معصومه تقیپور در مجموعهای تحت عنوان"تاریخچه تئاتر در ایران، مجموعه اسناد و مدارک" درصدد است تا به بهترین نمونهها و بارزترین اشخاص تئاتری بپردازد. بیش از این نیز تکپردهایهای معزالدین فکری و سیدعلی نصر را منتشر کرده بود. این مجموعه در نوع خود میتواند برای نمایشنامهنویسان و علاقهمندان و هنرمندان تئاتر مفید واقع شود تا با بخشهایی از فعالیتهای گذشتگان این هنر مردمی آشنا شوند.
معصومه تقیپور در مجموعهای تحت عنوان"تاریخچه تئاتر در ایران، مجموعه اسناد و مدارک" درصدد است تا به بهترین نمونهها و بارزترین اشخاص تئاتری بپردازد. بیش از این نیز تکپردهایهای معزالدین فکری و سیدعلی نصر را منتشر کرده بود. این مجموعه در نوع خود میتواند برای نمایشنامهنویسان و علاقهمندان و هنرمندان تئاتر مفید واقع شود تا با بخشهایی از فعالیتهای گذشتگان این هنر مردمی آشنا شوند.
رضا آشفته:
رفیع حالتی، یکی از آن مردانی است که در شکل گرفتن، ترویج و شکوفایی نمایش کمدی در ایران نقش موثری داشته و همچنین میتوان از او به عنوان نخستین تک گویی نویس ایرانی یاد کرد.
معصومه تقیپور در کتاب"رفیع حالتی، نمایشنامههای تک پرده" مینویسد:«رفیع حالتی متولد 1276 هـ . ش یکی از پیشگامان عرصه کارگردانی و بازیگری تئاتر، فعالیت خود را از 1297 با شرکت کمدی ایران آغاز کرده و همچنین نویسنده و مترجم بسیاری از نمایشنامههای دوران خود میباشد. فضلالله بایگان درباره او مینویسد: ر ـ حجار، نقاش، مجسمهساز، هنرپیشه، رژیستور، نویسنده تئاتر، کالبدشناس، دکوراتور، گریمور، استاد تاریخ لباس، مدیر فنی تئاتر، کارگردان و هنرپیشه سینما؛ مردی بسیار فروتن و متواضع، کمی تند خو و عصبانی اما به طور کلی در مقابل دوست و دشمن قابل احترام. حالتی به دلیل آن که زمانی که قدم به صحنه تئاتر گذاشت به کار تدریس هم اشتغال داشت، مثل بسیاری از هنرمندان هم دوره خود به خاطر حفظ آبرو، اسم مستعار(ر ـ حجار) را برای خود برگزید. او در سالهای بعد هم از بیان هر گونه مطلبی در مورد خود اجتناب میکرد. یکی از نشریات در سالهای دهه 20 در مورد او چنین نوشت: خیلی تعجب میکنید که: این دیگر چه صیغهای است؟ این هم شد هنرپیشه و استاد تئاتر؟ ما تقصیر نداریم، ایشان مایل نیستند نه اسم و نه عکس و شرح حالشان منتشر شود. چه میشود کرد؟ این هم عقیدهای است.
حالتی میگفت:«در این مملکت هنوز قدر هنر و هنرمند شناخته نشده و همه را مقلد و مطرب میخوانند و هنوز احترامی برای این هنر قایل نیستند. او میگفت چون دبیر هستم نمیخواهم اسباب مسخره شاگردان دبیرستانها بشوم چون آن وقت باید در مدرسه را بوسیده و فرار کنم.»
از گفتههای بالا درمییابیم که رفیع حالتی در زمانهای پا به عرصه هنر تئاتر میگذارد که بین مردم دیدگاه خوبی نسبت به آن وجود نداشته و با آن که او در زمانه خود با انتخاب نام مستعار و پرهیز از مصاحبه مطبوعاتی سعی در گمنام نگه داشتن خود داشت، غافل از این بود که زمانهای خواهد رسید که همه با افتخار به تئاتر میپردازند و پژوهشگری مانند معصومه تقیپور نیز یک کتاب درباره تک پردهایهایش گردآوری و تالیف خواهد کرد.
رفیع حالتی از مدرسه فرانسوی زبان سن لوئی، مدرک مجسمه سازی گرفته و یکی از شاگردان خلف استاد کمالالملک در مدرسه صنایع مستظرفه بود. او پس از پایان تحصیلات، در مدرسه علمیه و هنرستان کمالالملک تدریس میکرد و در سن 25 سالگی مجسمهساز و نقاش ماهری بود و بعدها تبدیل به یکی از استادان طراز اول هنرستان هنرپیشگی شد.
معصومه تقیپور از بین آثار متعدد رفیع حالتی فقط موفق به انتخاب 4 نمایشنامه تک پردهای میشود، به دلیل این که اکثر آثارش قابلیت نشر در زمانه ما را ندارند. این 4 اثر شامل"افتضاح"، "عشاق پریشان"، نمایشنامه در یک پرده(بینام) و"مضرات تریاک" هستند.
"افتضاح" محصول 1309 است که اقتباسی از اثر دو نویسنده فرانسوی است اما نام این دو نویسنده را بر جلد نمایشنامهاش قید نکرده است. این نمایشنامه تا سال 1320 چند بار اجرا شده است.
"عشاق پریشان" در بهمن و اسفند 1320 اجرا میشود. رفیع حالتی در این نمایشنامه به اخلاقیات اجتماعی میپردازد و درصدد است تا پیامهای اخلاقی را به تماشاگران منتقل کنند، رویهای که در آن دوران باب شده بود. پیامهایی مانند وظیفه شناسی یک خانم در مقابل خانوادهاش که در صورت غفلت از همسر و فرزند و حتی خدمه منزل، چه اتفاقات ناگواری پیش میآید و مدیریت و درایت خانم خانه تا چه حد در حفظ آرامش و سلامت خانواده اهمیت دارد.
زیر عنوان نمایشنامه در یک پرده به قلم رفیع حالتی آمده است: این نمایشنامه نام مخصوص ندارد همیشه در برنامه سالیان نام نمایشنامه بعدی را روی آن میگذارند.
معصومه تقیپور درباره این متن توضیح میدهد: رفیع حالتی تنها نویسندهای است که در اکثر قریب به اتفاق نوشتههای خود به این شیوه(تک گویی) عمل کرده و شخصیتهای نمایشش گاه و بیگاه قصه را با مونولوگ پیش میبرند. این متن هم به همین دلیل انتخاب شده است که در اوایل نمایش و در پایان آن شاهد تک گویی مریم(قهرمان اصلی قصه) هستیم. نکته جالب دیگر در این متن، بازی در بازی بودن آن است که باز هم میتوانم بگویم در هیچ نوشته دیگری، در محدوده زمانی مورد بحث، از این شیوه استفاده نشده است. آن چه مسلم است، استاد حالتی به دلیل مهارت در زبان فرانسه و ترجمه کردن متون فرانسوی، با سبکهای نمایشنامهنویسی آشنا بوده و بیشک در اقتباس و آداپتاسیون و حتی نمایشنامههای خود از این آشنایی بهره برده است. اما این فن را تقریباً تمام هم دورههای ایشان میدانستهاند.
عنوان"مضرات تریاک" رفیع حالتی هم در همان نگاه اول ذهن را به سمت مضرات دخانیات آنتوان چخوف پرت میکند. این نام و مضمون نمایشنامه دلالت بر یک اقتباس ایرانی از متن چخوف روسی میکند. این متن هم تک گویی محض است.
معصومه تقیپور در این کتاب به 4 متن از رفیع حالتی میپردازد تا خواننده را با بخشی از تلاشهای یک تئاتری قدیمی آشنا سازد، حتی در آن معلوم میشود که اولین تک گوییهای نمایش در ایران با قلم رفیع حالتی نوشته شده است. هر چند این تک گوییها بیشتر شکل اقتباسی به خود گرفته است، بعدها توسط هنرمندی مانند بهرام بیضایی این فن بنا بر فن نقالی، به صورت ایرانی درمیآید و دیگران نیز از آن بهرهمند میشوند.
معصومه تقیپور در مجموعهای تحت عنوان"تاریخچه تئاتر در ایران، مجموعه اسناد و مدارک" درصدد است تا به بهترین نمونهها و بارزترین اشخاص تئاتری بپردازد. بیش از این نیز تکپردهایهای معزالدین فکری و سیدعلی نصر را منتشر کرده بود. این مجموعه در نوع خود میتواند برای نمایشنامهنویسان و علاقهمندان و هنرمندان تئاتر مفید واقع شود تا با بخشهایی از فعالیتهای گذشتگان این هنر مردمی آشنا شوند.