نگاهی به نمایش ”کنسرت حشرات” نوشته و کارگردانی ”مریم سعادت”
رضا آشفته: یک گروه حشره که در زیر زمین یک سالن کنسرت زندگی می‌کنند، چون از اجراهای آنها تاثیر گرفته‌اند بر آن شده‌اند تا خودی نشان دهند و کنسرت حشرات را برگزار کنند.
عروسکی و موزیکال
این نمایش عروسکی و موزیکال است و برای سنین نوجوان مناسبتر به نظر میرسد و البته کودکان و بزرگسالان نیز به دلیل موزیکال بودنش میتوانند از آن لذت ببرند، چرا که آموزههای آن برای کودکان قابل فهم نیست و برای بزرگسالان نیز بدیهی و دانسته است، اما نوجوانان بیشتر میتوانند از آن بهره آموزشی ببرند.
یکی از این آموزهها آشنایی با مقوله موسیقی است. چرا که در آن با انوع ساز زهی، کوبهای و دستگاههای موسیقی و سبک و سیاقهای آواز خوانی ایرانی و غربی آشنا میشوند. در این نمایش انواع موسیقی سنتی، مقامی، رپ، پاپ، و راک اجرا میشود و حالا این مجموعه خود میتواند مقدمهای برای علاقهمندی و فراگیری موسیقی باشد. به هر حال سنین نوجوانی بهترین دوره برای یافتن استعدادهای درونی است و پس از این میتوان راههای متعددی را پیش روی نوجوانان قرار داد تا پس از خودشناسی، به آموزش یک فن یا هنر مبادرت ورزند. این نمایش نیز ضمن پرداختن مستقیم به مقوله موسیقی، نحوه فراگرفتن و کشف نیازهای نوجوانی را گوشزد میکند. بنابراین نمایش ضمن ارائه لحظات لذتبخش و سرگرم کننده دارای آرایههای لازم برای آموزش نیز هست. البته موسیقی هم به دلیل حسی بودن، بیشترین تاثیر را بر ذهن و روان مخاطب نوجوان خواهد گذاشت.
دومین آموزه به درک بهتر از آموزش و پرورش برمیگردد که در اینجا به علل فرار از مدرسه در حین ترانهخوانی حشرات اشارات بایستهای میشود. به هر حال جاذبهای لازم است تا آموزش از حالت خشک و بیروح بیرون آید و این خود نیاز به حضور امکانات بهتر و در عین حال شیوههای آموزش خلاق و نمایشی است که میتواند ذات تدریس را از حالت مکتب خانهای که بر حفظیات تاکید میورزد، بیرون آورد. امروز آموزش باید با خلاقیت همراه باشد تا همه اطلاعات و دادهها تبدیل به شکلهای کاربردی شود چون جذب خود اطلاعات نباید زجرآور تلقی شود.
سومین آموزه ملیگرایی و ایجاد عرق ملی در نوجوانان است. در ابتدای نمایش تصویر کوه دماوند بر پرده میافتد و بعد سرود ملی «سرزمین من» خوانده میشود و سپس انواع موسیقیهای ایرانی که خود باز دلالت بر هویت فرهنگی ما دارد.
چهارچوبهای بسته
"کنسرت حشرات" نمیخواهد خود را در چهارچوبهای بسته نگه دارد بلکه بر آن است تا ضمن رعایت اصول اولیه زیبایی شناسانه، به بهترین نحو ممکن مخاطبش را سرگرم کند. نوجوانان نیز در سنین بلوغ و رشد قرار دارند و از یک هیجان مداوم برای مواجهه با هر پدیدهای برخوردارند؛ بنابراین ضرباهنگ نمایش کنسرت حشرات در برخورداری از تنوع موسیقایی و در عین حال توجه به طنز کلامی، این هیجان را در این گروه سنی ایجاد میکند. متاسفانه در تئاترشهر چون سالن خالی از حضور نوجوانان بود، این فضای هیجانی شکل نگرفت. اجرای نمایش اتفاقی دو طرفه است و علاوه بر گروه هنرمندان باید مخاطب نیز در ایجاد آن مشارکت داشته باشد و کنسرت حشرات به دلیل نداشتن مخاطب اصلی خود نتوانست شکل ایده آلش را بروز دهد. هر چند جنس موسیقی، و نحوه ارائه عروسکها و رنگ موجود در صحنه خبر از یک اجرای مهیج میداد. لحظاتی که مدیر کنسرت از تماشاگران پرسشهایی میکرد تا در برنامه مشارکت داشته باشند، این ارتباط شکل نمیگرفت چون این پرسشها دغدغه مخاطبان با سنین بالا نبود.
شیوه بونراکو
عروسکها از طناب و اسفنج و با رنگ آمیزی متنوع درست شدهاند که هر یک بیانگر یک حشره هستند. ملخ، زنبور، مورچه، عنکبوت، پینه دوز و... عروسکگردانان سیاه پوشیدهاند تا خود را در مقابل عروسک محو کنند. به همین خاطر شیوه بونراکو در اجرا نمود مییابد. از سوی دیگر عروسکگردانان برای ایجاد یک فضای ایرانی از لهجه و زبانهای کردی، خراسانی، خوزستانی استفاده میکنند. این نوع انتخاب نیز گستره جغرافیایی و فرهنگی را در سرزمین ایران یادآور شده و بازهم بر آموزههای اثر میافزاید.
عروسکگردانان دو تایی عروسکها را میگردانند و موسیقی به شکل پلی بک پخش میشود و آنان در جاهایی لبخوانی همزمان دارند تا اجرا با بار درست موسیقایی همراه شود. به این ترتیب اگر نوجوانان مخاطب اجرا میبودند، آن وقت این حلقه کاملتر و اجرا تأکید پررنگتری میگذاشت.
نتیجه پایانی
مریم سعادت با کنسرت حشرات نشان میدهد که آشنایی و تسلط کافی بر تئاتر کودک و نوجوان دارد و این باعث تاسف است که او را کمتر در صحنه میببینیم؛ چرا که تئاتر کودک و نوجوان آنطور که باید و شاید رشد نیافته و باید چارهای اندیشیده شود تا دوباره اهل فن این نوع تئاتر را بالنده و باشکوه کنند.