قدم های آهسته و مقتدر زنان در تئاتر ایران

بی تردید در سی‌وهشتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر  حضور و تاثیر زنان در مقام کارگردان، بازیگر، نمایشنامه‌نویس و... نقش زیادی دارد؛ بطوری که در 37 دوره گذشته این جشنواره بسیار بودند بانوانی که جوایز مهمی را از آن خود کردند. جایگاه زنان در بردن جوایز جشنواره تئاتر فجر تا جایی خالی است که تازه در دهمین دوره برگزاری این جشنواره، برای اولین بار زنی در بخش کارگردانی برگزیده می‌شود. نبود نامی از زنان در فهرست برگزیدگان بخش‌های شاخص یک جشنواره تنها به بخش‌های نویسندگی کارگردانی محدود نمی‌شود، بلکه در فهرست اسامی هیئت‌داوران، کفه ترازوی زنان در داوری بخش‌های مختلف به‌صورت میانگین، بسیار سبک‌تر و کم‌رنگ‌تر از مردان به نظر می‌رسد. در روند جشنواره سی‌وهشت ساله تئاتر فجر که با انگیزه ارزیابی سالانه فعالیت هنرمندان عرصه تئاتر شکل گرفت، با نگاهی اجمالی، می توان دریافت حضور زنان هنرمند سال های سال به شکلی کم رمق ولی محسوس تداوم داشته تا اینکه در سال های اخیر به قدم های آهسته و مقتدر زنان در تئاتر ایران تبدیل شده است. ایران‌تئاتر در 4 گزارش هر دهه حضور زنان در این جشنواره را مورد بررسی قرار می‌دهد. در چهارمین شماره گزارش 8 سال اخیر جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

 

یک سال پر اقبال
در بخش مسابقه ایران در سی و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با دبیری مجدد سعید کشن فلاح،بزرگداشتی برای ثریا شیرزادی برگزار و رویا افشار بازیگر نمایش «درخشش در ساعت مقرر» به‌عنوان برگزیده انتخاب شد. شهلا کوهستانی طراح پوستر این دوره از جشنواره بوده است. جایزه کارگردانی به نمایش «مرد مقابل» کاری از سیما تیرانداز رسید. در بخش بین‌الملل هم پانته‌آ پناهی‌ها برای بازی در نمایش «ویتسک» به‌عنوان بازیگر منتخب معرفی شد و آتوسا قلم‌فرسایی هم در این بخش جایزه بهترین طراحی لباس را برای نمایش «هملت» به دست آورد. در بخش نمایشنامه‌نویسی هم از طلا معتضدی برای نمایش «قرار» به عنوان یک متن اورجینال و نسیم احمد پور نویسنده بخش «تل» از نمایش «تل ضحاک» به عنوان یک متن اقتباسی تقدیر شد، اما این بخش برگزیده‌ای نداشت. در بخش مسابقه مناطق، تجربه‌های نو، نگاه تازه در سی و یکمین جشنواره تئاتر فجر، کیانا فتح نیا بازیگر خردسال نمایش «شب بخیر کوچولو» برگزیده شناخته شد و از طیبه نیک آزاد برای «خانه شیشه ای» و مریم عطیه میرزایی برای «خون و ماتیک» تقدیر شد و رویا میرعلمی بازیگر برگزیده این بخش برای نمایش «زمان لرزه» شد. در بخش مسابقه عکس آوا کیایی جایزه سوم را بدست آورد. در بخش تئاتر خیابانی از مهتاب سیف علی پور برای طراحی نمایش «چه پی و چوچاپ» فاطمه علی پرست بازیگر «افسانه آه» و فاطمه رادمنش بازیگر «چه پی و چوچاپ» تقدیر شد و مرجان قاسمی بازیگر برگزیده این بخش برای نمایش «هفت خوان از تولید به مصرف» شد. در بخش رادیو تئاتر سحر حاجی آغاسی و فریبا طاهری فرد بازیگر برگزیده و مینو جبارزاده کارگردان برگزیده شدند.

سی و دومین دوره؛ سالی پر از تقدیر
سی و دومین جشنواره با دیبری قادر آشنا که بعد از استعفای اسماعیل عالی زاد عهده دار این سمت شده بود، بزرگداشتی برای ناهید مسلمی برگزار شد و عطیه اسدی‌ها از طراحان پستر جشنواره بود. در این دوره مریم محمدی از داوران بخش عکس ،شیرین بزرگمهر از داوران بخش مرور و مهرنوش مشیریاز داوران بخش پوستر بودند. در بخش مرور تئاتر ایران جایزه بهترین بازیگری زن را به زهره کامیاب اعطا کرد و در بخش تازه‌های تئاتر ایران برگزیده‌ای از میان زنان در برنداشت. مهسا صفاری‌پور عکاس برگزیده این بخش، ساره سرلک برای نمایش «ننه دلاور بیرون پشت در» رتبه دوم شناخته شد و پریناز آل آقا برای مجموعه آثار ارائه شده در این بخش مورد تقدیر قرار گرفت. نوشین حسن‌زاده «امشب به وقت مگر نمی خواند این خروس» برترین بازیگر بخش رادیو تئاتر و الهام ریاضت بازیگر برگزیده بخش خیابانی شناخته شدند و از سعیده ذبیحی «انتظار عطر یوسف»، مریم کاظمی «کوچی دیگر» و فاطمه مهدی آبادی «انتظار عطر یوسف» در بخش بازیگران خردسال خیابانی و نیایش بهمنیه برای «جن بچه در حجله عریان» در بخش نمایش رادیویی تقدیر شد. در میان داوران بخش مسابقه بین الملل که جایزه ای برای زنان نداشت می توان به پری صابری و تاتیانا تیخانوت به عنوان داوران زن اشاره کرد. در بخش تازه های تئاتر ایران بازیگری زن برگزیده ای نداشت اما از رویا افشار برای «مدریک»، فاطمه امینی «مجردها»، الهام کردا«سه جلسه تراپی و یک مهمانی» و شیدا خلیق «ماضی استمرای» تقدیر شد. در بخش مرور تئاتر ایران ساجده حاجی زاده «بی بری» در بازیگری نوجوان، مژده ناظمی «رد پر پروانه ای از آن سر دنیا»، بهناز سلیمانی «بذار یه امشب بگذره» و مریم سالاری «بی بری» در بخش بازیگری زن، مریم رنگرز «ناتمام» و افسانه شکاری «بستنی یخی» در بخش نمایشنامه نویسی و شکوه احمدی«پایتخت ریودوژانیرو» در بخش طراحی پوستر تقدیر شد.

هم نوایی زنان مورد استقبال جشنواره سی و سوم
در بخش تازه‌های تئاتر ایران در سی و سومین جشنواره تئاتر فجر با دبیری اردشیر صالح پور، جایزه بازیگر برتر به مه‌لقا باقری برای نمایش «بوقلمون» رسید و از ساناز نظری برای «وقتی کنار پنجره می ایستم» و فروغ قجابگلی «پذیرایی» تقدیر شد، هاله مشتاقی نیا برای نگارش «تقدیر بازان» جایزه نمایشنامه‌نویسی این بخش را برد و در بخش گریم ماریا حاجیها برای نمایش های «تیبس گات تلنت» و «یک صبح ناگهان» مورد تقدیر قرار گرفت. در بخش مسابقه بین‌الملل جوایز بازیگر برتر به الهام کردا و ستاره اسکندری، دو بازیگر نمایش «هم هوایی» رسید. در بخش نمایشنامه‌نویسی، مهین صدری برای نگارش «هم هوایی» از ایران، موفق به دریافت جایزه نخست  و در بخش موسیقی بهار ایلچی برای نمایش «وو» جایزه اول مسابقه بین‌الملل شد. در بخش خیابانی که گلبرگ ابوترابیان از داوران آن بود؛ فاطمه رادمنش برای نمایش خیابانی «چرخ روز افزا» جایزه برتر را به دست آورد و لادن قناد برای «ستاره» تقدیر شد. در این دوره بزرگداشتی برای بدرالسادات برنجانی و یادمانی برای ماه گل مهر، کیمیا یادگاری‌نژاد و سارا بنی صدر برگزار شد.

 

دوره سی و چهارم ؛ آنچنان که می بایست و شد
سال 94 در سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با دبیری سعید اسدی، جایزه بهترین بازیگر بخش خیابانی به فاطمه رادمنش برای «نوازش جوجه تیغی» رسید و از دلارام ترکی برای «بودن یا نبودن در میدان جنگ» و رستا رضوی «کسی فشنگ ها را نمی شمارد» تقدیر شد. یکتا توکلی جایزه ویژه بازیگری را برای نمایش «نوازش جوجه‌تیغی» به دست آورد. در بخش مسابقه تئاتر ایران از فرانک صبایی برای «ادامه مطلب» تقدیر شد و ثمین سالک برای «داستان های مان رودان» برگزیده شد. پریدخت عابدین نژاد بهترین طراح لباس شناخته شد و «فریبا متخصص» برای بازی در نمایش‌های «طپانچه خانم» و «هیچ‌کس نبود بیدارمان کند» بهترین بازیگر شناخته شد و از نسیم ادبی برای ایفای نقش در «هتلی ها» و آزاده صمدی برای «زبان اصلی» تقدیر شد. ساناز بیان برای نگارش نمایشنامه‌های «عامدانه، عاشقانه، قاتلانه» و «هتلی‌ها» نویسنده برگزیده بود. در بخش مسابقه بین‌الملل، گریمور برتر ماریا حاجیها برای گریم نمایش «جنایت و مکافات» اعلام شد و سوده شرحی هم برای همین نمایش جایزه بازیگری را به دست آورد که البته باران کوثری نیز در این بخش برای نمایش «شب آوازهایش را می خواند» کاندید شده بود. در این دوره بزرگداشتی برای منیژه محامدی برگزار شد.

سی و پنجمین دوره؛ حضور پررنگ زنان با کمترین جوایز
دوره سی و پنجم با دبیری مجدد سعید اسدی دوره ای بود که در میان هیات انتخاب آثار مرور(برگزیدگان استانی) از میان 5 داور، افسانه ماهیان به عنوان تنها زن در این بخش حضور داشت. در بخش نمایش های صحنه ای نسل نو 10 اثر حضور داشتند که از میان مجموع 69 بازیگر، 25 نفر آن ها را بانوان تشکیل می دادند؛ همچنین از نویسندگان خانم این بخش می توان به مهسا غفوریان «اکسیژن»، ساناز اسدی و رافعه رستمی «خروج اضطراری»، فاطمه رضایی «دا» و ستاره تبریز زاد «یرمای درون من» اشاره کرد. در این بخش زهرا تنوری «دا»، ستاره تبریز زاد «یرمای درون من» و شکوفه طاهری «کابوس شب نیمه تابستان» به عنوان کارگردان حضور داشتند. در بخش مرور از میان 55 اثر، 8 نویسنده خانم حضور داشتند؛ مهین صدری «از زیر زمین تا پشت بام»، سحر رضوانی «افراسیاب»، ساغر خواجه امیری «چهل گیس و حسن کچل»، ستاره امینیان «مستاجر»، لیلی عاج «خواب زمستانی»، نغمه ثمینی «نگاهمان می کنند»، شیرین جروقی «دامپزشکی» و کیمیا کاظمی «مرثیه ای برای سین گاف» و 12 خانم کارگردان؛ افسانه ماهیان «از زیر زمین تا پشت بام»، ستاره امینیان «مستاجر»، راشین امامی «مهراوه عشق»، افسانه زمانی «ناسور»، ملودی آرام نیا «هاروی»، الهام شکیب «یرما»، ندا هنگامی «نیمروز اسکاتلند»، لیلی عاج «خواب زمستانی»، آزاده انصاری «خوشبختی های کوچک سوسک شدن»، شقایق فتحی «خوب،بد،زشت»، شیرین جروقی «دامپزشکی» و النا آهی «گلدونه خانوم». در بخش میهمان 15 نمایش حضور داشتند، اما در این بخش حضور زنان بسیار کمرنگ است؛ منیژه محامدی کارگردان «حادثه در ویشی»، نشمینه نوروزی نویسنده «خانه ابری» و سارا تقوی نویسنده «علی کوچیکه». در بخش تئاتر ملل با 19 اثر فقط نغمه ثمینی نویسنده «درباره تصویری که از من داری تجدید نظر کن» به عنوان یک خانم ایرانی حضور داشت. در بخش نمایش های محیطی، آلترناتیو، تعاملی و دیگر گونه های تئاتر بیرونی، 33 اثر حضور داشتند و سهم زنان در این بخش 5 نویسنده؛ فاطمه رادمنش «ارت»، نسیم ریاضی و شیرین فرشباف «برگرد مرا ببین»، هیام احمدی «دی زنگرو» و آیدا حق نژاد «وندینگ ماشین» 8 کارگردان؛ سیما شیبانی «پرواز عمود کبوتر دریایی بر فراز آب های سرد و معتدل اقیانوس اطلس»، نسیم ریاضی و شیرین فرشباف «برگرد مرا ببین»، سارا کریمیان اقبال «خرده ریز»، رستا رضوی «فیش»، هیام احمدی «دی زنگرو»، غنچه شکوهیان «مونگ بهیتی» و مارال ایزدبخش «هرچی سنگه مال پای لنگه» را شامل شد؛ همچنین در هیات انتخاب، گلبرگ ابوترابیان و در هیات داوری آزاده گنجه به عنوان خانم در این بخش حضور داشتند. در این بخش نسیم ریاضی و نسرین فرشباف برای «برگرد مرا ببین» جایزه برگزیده طراحی فضا و فضاسازی را دریافت کردند، تینا یونس تبار برای ایفای نقش در «پروانه» برگزیده شد و نیلوفر ندایی برای «برگزد مرا ببین» مورد تقدیر قرار گرفت، در بخش کارگردانی نسیم ریاضی و شیرین فرشباف برای «برگرد مرا ببین» برگزیده شدند. در بخش بازیگر زن تئاتر خیابانی رستا رضوی برای «فیش» برگزیده شد و دلارام ترکی برای «زیرزمین» مورد تقدیر قرار گرفت. در بخش مسابقه جوانان سمیه ارقبایی جایزه برگزیده طراحی گریم را برای «یتیم خانه فونیکس» به دست آورد، در این بخش پانته آ مرزبانیان بازیگر برگزیده زن برای «خاطرات هنرپیشه نقش دوم» شد و ساناز موسوی برای «سرگذشت نابهنگام زنی که مدام می خندید» و شیدا خلیق برای «نگاهمان می کنند» مورد تقدیر قرار گرفتند. در بخش نمایشنامه نویسی مسابقه جوانان «دا» نوشته فاطمه رضایی برگزیده و «اکسیژن» نوشته مهسا غفوریان مورد تقدیر قرار گرفت. در بخش کارگردانی شکوفه طاهری برای «کابوس شب نیمه تابستان» مورد تقدیر قرار گرفت.
در بخش تئاتر استانی 15 اثر به جشنواره راه پیدا کردند که سهم زنان فقط نویسندگی یک نمایش بود؛ «روی زمین» اثر افروز فروزند.
در بخش پژوهش 3 داور حضور داشتند که می توان به حضور شیرین بزرگمهر اشاره کرد؛ اما در چهار بخش مسابقه نمایشنامه نویسی، عکس، هویت بصری و پوستر هیچ خانمی به عنوان داور حضور نداشت. در بخش نمایشنامه نویسی 10 اثر برگزیده شناخته شدند؛ که دو تن از نویسندگان را بانوان تشکیل می دادند؛ مریم منصوری «برف زمین را گرم می کند» و تهمینه محمدی «موزه خصوصی».

 

برگزاری سی و شش جشنواره و حضور یک پنجمی
دوره سی و ششم جزو پرتغییرات ترین دوره های جشنواره به دبیری فرهاد مهندس پور است که دوره بیست و سوم نیز دبیری جشنواره برعهده او بوده و غیررقابتی برگزار شده؛ در این دوره انتخاب آثار برعهده یک هیات 70 نفره بود که زنان فقط سهمی 14 نفره از این گروه داشته اند، یعنی فقط یک پنجم کل اعضا؛ پانته آ پناهی ها(بازیگران)، ماریا حاجیها(طراحان)، افسانه قلی زاده(طراحان)، صبا کسمایی(طراحان)، شیما میرحمیدی(طراحان)، ندا نصر(طراحان)، مهین صدری(نویسندگان و مترجمان)، افروز فروزند(نویسندگان و مترجمان)، مریم کاظمی(کارگردانان)، مریم معترف(کارگردانان)، شیرین یزدان بخش(تماشاگران دائمی تئاتر)، فریندخت زاهدی(استادان دانشگاه)، فاطمه فریدونی(دانشجویان رشته تئاتر، تربیت مدرس) و نغمه معنوی(دانشجویان رشته تئاتر، سینما تئاتر). در بخش هیات انتخاب نمایش های شهرستان(مرور تئاتر ایران) سمانه زندی نژاد، الهام کردا در بخش هیات انتخاب آثار برگزیده جشنواره های استانی،‌ فریندخت زاهدی، لیلا ارجمند و لیلی رشیدی هیات انتخاب نمایش های خیابانی، آزاده شاهمیری، آزاده گنجه، گلرخ نفیسی و نسیم احمدپور هیات انتخاب نمایش های مرور بخش خارج از صحنه بودند؛ که مجموع هیات انتخاب بخش خارج از صحنه 7 نفر بودند که هر 7 نفر را بانوان تشکیل می دادند. در میان برگزیدگان جایزه ادبیات نمایشی در بخش تولید می توان به پریسا کیومرثی(چهارگانه)، مریم الهامیان و نیاز اسماعیل پور(کیک...بخت) اشاره کرد. در بخش مسابقه بین الملل 16 اثر حضور دارند؛ اما با کمترین سهم برای بانوان و فقط سمانه زندی نژاد به عنوان کارگردان «اگه بمیری» و بقیه نویسندگان و کارگردانان این بخش را آقایان تشکیل می دهند. در بخش مسابقه تئاتر ایران-الف 18 اثر به نمایش گذاشته می شوند که در این بخش حضور زنان به نسبت بخش بین الملل پررنگ تر است؛ «خسیس» به کارگردانی مریم کاظمی، «آکواریوم» نوشته مشترک مهرک قزوینی و سیامک احصایی، «آئیس» نویسنده و کاگردان ندا اعتمادی کیا، «کاش میشد منم بیام» به کارگردانی مشترک غنچه شکوهیان و محسن اردشیر، «پاشا» به کارگردانی نازیلا ایرانزاد، «خانه ای در انتهای خیابان بهار» به کارگردانی ندا هنگامی، «آبی مایل به صورتی» به نویسندگی و کارگردانی ساناز بیان و «کوکوی کبوتران حرم» به کارگردانی افسانه ماهیان. در بخش مسابقه تئاتر ایران-ب 22 اثر راه یافته اند که حضور زنان بسیار کم رنگ است؛ «قند خون» نویسنده و کارگردان لیلی عاج، «شلتر» نوشته ساناز بیان، «مانوس» نوشته لیلا حکمت و کیوان و سررشته و به کارگردانی نازنین سهامی زاده، «یو+263اف» نویسنده و کارگردان پریسامیرعلی و «نفر دوم» نویسنده و کارگردان مهین صدری.
در بخش مسابقه خارج از صحنه(تئاتر خیابانی) 17 اثر حضور یافته اند و حضور زنان در این بخش به این گونه است: الهه پورجمشید نویسنده و کارگردان «موسسه کاریابی»، نگار نادری نویسنده و آرزو علی پور کارگردان «گیلدخت»، مریم نیک آئین کارگردان «مخاطب خاص» و شیدا خانزاده کارگردان «تر، خشک، تفکیک». در بخش مسابقه خارج از صحنه(مکان های نامتعارف) 16 اثر اجرا می شوند که «مرغان اینروزی» نوشته مینا بزرگمهر و هادی کمالی مقدم، «آن ریسمان گسسته»، نویسنده و کارگردان نسیم ریاضی و «هجوم به تفسیر» نسیم احمدپور تنها حضور زنان در این بخش هستند. از حضور زنان در بخش های دیگر هم می توان به «طبقه پایین خانه پدری» نوشته طیبه نیک آزاد و علی حیدری، «کارخانگی» به کارگردانی نرگس بهروزیان، «مجلس مختلف خوانی» نوشته صبا نجاتی، «اگر شبی از شب های تهران مسافری» به کارگردانی الهام ابنی و جواد صداقت، «رقص ابرهای نقطه ای» به کارگردانی ستاره فاتحی، یلدا پاکزاد و فردریک رودریگز، «تو مشغول مردنت بودی» به کارگردانی مژگان خالقی، «گتو» نوشته سپیده علیزاده، «ناگهان برخیزند...به آواز دیگر» به نویسندگی و کارگردانی سعیده آجربندیان، «من در پوست شیر هم نمی گنجم» به کارگردانی صبا آزادی، «دیوانه در جعبه» به کارگردانی رومینا ایلمک فروش، «هجوم» به کارگردانی رها حاجی زینل، «صید ماهی» نوشته تینا سورانی، بنیامین سیدین و آرمان میرعبدالحق، «29مهر96» نوشته دیانا فتحی، «سنزا به ایتالیایی یعنی...» به نویسندگی و کارگردانی ماندانا جباری، «آهسته گویی» به نویسندگی و کارگردانی نگین ضیایی، «دور از دسترس اطفال نگهداری شود» نوشته فرشته فرشاد، «آن هنگام و کوارتت 1+2» به کارگردانی مهسا لطیفی خواه، «آن سه روز» نوشته عسل سلیمانی، «حکایتی ناتمام برای دخترم مده آ» به نویسندگی و کارگردانی سمیه سلیمی، «سلبریتی های گمنام» به کارگردانی سپیده حجامی و «چهارراه» به نویسندگی و کارگردانی گلرخ نفیسی اشاره کرد. در داوری امسال از بین زنان هنرمند ایرانی، فقط دو تن از خانم های ایرانی حضور دارند؛ فاطمه معتمد آریا در بخش داوری مسابقه تئاتر بین الملل و شیوا مسعودی در در بخش داوری مسابقه تئاتر ایران(ب). جوایز این دوره برای زنان به اینگونه بود: در بخش مسابقه بین‌الملل جایزه طراحی لباس به ندا نصر برای نمایش فهرست مردگان رسید. در بخش تئاتر ایران الف قدردانی هیات داوران از ساناز بیان برای نمایش آبی مایل به صورتی و جایزه بازیگری زن این بخش به معصومه رحمانی برای نمایش آناکارنینا و معصومه کریمی برای و چند داستان دیگر رسید. در بخش تئاتر ایران ب از گروه بازیگران شلتر و مهسا غفوریان برای نمایش پیانیستولوژی تقدیر شد و ستاره پسیانی برای نمایش صد در صد برگزیده این بخش بود. در این بخش همچنین جایزه نمایشنامه برگزیده به ساناز بیان برای نمایشنامه شلتر رسید.

 

چهل سالگی انقلاب اسلامی و سی‌وهفت دوره برگزاری جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر

در این بخش از گزارش به حضور زنان در بخش‌های مختلف سی‌وهفتمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر می‌پردازیم. در بخش مسابقه تئاتر ایران یک نسیم ادبی تنها زن حاضر در گروه انتخاب و الهام کردا تنها زن حاضر در گروه داوران این بخش هستند. در ان بخش 29 اثر شرکت دارند که سهم زنان به این‌گونه است: ندا قاسمیان(کارگردان مده‌آ)، نرگس صابری(نویسنده و کارگردان دلارام ناآرام)، مونا احمدی(نویسنده سرزمین‌های شمالی)، شیما عرب(کارگردان سرزمین‌های شمالی)، دیانا فتحی(نویسنده و کارگردان اهالی هوا)، سعیده آجربندیان(نویسنده و کارگردان ناگهان همه برمی‌خیزند به آوازی دیگر)، زهرا موسوی و مانا هوشنگ‌نژاد(نویسندگان جعبه) و الهه مجلسی(نویسنده از خط زرد فاصله بگیرید). در بخش مسابقه تئاتر ایران دو 23 اثر حضور دارند که زنان نه به عنوان نویسنده و نه کارگردان هیچ سهمی در این بخش ندارند. در بخش مسایقه تئاتر بین‌الملل 26 اثر حضور دارند؛ 17 اثر ایرانی و 9 اثر غیر ایرانی. تنها اثر این بخش بچه گرگ‌ها است به نویسندگی نشمینه نوروزی و کارگردانی نرگس هاشم‌پور. در بخش تئاتر ملل جشنواره، تنها جنت سلیم آوا کارگردان یادداشت‌های یک دیوانه نماینده زنان این بخش است. در بخش مهمان منیژه محامدی(کارگردان تبرئه)، گلچهر دامغانی(نویسنده و کارگردان آرش)، گلناز اکبری(کارگردان ساعت پنج شد بابا) و سارا اسکندری(تهیه کننده خانه برنادا آلبا) حضور دارند. در بخش مسابقه تئاتر خیابانی 24 اثر حضور دارند و گلبرگ ابوترابیان تنها داور زن این بخش است. غنچه شکوهیان(نویسنده و کارگردان بیگانگی)، الناز غفاری(نویسنده تیک تاک)، نازیلا امینی(کارگردان تیک تاک)، مارال ایزدبخش(کارگردان لازمان لامکان) و سمیه مهری(نویسنده و کارگردان مشترک مورد نظر). زنان در این دوره جشنواره، بیشترین حضور را در بخش دیگرگونه‌های اجرایی با 18 اثر دارند. آزاده گنجه یکی از اعضای گروه انتخاب در این بخش و شیوا مسعودی یکی از داوران این بخش هستند. سما موسوی مفخر(کارگردان آدم‌هایی که نمی‌بینیم)، ثریا اخلاقی(نویسنده و کارگردان ما و دیگران)، کیمیا خطیب‌زاده(نویسنده و طراح مثبت و منفی هفت)، آزاده شاهمیری(کارگردان موزه نزدیک)، نازنین زهرا رفیعی(نویسنده و کارگردان نباید) و مهنوش نراقی(نویسنده و کارگردان بر پهنه کافه). در بخش چهل سالگی انقلاب اسلامی ایران فاطمه رادمنش(نویسنده شدن)، نرگس صابری(نویسنده و کارگردان دلارام ناآرام) و مارال ایزدبخش(کارگردان لازمان لامکان). در بخش مقالات جشنواره 10 مقاله برگزیده شدند که سهم زنان به این شکل است: نیلوفر زارع یکی از نویسندگان مقاله بازتاب مفهوم انقلاب 1357 در نمایشنامه آهسته با گل سرخ با تکیه بر آرای میشل فوکو، مرجان پورغلامحسین یکی از نویسندگان مقاله تحلیل جریان‌های غالب تئاتر انقلابی در ایران با تکیه بر گفتمان‌های فکری و فلسفی موثر در سال‌های پیش از انقلاب، پریسا کیومرثی یکی از نویسندگان مقاله خصوصی سازی در تئاتر ایران پس از انقلاب اسلامی: کاهش یا افزایش بار دولت؟ و آیدا حق‌نژاد نویسنده مقاله چند صدایی در ادبیات نمایشی مدرن ایرانی با تکیه بر آثار دهه 50 و 60 اکبر رادی. در بخش رادیویی جشنواره 10 اثر حضور دارند و فریبا متخصص یکی از داوران این بخش است. نازنین مهیمنی(کارگردان حفره‌ای در زمین)، مریم واحد(نویسنده صدای انقلاب)، هاجر کوشکی(نویسنده عزت تا ثریا)، سولماز ملکی داعم(نویسنده و تهیه کننده گونش)، طاهره شاددل(کارگردان مزار)، سیده لیلا اسراری(تهیه کننده عزت تا ثریا)، زهرا فدایی(تهیه کننده شبانه)، ژاله محمدعلی(تهیه کننده مرگ مشکوک کلود و حفره‌ای در زمین) و انسیه سمیع‌پور(تهیه کننده ساعت گرگ). در بخش جشنواره تئاتر فجر استانی اردبیل نغمه ثمینی(نویسنده خانه) و مرجان پورغلامحسین(نویسنده و کارگردان پرواز 745) هستند. در بخش جشنواره تئاتر فجر استانی منطقه آزاد اروند آمنه پورحسینی(نویسنده هوک چپ راند آخر و کارگردان نمایشنامه‌خوانی آذر)،مریم بنی طرفی‌زاده(نویسنده نمایش خیابانی اشک سرخط مشق و کارگردان نمایش صحنه‌ای ده هزار و یک شب) و سهیلا رهگشا(کارگردان نمایشنامه‌خوانی شاید نجات یابیم و نویسنده و کارگردان نمایش خیابانی رویاهای رنگ‌ورو رفته)  هستند. در بخش جشنواره تئاتر فجر استانی چهارمحال و بختیاری آرزو عبدالهی(کارگردان نمایشنامه‌خوانی استثناء و قاعده) است. در بخش جشنواره تئاتر فجر استانی یزد الهه کیانفر(نویسنده نمایش خیابانی یک املت ساده)، مهسا دهقانی(نویسنده نمایش خیابانی مصائب تورقوزآبادی)، مریم پاکزادمقدم(کارگردان نمایشنامه‌خوانی خواستگاری) و مریم نیک‌آئین(کارگردان نقل رزم رستم و اشکبوس) هستند. در بخش نمایشامه‌نویسی جشنواره که ریما رامین‌فر یکی از داوران آن بوده؛ نیز زنان درخشش زیادی داشته‌اند و از بین 7 اثری که کاندید شده‌اند 4 اثر برای نویسندگان زن است. سارا الهیان(نویسنده پریزاد)، لیلی عاج(نویسنده سالی که دوبار پاییز شد)، زهره شفیعی(نویسنده میرزیاس) و محبوبه عرب قنبری(نویسنده Z.M.A.10810). مریم معترف از اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره، ندا هنگامی مدیربخش بعلاوه فجر و سلما سلامتی مدیربخش نمایشنامه‌نویسی. در بخش مسابقه بین‌الملل کاندیداهای زن صبا کسمائی طراحی نور نمایش‌های «نامبرده» و «دستورالعمل‌های پرواز برای خدمه و خلبان»، فرزانه رادفر طراحی گریم نمایش «یک هفته راه رفتن در بهشت»، لعیا خرامان طراحی گریم نمایش «ابلوموف»، الهام شعبانی طراحی لباس نمایش‌های «او» و «خنکای ختم خاطره»، مقدی شامیریان طراحی لباس نمایش «وقتی خروس غلط می‌خواند»، شیما میرحمیدی طراحی لباس نمایش «نامبرده» و طراحی صحنه نمایش‌های «پرومته/ طاعون» و «نامبرده»، مارال فرجاد برای بازی در نمایش «وقتی خروس غلط می‌خواند»، پریا وزیری برای بازی در نمایش «خنکای ختم خاطره»، فاطمه معتمدآریا برای بازی در نمایش «خنکای ختم خاطره»، نیلوفر ندایی برای بازی در نمایش «پرومته/ طاعون» و نازنین نادرپور برای بازی در نمایش «او»، در بخش مسابقه تئاتر ایران یک کاندیداهای زن ندا قاسمیان برای طراحی گریم نمایش «مده‌آ»، ونوشه واحدی برای طراحی لباس نمایش «مده‌آ»، نسرین خرمی برای طراحی لباس نمایش «فیل در تاریکی»، بیتا نصر برای طراحی لباس نمایش «هار»، زینب عبدی برای طراحی لباس نمایش «عروسی خون»، آرزو عبدالهی برای بازی در نمایش «آنشرلی با موهای خیلی قرمز»، مونا بارانی برای بازی در نمایش «رومئو و ژولیت»، مونا احمدی برای بازی و نگارش نمایشنامه در نمایش «سرزمین‌های شمالی»، منیره آلاداغی برای بازی در نمایش «سردسیر»، آوا شریفی برای بازی در نمایش‌های «فیل در تاریکی» و «نقاشی اشر»، در بخش تئاتر ایران دو کاندیداهای زن تینا لطفی برای طراحی حرکت نمایش «دریاچه قو»، رویا حشمتی برای طراحی گریم نمایش «دریاچه قو»، زهره قنبری برای طراحی گریم نمایش «بازگشت»، شیما مومنی برای طراحی گریم نمایش «سر میز شام»، فاطمه خندان و مژده زادمهر برای طراحی گریم نمایش «گزارش مرگبار...»، زهرا کاظمی برای طراحی لباس نمایش «دریاچه قو»، سارا حسین پور برای طراحی لباس نمایش «تاکسیدرمی»، مهرنوش بلمه برای طراحی لباس نمایش «شفیره»، شفق کاظمی برای طراحی لباس نمایش «افرا»، فائزه کاظمی برای طراحی لباس نمایش «سر میز شام»، مائده وحید برای بازی در نمایش «افرا»، آناهیتا اقبال نژاد برای بازی در نمایش «خرده نان»، عاطفه پور بهرام برای بازی در نمایش «دریاچه قو»، ستایش رجایی نیا برای بازی در نمایش «دریاچه قو»، شهره موسوی برای بازی در نمایش «استرالیا»، صفورا خوش طینت برای بازی در نمایش «یک خانواده محترم»، در بخش مسابقه نمایش‌های رادیویی کاندیداهای زن سولماز ملکی برای بازی، نگارش و تهیه‌کنندگی در نمایش «گونش»، آزاده حیدرزاده برای بازی در نمایش «مزار»، نازنین مهیمنی برای بازی در نمایش «حفره ای در زمین»، انسیه سمیع پور برای تهیه کنندگی نمایش «ساعت گرگ»، سیده لیلا اسراری برای تهیه کنندگی «عزت تا ثریا»، در بخش خیابانی کاندیداهای زن نرگس خاک کار برای بازی در نمایش «کالبدشکافی یک اتفاق»، نازیلا امینی برای بازی در نمایش «تیک تاک»، دلارام ترکی برای بازی در نمایش «اهم»، مهسا افتحی برای بازی در نمایش «هشتک لاکچری»، غنچه شکوهیان برای طرح و ایده‌پردازی نمایش «بیگانگی»، کاندید بخش دیگرگونه‌های اجرایی نمایش «آدم‌هایی که نمی‌بینیم» به کارگردانی سما موسوی مفخر، نامزدهای زن برگزیده بخش عکس شیوا خدابخش برای عکاسی از نمایش «ماراساد» و لیلا صدیق برای عکاسی از نمایش «مالی سویینی» بوده‌اند. در این دوره 4 بزرگدشات برگزار شده است که می‌توان به بزرگداشت رویا تیموریان اشاره کرد. نمایش «بچه گرگ‌ها» به کارگردانی نرکس هاشم‌پور، از نمایش‌هایی بود که از نگاه داوران معرفی شده و از آنان تجلیل شد. فاطمه معتمدآریا برای بازی در نمایش «خنکای ختم خاطره» و لعیا خرامان برای طراحی گریم نمایش «ابلوموف» در بخش بین‌الملل، در بخش نمایشنامه نویسی لیلی عاج برای نمایشنامه سالی که دوباره پاییز شد اول و به طور مشترک سارا ‌الهیان برای نمایشنامه پریزاد و زهره شفیعی برای نمایشنامه میرزیاس حایز رتبه سوم، در بخش دیگرگونه‌‌های اجرایی سما موسوی نسب برای بازی در نمایش «آدم هایی که نمی میرند»، در بخش تئاتر خیابانی نازیلا امینی برای بازی در نمایش «تیک تاک»، دلارام ترکی برای بازی در نمایش «اهم»، در بخش مسابقه تئاتر ایران یک  بیتا نصر برای طراحی لباس نمایش «هار»، زینب عبدی برای طراحی لباس نمایش «عروسی خون»، آرزو عبداللّهی برای بازی در نمایش «آنشرلی با مو‌های خیلی قرمز»، مونا بارانی برای بازی در نمایش «رومئو و ژولیت»، در بخش مسابقه تئاتر ایران دو تینا لطفی برای طراحی حرکت، رویا حشمتی برای طراحی گریم و عاطفه پوربهرام(تجلیل) برای بازی در نمایش «دریاچه قو» و در بخش مسابقه نمایش‌های رادیویی آزاده حیدرزاده برای بازی در نمایش «مزار» و سولماز ملکی برای نگارش نمایشنامه «گونش» برگزیدگان این دوره بوده‌اند.

 

سی‌وهشتمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر

در بخش‌های مختلفی هیئت انتخاب و داوری این دوره از بانوان هنرمند فقط فریبا متخص از اعضای هیئت انتخاب بخش رادیو تئاتر، نسیم احمدپور و نرگس هاشم‌پور از اعضای شورای انتخاب بخش دیگرگونه‌های اجرایی و سپیده نظری‌پور از اعضای هیئت داوری بخش به‌علاوه فجر حضور داشته‌اند. همچنین مژگان وکیلی در این دوره مدیر بین‌الملل اداره کل هنرهای نمایشی است. در این دوره در بخش صحنه‌ای پرنیا شمس با نویسندگی و کارگردانی «است»(مسابقه)، مهسا غفوریان با نویسندگی و کرگردانی «ژنتیک»(مسابقه)، الهام ابنی از کارگردانان «کوچه مختار بود و سامان و بود و سیمین»(خارج از مسابقه)، شبنم یوسفی با کارگردانی «مده‌آ»(خارج از مسابقه)، لیلی عاج با نویسندگی و کارگردانی «کمیته نان»(مسابقه)، آتوسا ریگی با نویسندگی «جایی برای هیچکس»(خارج از مسابقه)، نوشین تبریزی با نویسندگی و کارگردانی «تالاب هشیلان»(خارج از مسابقه)، در بخش رادیو تئاتر مهسا طالبی یوسفی با نویسندگی و مریم جمالی‌پور کارگردانی و تهیه‌کنندگی «از ورشو تا تهران»، سهیلا خدادادی با نویسندگی و  زهرا عبدالله‌زاده تهیه‌کنندگی «رهایی در بند»، مریم سپه‌راد کارگردانی نمایش «آهسته با گل سرخ»، سولماز ملکی با نویسندگی و تهیه‌کنندگی «آخماز»، سمیه محسنی نیک با نویسندگی و هانیه پیرامی تهیه‌کنندگی «گروهبان»، در بخش پوستر پرناز کریمی، سارا دهجی، فاطمه آزادی، مریم برادران، مژگان خلیلی، نیلوفر خسروی، هدی رسولی، در بخش عکس پریناز آل آقا، نیلوفر آستا، رز ارغوان، کیمیا بیونقی، مرجانه پورحسین، مونا تهرانی موید، مونا توانایی، محبوبه جندقی، مریم جعفری نمین، نیلوفر جوانشیر، تیما دلنوازی، بهناز دستجردی، تایماز رضوانی، سلاله رویدشتی، مریم رحمانی، پریچهر ژیان، شیدا شکوهی دولت‌آبادی، لیلی صدیق، صالحه صادق‌زاده، نفیسه صادقیان، زهره ضیائی، مرمی قهرمانی‌زاده، سیده الهه قاسمی، فازه کرمی، محبوبه کریمی، مهسا کمالی، مریم ملک مختار، گلدیس نمازیان، بهاره نیک‌پور، در بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی مرضیه شاه‌دادی با نمایشنامه «ابراهیم»، در بخش به علاوه فجر فرانک فروتن با نویسندگی و کارگردانی «مثل خاراندن زخم بعد از خوب شدن»، مرضیه رجبی با کارگردانی «پنج جهت اصلی»، شبنم منصور با کارگردانی «یک شهر پر از قصه»، آیدا عزت‌آبادی با کارگردانی «دی زنگرو»، ندا تمیمی با کارگردانی «در کشور شما...»، سیما بنیادی و سپیده خاکباز از نویسندگان «رپرتاژ اندیشه‌های کال»، مرضیه شاطرطوسی با نویسندگی و کارگردانی «آن یگانه می‌‌کشد»، پانته‌آ شایسته با کارگردانی «انکار»، در بخش خیابانی سمیه مهری با نویسندگی و کارگردانی «سیرک»، زهرا رحیمی با نویسندگی و نجمه محرابی خوزانی با کارگردانی «صد سال به این سال‌ها»، مهسا افتحی با نویسندگی «بی پیش بی اجاره»، مارال ایزدبخش با نویسندگی و کارگردانی «قهرمان کیست»، زینب زاولانه با نویسندگی و نسا سلیمانی با کارگردانی «مین» و حسنا قبادی با نویسندگی و کارگردانی «چیز میز» در جشنواره حضور دارند.