا، عمارت رو به رو، تماشاخانه شانو، خانه نمایش مهرگان، عمارت نوفل لوشاتو، تئاتر هامون، تماشاخانه سپند، تماشاخانه ملک، تماشاخانه مشایخی، تماشاخانه آژمانخانه هنر پیچازی و تماشاخانه سرو اجرا شده می پردازیم. این نمایشنامه ها را از جنبه ایرانی یا غیر ایرانی بودن، کارگردان هایی که خود نویسنده آثارشان بوده اند، پرکارترین نویسنده های ایرانی، نمایشنامه های اقتباسی، متن هایی که بیش از یک بار اجرا شده اند، نمایشنامه نویسان زن ایرانی، نمایشنامه هایی با بیش از یک نویسنده، نمایشنامه هایی که به صورت گروهی نوشته شده اند و تعداد نقش(پرسوناژ)های نمایشنامه ها را مورد بررسی قرار می دهیم. البته در شش ماهه دوم سال 98 تماشاخانهها و اجراهای آنها تحت تاثیر جریانات مختلف، منجمله جشنواره بینالمللی تئاتر فجر و شیوع ویروس کرونا بودهاند که بر تعداد نمایشها تاثیر گذاشته است. در این گزارش نمایشهای جشنواره بینالمللی تئاتر فجر و نمایشهایی که اجراهای آنها لغو شده را مورد بررسی قرار ندادهایم.
نمایشنامه ایرانی؛ همچنان در اولویت
در یک سال گذشته بیش از 700 نمایش به صحنه رفته است؛ حدود 78% نمایشنامههای این آثار ایرانی و باقی غیر ایرانی بودهاند. که هر فصل را به طور جداگانه بررسی میکنیم.
از تاریخ 1 فروردین تا 31 خرداد 98 تعداد 149 نمایشنامه به صحنه رفته اند؛ که در این بین 35 نمایشنامه غیرایرانی و 114 نمایشنامه ایرانی بوده اند. در این میان فلورین زلر با چهار نمایشنامه «دروغ»، «پدر»، «مادر» و «یک ساعت آرامش»، داریو فو با 2 نمایشنامه «برای خرید که نباید پول داد» و «مردان بیوه»، هارولد پینتر با دو نمایشنامه «بالابر غذا» و «شبی بیرون از خانه»، فردریش دورنمات با دو نمایشنامه «ملاقات» و «پنچری» و ساموئل بکت با دو نمایشنامه «در انتظار گودو» و «آخرین نوار کراپ» پیشتاز نمایشنامه نویسان غیر ایرانی هستند. از مارکس لید(صد در صد)، آنتوان چخوف(داستانهای پزشک محبوب من)، والریودی پیرامو(زنگوله تبتی)، والتر وایکس(کد)، پل زیندل(اثر پرتوهای گاما بر گلهای همیشه بهار)، پاسکال نوواکی(آلفرد)،سوفی اکسانن(وقتی کبوترها ناپدید شدند)، آگوست استریندبرگ(مارگاک)، مارتین مکدونا(ستوان آینیشمور)، دیوید لیندزی ابر(لانه خرگوش)، سوفوکل(آنتیگونه)، ژان کلود کرییر(تراس)، تورنتون وایلدر(شهرما)، سایمون استیونز(ماجرای عجیب سگی در شب)، تام استوپارد(بازرس هاند واقعی)، آیرا لوین(اتاق ورونیکا)، استفانو ماسینی(هفت دقیقه)، ووودی آلن(اولد سیبروک)، دیوید ممت(زندگی در تئاتر)، یون فوسه(سگهای مرده)، ولفگانگ وایراوخ(ماهیگیران ژاپنی)، پاتریک زوسکیند(کنترباس) و سام شپارد(نفرین قحطیزدگان) فقط یک نمایشنامه به صحنه رفته است.
از تاریخ 1 تیر تا 31 شهریور 98 تعداد 207 نمایشنامه به صحنه رفته اند؛ که در این بین 52 نمایشنامه غیرایرانی و 155 نمایشنامه ایرانی بوده اند. در این میان ماتئی ویسنی یک با چهار نمایشنامه «ریچارد سوم اجرا نمیشود»، «تماشاچی محکوم به اعدام»، «آشغالمرد» و «تاریخچه کمونیسم را برای بیماران روانی توضیح دهیم؟»، نیل سایمون با چهار نمایشنامه «خنده در طبقه بیستوسوم»، «چهخوفگونه»، «کلهپوکها» و «23 خنده تا مرگ»، فلورین زلر با سه نمایشنامه «دروغ»، «پدر» و «مادر»، ووودی آلن با دو نمایشنامه «اولد سیبروک» و «23 خنده تا مرگ»، ساموئل بکت با 2 نمایشنامه «اسب» و «همه افتادگان»، ویلیام شکسپیر با دو نمایشنامه «رویای یک شب نیمه تابستان» و «کوریالانوس»، الن گرا با دو نمایشنامه «در اسکله» و «چهخوفگونه»، فردریش دورنمات با دو نمایشنامه «آناستازیا» و «پنچری» و سام شپارد با دو نمایشنامه «نفرین قحطیزدگان» و «کودک مدفون» پیشتاز نمایشنامه نویسان غیر ایرانی هستند. از مارشا نورمن(شب بخیر مادر)، آنتوان چخوف(آواز قو)، اسلاومیر مروژک(جشن)، سارا دلپ(گرگها)، پل زیندل(اثر پرتوهای گاما بر گلهای همیشه بهار)، وجدی معوض(بانوی آوازهخوان)،سوفی اکسانن(وقتی کبوترها ناپدید شدند)، اشتفان ارکنی(مگس)، مارتین مکدونا(مرد بالشی)، آنتونن آرتو و پرسی بیشی شلی(خاندان چن چی)، داریو فو(همه دزدها که دزد نیستند)، فائوستو پاراویدینو(بیماری خانواده میم)، پرچ زیتونتسیان(حکم مرگ به سبک ارمنیها)، ژان میشل ریپ(معجزههای مدرن)، تام استوپارد(بازرس هاند واقعی)، آیرا لوین(اتاق ورونیکا)، استفانو ماسینی(هفت دقیقه)، کرون کلیتگارد(مرگ دیوانه)، فرناندو آرابال(لابیرنت)، سایمون استیونز(ماجرای عجیب سگی در شب)، پاتریک زوسکیند(کنترباس)، آنتونیا اسکارمتا(پستچی پابلو نرودا)، ژان پل سارتر(دربسته)، تنسی ویلیامز(نمیدونم فردا چی میشه)، مارتین کریمپ(دیلیت)، کوئینتین تارانتینو(سگهای انباری)،واسلاو هال(وانیک)، رولند شیملفینگ(اژدهای طلایی)، دیدیه ون کولارت(ستارهشناس)، لوئیجی پیرانلو(حق با شماست) و پیر ژان(یک صحنه برای یک نفر) فقط یک نمایشنامه به صحنه رفته است.
از تاریخ 1 مهر تا 30 آذر 98 تعداد 225 نمایشنامه به صحنه رفته اند؛ که در این بین 42 نمایشنامه غیرایرانی و 183 نمایشنامه ایرانی بوده اند. در این میان ژان پل سارتر با دو نمایشنامه «دستهای آلوده» و «دوزخ»، فلوریان زلر با دو نمایشنامه «دروغ» «این سو آن سو»، نیل سایمون با دو نمایشنامه «مسافرانی از شیکاگو» و «دختر یانکی» و یون فوسه با دو نمایشنامه «سگهای مرده» و «زیبا» پیشتاز نمایشنامه نویسان غیر ایرانی هستند. از آنتوان چخوف(آواز قو)، سارا دلپ(گرگها)، پل زیندل(اثر پرتوهای گاما بر گلهای همیشه بهار)، سوفی اکسانن(وقتی کبوترها ناپدید شدند)، برایان فریل(فیلادلفیا من دارم میام)، تام استوپارد(سکوت سفید)، آنتونن آرتو و پرسی بیشی شلی(خاندان چن چی)، داریو فو(همه دزدها که دزد نیستند)، فرناندو آرابال(پیک نیک در میدان جنگ)، دیدیه ون کولارت(ستارهشناس)، پیر ژان(یک صحنه برای یک نفر)، بن جانسن (ولپن)، ویکتور هائیم (والس تصادفی)، ولادمیر نیکالایویچ واینوویچ(دادگاه ویژه)، آثول فوگارد(جایی در میان خوکها)، مارتین مک دونا(ستوان اینیشمور)، شان اوکی(در پوست شیر)، هارولد پینتر(خاکستر به خاکستر)، راشل فیلد(آهنگهای لندندری)، مارگریت دوراس(لاموزیکا)، امانوئل روبلس(ساعت)، ویلیام سارویان(غارنشینان)، بیلانا سربیلانوویچ(داستان خانواده)، الن گرا(در اسکله)، رچ اورلاف(هیچ چیز جدی نیست)، اوژن یونسکو(آوازخوان طاس)، شل سیلور استاین(درسهای عمو شلبی برای زندگی)، جیسون میلر(آن فصل قهرمانی)، آرنولد وسکر(آشپزخانه)، برتولت برشت(زن خوب سچوان)، سباستین تیری(آسانسور نداره)، جی تی راجرز(اسلو)، آرتور کوپیت(موسیقی مجلسی) و هنریک ایبسن(دشمن مردم) فقط یک نمایشنامه به صحنه رفته است.
از تاریخ 1 دی تا 29 اسفند 98 تعداد 125 نمایشنامه به صحنه رفته اند؛ که در این بین 24 نمایشنامه غیرایرانی و 101 نمایشنامه ایرانی بوده اند. در این میان داریو فو با سه نمایشنامه «همه دزدها که دزد نیستند»، «مرده فروشی» و «مارکولفا»، آرتور میلر با دو نمایشنامه «شصت دقیقه منهای یک» و «سقوط در کوه مورگان»، نیل سایمون با دو نمایشنامه «مسافرانی از شیکاگو» و «هتل کالیفرنیا» و مارتین مک دونا با دو نمایشنامه «ملکه زیبای لینین» و «قطع دست در اسپوکن» پیشتاز نمایشنامه نویسان غیر ایرانی هستند. از آنتوان چخوف(خرس)، برایان فریل(فیلادلفیا من دارم میام)، بن جانسن (ولپن)، اوژن یونسکو(خانم آوازخوان کله طاس)، آرنولد وسکر(آشپزخانه)، سباستین تیری(آقای اشمیت کیه؟)، آگوتا کریستوف(جان و جو)، دیوید ممت(اولئانا)، جان پاتریک شنلی(شک)، آگوست استریندبرگ(پلیکان)، آلبرکامو(رکوئیم برای یک راهبه)، فلوریان زلر(پسر)، پیتر بروک و ماری هلن اشتاین(مردی که...)، بت هنلی(جنایات قلب) و جان لورگان(قرمز) فقط یک نمایشنامه به صحنه رفته است.
نوشتن و کارگردانی همزمان؛ تمایل نیمی از کارگردان ها
از میان بیش از 500 اثر ایرانی که که در این سه ماه به روی صحنه رفته؛ 56% از کارگردان، علاوه بر کارگردانی، نوشتن متن های خود را نیز برعهده داشته اند. که در این بخش نیز هر فصل را به طور مجزا بررسی میکنیم.
در اولین فصل سال و از میان 114 اثر ایرانی که که در این سه ماه به روی صحنه رفته؛ 64 کارگردان، علاوه بر کارگردانی، نوشتن متن های خود را نیز برعهده داشته اند که می توان به «دد» حمید خرم، «اتاق 1914» امیر اشرفی مقدم، «طریقه حکومت گجرخان» مجید امرایی، «چیزهای سرد» رامین اکبری، «غلامرضا لبخندی» کهبد تاراج، «زایش» امیرمهدی غرشی، «تهران بزرگ» علی جعفری، «قاسمآباد» پوریا گلستانی، «زن هستم» صنم سرمد، «کار هنرپیشه روی خود» نادر خوشبخت، «نقل عاشقی» ساجد قدوسیان، «شربت سینه» رسول کاهانی، «شالی برای پاییز» پیمان قیاسی، «کرونوس» علی صفری، «مرگ سایهها» پارسا محمدزاده، «نان» نصیر ملکیجو، «چشم به راه میرغضب» حسین کیانی، «نسل سوخته» سندس یگانه، «چند سیسی حادثه» رضا زندهجاه، «اسم من آنیاست من شوهرم را کشتم» شیرین موسوی، «هنر مردن» امین شفیعی، «911» امیرعلی آزادان، «راز نقل آخر» حسین تفنگدان، «سیمین و فروزان» فهیمه عابدینی و «والهالا» مانی مهدیپور اشاره کرد.
در فصل تابستان و از میان 155 اثر ایرانی که که در این سه ماه به روی صحنه رفته؛ 90 کارگردان، علاوه بر کارگردانی، نوشتن متن های خود را نیز برعهده داشته اند که می توان به «مثبت فکر کن» علی دهبان، «وحشی» حسین برفینژاد، «لیگ قهرمانان؛ مرحله گروهی» داریوش علیزاده، «این یک کنفرانس از شکست ماست» مهران مرادی، «زنان بیشه گل» مهیار هزار جریبی، «چند زندگی سگی» احسان امانی، «زاپویی» برزین صالحی، «گورخوابها» سیامک صفری، «آب و دیگران» علیرضا ناصحی، «فرشته تاریخ» محمد رضاییراد، «هر آنچه که دوست داری از دست خواهی داد» وحید منتظری، «جعبه ابزار بکت» آران مقامی، «ماه و پلنگ» وحید زارعی، «پا» آرمین حمدیپور، «چشم به راه میرغضب» حسی کیانی، «فالشخوانی در چهارراه فخرآباد» هادی احمدی، «تردید» علی سجادی تهرانی، «شکم» علیرضا معروفی، «ترانزیت یک طرفه» مهتاب امیرکافی، «این یک اعتراف است» شادی اسدپور، «آبی مایل به صورتی» ساناز بیان، «اسکرین شات» ندا قربانیان، «مضحکه بادسوار» هما جدیکار، «شاطر شیطان» مریم برزگر و «آپارتمان» سپیده قربانی اشاره کرد.
در سومین فصل سال و از میان 183 اثر ایرانی که که در این سه ماه به روی صحنه رفته؛ 94 کارگردان، علاوه بر کارگردانی، نوشتن متن های خود را نیز برعهده داشته اند که می توان به «فردای شب» جواد اسفندیاری، «چهره مرد هنرمند در جوانی» مصطفی هرآئینی، «مقدس» سعدی محمدی، «پینوکیو» اوشان محمودی، «احتمال اشتباه» حسین جمالی، «بازگشت مردگان» شادی اسدپور، «بازی تاج و تخت» محمدجواد بشارت، «من» سیاوش پاکراه، «لچک» عامیر ابراهیمزاده، «هرکسی یا روز میمیرد یا شب من شبانهروز» سجاد افشاریان، «هر آنچه که دوست داری از دست خواهی داد» وحید منتظری، «خواب خوب خواب» سلیم باشکوه، «فاصله» حمیدرضا قاسمی، «شیهیدن» عباس جمالی، «رابعه زخمه بر گیسوی نار» احسان مالمیر، «سفر خسرو به مسکو» سپهر حیدرینژاد، «اوردوز» حامد رحیمینصر، «زیبایی گاهی زن است» سهراب حسینی، «گریز از مرکز» احسان اکبرنژاد، «مستند» محمود حسینی، «مشق شب» امیر نجفی، «فاش» مهران مرادی، «شک» مهدی کوشکی، «شاطر شیطان» مریم برزگر، «جمعه کشی» اسماعیل خلج، «خرکباب» مسعود جعفری و «چهللم» سید امیر پیشوایی اشاره کرد.
در زمستان و از میان 101 اثر ایرانی که که در این سه ماه به روی صحنه رفته؛ 66 کارگردان، علاوه بر کارگردانی، نوشتن متن های خود را نیز برعهده داشته اند که می توان به «و همیشه پاییز...» مهیار جوادیها، «متساویالساقین» عمادالدین رجبلو، «محرمانه» سید محسن میرهاشمی، «مراسلات فقط» حسم لک، «بوقلمون» خیرالله تقیانیپور، «شیرخشک» نوید معمار، «سکرات» محمدحسین معارف، «ابر شلوارپوش» علیرضا اخوان، «حیاط خانه حشمت خانم» عظیم موسوی، «ژوئیسانس» امیربابا شهابی، «فائزه یوسفی» حسین برفینژاد، «پدر خط فاصله پسر» سینا دلشادی، «ابتدا وارد میشود» فرید یوسفی، «بیگانه در خانه» سیدمحمد مساوات، «نسخه ویراستار» بهروز سالمی، «مجلس قتل رئیس جمهور» امیر امیری، «فرمالیته» علی صفری، «آدم، آدم است؟» میلاد مرادینسب، «برخورد نزدیک در نیویورک» کرماله سبیمانی، «3/14» امیرموسی کاظمی، «شکستگی» حسین نیرومند، «مشق شب» امیر نجفی و «رهایی از شائولین» متین اوجانی اشاره کرد.
نمایشنامهنویسهایی با بیش از یک اثر
در این میان و از بین بیش از 500 اثر ایرانی، 5% از نویسندگان بیش از یک اثر به روی صحنه داشته اند؛ که هر فصل را بررسی میکنیم.
در این میان و در فصل بهار و از بین 114 اثر ایرانی، 4 نویسنده بیش از یک اثر در این سه ماه به روی صحنه داشته اند که محمد چرمشیر با سه نمایشنامه «پروانه و یوغ»، «هملت؛ شاهزاده اندوه» و «عاشقانههای خیابان» پیشتاز در نوشتن بوده است. پس از آن سهند خیرآبادی با «آیراک» و «مختلفالاضلاع»، مهدی کوشکی با «اکلیل» و «سیزده» و سعید خیراللهی با «ایستاده روی خط استوا» و «نامدار».
در فصل تابستان و از بین 155 اثر ایرانی، 10 نویسنده بیش از یک اثر در این سه ماه به روی صحنه داشته اند که نغمه ثمینی با سه نمایشنامه «چهار دقیقه»، «همان چهر دقیقه» و «خانه» پیشتاز در نوشتن بوده است. پس از آن امیرحسین کنزق با «محاکات» و «بدون نسخه»، محمد چرمشیر با «عاشقانههای خیابان» و «شبی در طهران»، امیر نجفی با «در اتاق باد میوزد» و «مشق شب»، امیر نوروزی با «تایم لپس» و «B-56»، مسعود هاشمینژاد با «افرای ژاپنی» و «فقط چهل روزه بودم»، پویا سعیدی با «لانچر5» و «افعال بیقاعده»، مهران رنجبر«مارلون براندو» و «کریملوژی»، کامران شهلایی با «خاطرات فیات تابستان 59» و «قهوه برزیلی» و سهراب حسینی با «زیبایی گاهی زن است» و «خونینزار».
در این میان و در فصل پاییز و از بین 183 اثر ایرانی، 11 نویسنده بیش از یک اثر در این سه ماه به روی صحنه داشته اند که محمد چرمشیر با سه نمایشنامه «آسمان روزهای برفی»، «سگدو» و «کبوتری ناگهان»، آرش عباس با سه نمایشنامه «پارتی»، «زیر زمین» و «باد که مینویسد» و علی صفری با سه نمایشنامه «جویتسیک»، «آشوئیتس زنان» و «فرمالیته» پیشتاز در نوشتن بودهاند. پس از آن لیلی عاج با «رویاهای دم صبح» و «نایب سرخیها»، پویا سعیدی با «لانچر5» و «فانفار»، خیرالله تقیانیپور با «بوقلمون» و «برگشتن»، عرفان پورمحمدی با «نسیان» و «تا باران چند پاییز مانده»، مسعود هاشمینژاد با «افرای ژاپنی» و «فقط چهل روزه بودم»، رضا گشتاسب با «غراب شیطون» و «پاییز نگفته بود»، داریوش علیزاده «سبکی» و «لرز» و سعید زارعی با «فرونشست» و «غریبههای کامل».
در فصل زمستان و از بین 101 اثر ایرانی، 4 نویسنده بیش از یک اثر در این سه ماه به روی صحنه داشته اند. احسان امانی با «لئوپلد» و «داستانهای عامهپسند»، باقر سروش با «رفتم سیگار بخرم ده سال طول کشید» و «حال همه ما خوب است»، داریوش علیزاده با «سبکی» و «لرز» و قطبالدین صادقی با «آئینه آنتیگون» و «چنور» پیشتاز در نوشتن بودهاند.
تمایل کم کارگردان ها به نمایشنامههای گروهی
در یک سال گذشته و از بین بیش از 700 نمایش اجرا شده؛ تنها دو نمایش به صورت گروهی نوشته شده بودند؛ در فصل بهار نمایشنامه «بختک» با کارگردانی آناهیتا زینیوند و در فصل تابستان نمایشنامه «آئورا» به کارگردانی محمدحسین مجدطاهری.
نمایشنامه هایی با چند نویسنده
در طول سال 98 و با بیش از 500 نمایش ایرانی حدود 10% از نمایشنامه بیش از یک نویسنده داشته اند.
در سه ماهه فصل بهار 6 نمایشنامه؛ «بیصدایی» سهیل امیرشریفی و آزاده شاهمیری، «شاه ماهی» احمد سلگی و رضا بهاروند، «شکاف کوچک در استخوان» مهلا مازندرانی و همایون ظفرپور، «حکم» مسعود ترابی و سعید سالمی، «است» امیر ابراهیمزاده و پرنیا شمس و «عاشقانههای خیابان» محمد چرمشیر و بهمن عباسپور.
در تابستان 16 نمایشنامه؛ «برداشتن» راهله تعبدی و آبان جهاندارپور، «شاه ماهی» احمد سلگی و رضا بهاروند، «نیوجرسی» علی هاشمینیا و مصطفی جهانگیرثانی، «گوشتان با من است؟» علی شعایی و محمدرضا آزاد فرد، «است» امیر ابراهیمزاده و پرنیا شمس، «بنیامین اند میم» رضا غیور و هیوا امینی، «رگ» ایوب آقاخانی و فرهاد امینی و ویدا دانشمند، «امروز روز خوبیست برای مردن» جمال هاشمی و کمال هاشمی و سارا سجادی، «میمون» وحید رهجوی و حسین ملکی، «تصعید» ناهید وثیقی و مصطفی اوصانلوی، «لانچر5» مسعود صرامی و پویا سعیدی، «روز حشر چهار متر و شصت سانت زیر زمین» احسان بدخشان و حمیدرضا محمدی، «عاشقانههای خیابان» محمد چرمشیر و بهمن عباسپور، «مثل هیچکس» چیترا نادری و علی کوچکی، «دو در شصت» شیرین سرشومی و فریا امامی و «به زبان خواب» سما موسوی و مونا احمدی.
در سه ماهه فصل پاییز 22 نمایشنامه بیش از یک نویسنده داشته اند؛ که میتوان از «حشره» رمهیار قزل سوفلو و احسان یزدان پناه، «هایپوترمیا» محمدصادق کریمیزاده و محمدسینا حیدریزاده، «فورس ماژور» علی موذن و عرفان تهرانیفر، «قیام یک ژاپنی» پوریا قلیپور و حامد اسماعیلینژاد، «خوره» بنیامین سیدین و محمدحسین سعیدی، «صورت پنهان» نفیسه فدایی و امیر فرید، «رگ» ایوب آقاخانی و فرهاد امینی و ویدا دانشمند، «امروز روز خوبیست برای مردن» جمال هاشمی و کمال هاشمی و سارا سجادی، «میمون» وحید رهجوی و حسین ملکی، «ته بلیط» علیرضا حمیدین و امیر پناهیفر، «لانچر5» مسعود صرامی و پویا سعیدی، «هیچ کس رو محکم بغل نکن» محمدجواد سجادی و فاطمه کاظمی، «اصل 44 قانون اساسی» مریم اسماعیلی و حسین فرخزاده، «رپرتاژ اندیشههای کال» علی طاهری و سیما بنیادی و سپیده خاکباز، «دو در شصت» شیرین سرشومی و فریا امامی، «مونده» علیرضا شیخی و پیروز محمدی، «واگیر ندارد» ساشا کشوادی و مریم یاسین زاده و «ماسک» بهزاد اقطاعی و ماهک مجد نام برد.
در فصل زمستان 9 نمایشنامه بیش از یک نویسنده داشته اند؛ که میتوان از «پاتوق» مهدی پاشایی و سیما تاجیک، «است» امیر ابراهیمزاده و پرنیا شمس، «یل بانوآن» محمدمهدی مروتی و المیرا غفوریان، «مانداب» اشکان بخشنده و فردین افشارفر، «دکتر سایکو» رضا زارعی و یاسمن صمدزاده، «لانچر 5» مسعود صرامی و پویا سعیدی، «ماسک» بهزاد اقطاعی و ماهک مجد، «مانستر» حمیدرضا اسدزاده و کوروش شاهونه و «قتل در موقعیت 35 درجه شمالی» شهاب مهربان و علی ساعدی نام برد.
زنان نویسنده در سال 98
در سال 98، 16% از مجموع نمایشنامه نویسان، زنان بوده اند که نمایشنامههای آنها اجرایی شده؛ اما اکثریت آن ها نسل جدیدی از بانوان در نمایشنامه نویسی ایران به شمار می روند.
در فصل بهار، فقط 19 نمایشنامه نویس زن بوده اند که نمایشنامههای آنها اجرایی شده. از نمایشنامه نویسان زن که در این سه ماه متنی از آن ها به روی صحنه بوده میتوان به زهرا موسوی(ورود اضطراری)، فرانک فروتن(مثل خاراندن یک زخم پس از خوب شدن)، صنم سرمد(زن هستم)، کتایون لطیف(حذف به قرینه معنوی)، مهدیه حسینی(ادامه دارد)، مژگان خالقی(بیوه سیاه بیوه سفید)، لیلی عاج(کمیته نان)، لیلا حکمتنیا(به تنهایی)، صحرا فتحی(مار بازی) و ساناز بیان(آبی مایل به صورتی) اشاره کرد.
در این تابستان، فقط 25 نمایشنامه نویس زن بودهاند. از نمایشنامه نویسان زن که در این سه ماه متنی از آن ها به روی صحنه بوده میتوان به صبا نجاتی(دریملند)، مژگان خالقی(امشب اینجا)، سپیده علیزاده(بداهه)، مهتاب پویامنش(حضار قیام کنند)، گلچهر دامغانی(آرش)، زهره غلامی(آنکس که نیامد میداند)، مریم خلیلی(دد)، فاطمه نصرتی(خنده مدوسا)، شادی اسدپور(این یک اعتراف است) و ستارهها خاموشاند(مژده حقیقت) اشاره کرد.
در فصل پاییز 31 نفر از مجموع نمایشنامه نویسان، زنان بوده اند. از نمایشنامه نویسان زن که در این سه ماه متنی از آن ها به روی صحنه بوده میتوان به ریحانه یزدانیار(حصارک)، نشمینه نوروزی(هله هین هان)، شیما محمدبیگی(از میان مردگان)، نوشین معراجی(درماندگان آخر اسفند)، محبوبه نورنقدی(کمی قبل از ساعت 5)، نوشین تبریزی(تالاب هشیلان)، هلیا فتحی(در)، سحر حصاری(خاموشان)، طیبه مونسان(مجلس مهتابکشون) و تایماز رضوانی(راپسودی) اشاره کرد.
از 19 نمایشنامه نویس زن فصل زمستان که در این سه ماه متنی از آن ها به روی صحنه بوده میتوان به نغمه ثمینی(بچه)، کیمیا کاظمی(تولدبازی)، کاملیا غزالی(من یه زنم صدامو میشنوین؟)، صبا نجاتی(دریملند)، نغمه نوذری(اتاق پرو)، لیلی عاج(نایب سرخیها)، الهه مجلسی(نیم فاصله)، نورا کاظمی(تنها)، فاطمه محمودی(نقل مکان)، سارا حسین(دارالمجانین مدرن)، مهدیه طاهری(رویای لاک رنگی)، صحرا فتحی(پونز)، شیما اسدی(من مردم روزی که به دنیا آمدم) و شادی اسدپور(بازگشت مردگان) اشاره کرد.
آمار رو به رشد اقتباس در نمایشنامهنویسی
در بین بیش از 700 نمایشنامه به صحنه رفته در سال 98؛ حدود 10% از آثار اقتباسی بودهاند.
در فصل بهار، 12 نمایشنامه به صورت اقتباسی نوشته شده اند؛ مکبث امیر دژاکام(بر اساس مکبث اثر ویلیام شکسپیر)، شهرت شهروز دلافکار(بر اساس شهرت اثر آنتوان چخوف و نیل سایمون)، سرزمین تهیسران روزبه اختری(بر اساس کلهپوکها اثر نیل سایمون)، لکلکهای حقیقی محمدرضا رادمند(بر اساس لانه خرگوش اثر دیوید لیندزی ابر)، دزد واقعی کیه؟ علی شیری( بر اساس همه دزدها که دزد نیستند اثر داریو فو)، میدان نبرد پیکر زن الهام سلیمانی(براساس پیکر زن همچون میدان نبرد اثر ماتئی ویسنی یک)، به وقت پازولینی آرش سنجابی(بر اساس فیلم سالو پیر پائولی پازولینی)، هملت؛ شاهزاده اندوه محمد چرمشیر(براساس هملت اثر ویلیام شکسپیر)، شاهنامه آخرش خوشه؟ شاهین گلکار(براساس شاهنامه فردوسی)، خیانت به پینتر رضا الهی(براساس خیانت اثر هارولد پینتر)، اکوان دیو عباس عبداللهزاده(براساس داستان بیژن و منیژه و شاهنامه فردوسی) و هوس و هفت دقیقه علی اصغری(بر اساس اتوبوسی به نام هوس اثر تنسی ویلیامز).
در فصل تابستان، 13 نمایشنامه به صورت اقتباسی نوشته شده اند؛ دیلیت علیرضا خوشنویسراد(بر اساس سوء قصدهایی به زندگی آن زن مارتین کریمپ)، تابلویی از خون علیرضا نراقی(برداشتی آزاد از رمان خون بر برف نوشته یو نسبو)، جنایات و مکافات رضا ثروتی(بر اساس جنایات و مکافات فئودور داستایوفسکی)، نیمه شب به وقت محلی ارمغان سلطانی(اقتباسی از داستان کوتاه تیم برتون)، خنده مدوسا فاطمه نصرتی( بر اساس نمایشنامه یرما اثر فدریکو گارسیا لورکا)، قصه مردی که مو نداشت مصطفی کشتگر(بر اساس نمایشنامهای از زندهیاد علی حاتمی)، رومئو و ژولیت یا تو چرا تیبالت کشتی؟ هادی حجازیفر(بر اساس تراژدی رومئو و ژولیت اثر ویلیام شکسپیر)، دد مریم خلیلی(اقتباس از نمایشنامه رومئو و ژولیت نوشته ویلیام شکسپیر)، مرغ دریایی من کیومرث مرادی(بر اساس نمایشنامه مرغ دریایی آنتوان چخوف)، خیانت به پینتر رضا الهی(براساس خیانت اثر هارولد پینتر)، آئورا که نوشتهای گروهی با کارگردانی محمدحسین مجد طاهری است(اقتباسی آزاد از سه گانه سوفوکل ادیپ، ادیپ در کلنوس و آنتیگون)، آل زا محمدرضا آگاه(برداشتی آزاد از نمایشنامه الزایمر نوسته یوسف میرزایی) و هوس و هفت دقیقه علی اصغری(بر اساس اتوبوسی به نام هوس اثر تنسی ویلیامز).
در پاییز، 28 نمایشنامه به صورت اقتباسی نوشته شده اند؛ پروفسورها علی سعید(با برداشتی آزاد از کله پوکهای نیل سایمون)، قصر موروثی خاندان فرانکنشتاین آتیلا پسیانی(بر اساس فرانکنشتاین مری شلی)، بانو آئویی فاطمه بختیار( برداشتی آزاد از نمایشنامه بانو آئویی اثر یوکیو میشیما)، آرش گلچهر دامغانی(بر پایه حماسه و داستان آرش فردوسی)، کریملوژی نهران رنجبر(بر اساس سه روز عزای عمومی نوشته کهبد تاراج)، سرزمین پدری محمد قاسمی(بر اساس مدهآ نوشته اوریپید)، روایت فرزانه از جمعه 14 آبان محمدحسین زیکساری(بر اساس مدهآ نوشته اوریپید)، نیمه تاریک ماه داوود بنی اردلان(اقتباسی از فیلم ایتالیایی غریبه های تمام عیار پائولو ژنوس)، سه اپیزود از یک اتود مارسل داوود( براساس متن مراقبت شدید اثر ژان ژنه)، صدای آهسته برف پیام سعیدی و جابر رمضانی(اقتباسی آزاد از نمایشنامه ترکی بهمن نوشته تونجر جون اوغلو)، اختراع والس مهدی اسدزاده(بر اساس اثر ولادیمیر ناباکوف)، ادات مرگ امیرحسین داودزاده(بر اساس متنی از جان پاتریک شنلی)، آن دیگری آرمین جوان(براساس رمان «آئورا» اثر کارلوس فوئنتس)، ناحملط مسعود صفری(بر اساس هملت شکسپیر)، نینوچکا مجتبی کاظمی(براساس فیلم نامه نینوچکا اثر بیلی وایلدر)، رومئو و ژانت سارا صالحی(اقتباس از رومئو و ژانت ژان آنوی)، تجربههای اخیر امیررضا کوهستانی( بر اساس نمایشنامهای از نادیا راس و جکوب ورن)، خاک و تاج گیتی صفرزاده(هملت و مکبث شکسپیر)، دریاچه قو رضا صابری(با نگاهی به باله جاودانه ایلیچ چایکوفسکی)، شازده احتجاب افشین زمانی(با نگاهی به شازده احتجاب نوشته هوشنگگلشیری)، ادیپوس مرتضی صفری(بر اساس ادیپ شهریار اثر سوفوکل)، قتل در موقعیت 35 درجه شمالی شهاب مهربان و علی ساعدی(براساس رمان در خیابانی که تو در آن زندگی میکنی اثر ماری هیگینز کلارک)، مدرسه پینوکیو آرش سنجابی(بر اساس برداشتی آزاد از رُمان بختیار علی)، نقل مکان فاطمه محمودی(اقتباسی از داستانی از محمدعلی جمالزاده)، سال نوت مبارک علیرضا بختیاری(برداشتی آزاد از سه نمایشنامه کوتاه نوشته الکس برون)، فرانکنشتاین ایمان افشاریان(بر اساس فرانکنشتاین مری شلی)، آنتیگون کوچولو شایان یزدانشناس(براساس آنتیگون نوشته ژان آنوی) و سوختن مهرداد کوروشنیا(با نگاهی به رمان مفتش و راهبه نوشته کالین فالکنر و به ترجمه جواد سید اشرف).
در فصل زمستان، 13 نمایشنامه به صورت اقتباسی نوشته شده اند؛ حقیغت حغیقت امیرعلی ابراهیمی(با برداشتی آزاد از چنین است اگر چنین به نظرتان میرسد لوئیجی پیراندلو)، قهوه قجری آتیلا پسیانی(بر اساس هملت شکسپیر)، ملکوت پوریا طهرانی( بر اساس ملکوت بهرام صادقی)، اختراع والس مهدی اسدزاده(بر اساس اثر ولادیمیر ناباکوف)، شازده احتجاب افشین زمانی(با نگاهی به شازده احتجاب نوشته هوشنگگلشیری)، دزدان شماره 43 شاهین صادقیان(بر اساس همه دزدها که دزد نیستند داریو فو)، قتل در موقعیت 35 درجه شمالی شهاب مهربان و علی ساعدی(براساس رمان در خیابانی که تو در آن زندگی میکنی اثر ماری هیگینز کلارک)، یل بانوآن محمدمهدی مروتی و المیرا غفوریان(اقتباسی از داستانهای شاهنامه)، سوختن مهرداد کوروشنیا(با نگاهی به رمان مفتش و راهبه نوشته کالین فالکنر و به ترجمه جواد سید اشرف)، نقل مکان فاطمه محمودی(اقتباسی از داستانی از محمدعلی جمالزاده)، مرثیهای برای ژاله م. و قاتلش میلاد فرجزاده(براساس داستان مرثیهای برای ژاله م. و قاتلش از ابوتراب خسروی)، فرانکنشتاین ایمان افشاریان(بر اساس فرانکنشتاین مری شلی) و سمفونی کوچک سکوت سیتا راستگو(نگاهی به نمایشنامه مردگان بی کفن و دفن ژان پل سارتر).
متنهایی که بیش از یکبار اجرا شدهاند
در سال 98 فقط 6 گروه سه نمایشنامه یکسان را به صحنه بردهاند؛ در فصل تابستان دو نمایشنامه «پروانه الجزایری» پیام لاریان و «مادر» فلوریان زلر با دو کارگردان مختلف به صحنه رفته؛ «پروانه الجزایری» به کارگردانی محمدعلی نجفپور تیر ماه در مجموعه دیوار چهارم و با کارگردانی سعید حسنلو اردیبهشت تا تیرماه در تئاتر هامون و «مادر» فلوریان زلر به کارگردانی رضا احمدی تیر ماه در تئاتر مستقل تهران و با کارگردانی علی احمدی تیر ماه در مجموعه ایرانشهر. در فصل پاییز هیچ نمایشنامهای با دو گروه متفاوت به صحنه نرفته است. فقط آتیلا پسیانی و ایمان افشاریان هر دو از متن «فرانکنشتاین» مری شلی و محمدحسین زیکساری و محمد قاسمی هر دو از متن «مده» اوریپید در این فصل اقتباس کرده و نمایش به صحنه بردهاند؛ افشاریان در سالن اصلی تئاتر شهر، پسیانی در سالن استاد سمندریان مجموعه ایرانشهر، زیکساری و قاسمی در سالن سایه تئاتر شهر.
تمایل کم کارگردان ها به نمایشنامه های پر پرسوناژ
در فصل بهار، 13 نمایشنامه با 1 پرسوناژ(نقش)، 50 نمایشنامه بین 2 تا 5 پرسوناژ، 49 نمایشنامه بین 6 تا 9 پرسوناژ، 27 نمایشنامه بین 10 تا 15 پرسوناژ، 6 نمایشنامه بین 16 تا 25 پرسوناژ و 6 نمایشنامه «سیزده» مهدی کوشکی، «اکتورز استودیو» افشین واعظی، «ذهنم» آذر امیر خوانساری، «شکاف کوچک در استخوان» مهلا مازندرانی و همایون ظفرپور، «ملاقات» فردریش دورنمات و «شهر ما» تورنتون وایلدر با بیش از 25 پرسوناژ به روی صحنه رفتهاند.
در فصل تابستان، 13 نمایشنامه با 1 پرسوناژ(نقش)، 91 نمایشنامه بین 2 تا 5 پرسوناژ، 67 نمایشنامه بین 6 تا 9 پرسوناژ، 26 نمایشنامه بین 10 تا 15 پرسوناژ، 8 نمایشنامه بین 16 تا 25 پرسوناژ و 2 نمایشنامه «شپش» کوروش نریمانی و «حکم مرگ به سبک ارمنیها» پرچ زیتونتسیان با بیش از 25 پرسوناژ به روی صحنه رفتهاند.
در فصل پاییز، 9 نمایشنامه با 1 پرسوناژ(نقش)، 85 نمایشنامه بین 2 تا 5 پرسوناژ، 73 نمایشنامه بین 6 تا 9 پرسوناژ، 40 نمایشنامه بین 10 تا 15 پرسوناژ، 16 نمایشنامه بین 16 تا 25 پرسوناژ و 2 نمایشنامه «آشپزخانه» آرنولد وسکر و به کارگردانی حسن معجونی و «مهلت» کیاوش زارعطلب و به کارگردانی محمد رئیسی با بیش از 25 پرسوناژ به روی صحنه رفتهاند.
در فصل زمستان، 8 نمایشنامه با 1 پرسوناژ(نقش)، 40 نمایشنامه بین 2 تا 5 پرسوناژ، 44 نمایشنامه بین 6 تا 9 پرسوناژ، 24 نمایشنامه بین 10 تا 15 پرسوناژ، 7 نمایشنامه بین 16 تا 25 پرسوناژ و 2 نمایشنامه «آشپزخانه» آرنولد وسکر و به کارگردانی حسن معجونی و «اپرای 90» به نویسندگی و کارگردانی عباس عبداللهزاده با بیش از 25 پرسوناژ به روی صحنه رفتهاند.