گفت‌وگو ایران تئاتر با ملیکا رضی کارگردان نمایش کابوس‌های مرد مشکوک
سیاه نمایش ما دیدگاه‌های فلسفی دارد
رضی گفت: اضافه کردن هر نوع سبک و یا شیوه اجرایی به نمایش سنتی ایران را مثبت و سازنده می دانم.
به گزارش ایران تئاتر در دوران پسا کرونایی که مردم احتیاج به روحیه، تفنن و سرگرمی دارند تا به لحاظ روانی آماده مقابله با این ویروس مرگبار باشند؛ دیدن نمایش‌هایی از جنس کابوس‌های مرد مشکوک که مبتنی بر نمایش سنتی ایرانی و استفاده از تکنیک‌های سیاه بازی، تخت حوضی و شبیه خوانی است می تواند باعث شادی و ایجاد روحیه در بین مردم شود. ملیکا رضی کارگردان با سابقه تئاتر که سابقه در خشانی در اجرای نمایش‌های سنتی ایرانی دارد؛ توانسته در اثرش به خوبی با مخاطبان ارتباط برقرار کند. اپرت نیرنگ اورنگ، قهوه قجری و شب به خیر مادر از جمله کارهای موفق رضی در سال های اخیرمحسوب می شوند. نمایش کابوس‌های مرد مشکوک هر شب در ۲ نوبت ۱۸ و ۲۰:۳۰ در تماشاخانه سنگلج میزبان علاقه‌مندان به نمایش‌های ایرانی است. با ملیکا رضی درباره اجرایش گفت‌وگویی انجام داده ایم.
در سال‌های گذشته با اجرای نمایش‌هایی نظیر قهوه قجری و یا اپرت نیرنگ اورنگ به سراغ تئاتر سنتی ایرانی رفته بودید و در کابوس‌های مرد مشکوک هم چنین رویکردی را دوباره مورد توجه قرار دادید. آیا به این ژانر علاقه دارید؟
برای یک هنرمند میزان علاقه و توجه اش به یک گونه تئاتری در درجه اول اهمیت برای کار کردن دارد و من وظیفه خودم می دانم که در کارم به فرهنگ و سنت های اصیل کشورم پایبند و وفادار باشم.
در سال‌های اخیر با توجه به خلاقیت و نوآوری هایی که کارگردان‌های مطرح و تحصیل کرده ای مثل هادی مرزبان و رحمت امینی در نمایش های ایرانی به وجود آورده اند؛ این نمایش ها در اجرا مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است. به نظر شما آیا تئاتر سنتی ایرانی به دوران شکوفایی خودش رسیده است؟
اضافه کردن هر نوع سبک و یا شیوه اجرایی به نمایش سنتی ایران را مثبت و سازنده می دانم و با توجه به سلیقه تماشاگران کارگردان‌هایی که اشاره کردید به خوبی تغییر و تحولات مثبتی در کارشان ارائه کردند و برخی از اجراها تا حدودی از شکل و سیاق سنتی صرف گذشته اش فاصله گرفته است. گونه نمایش سنتی ایرانی مثل خیلی از گونه‌های تئاتری مخاطبان خاص خودش را دارد و استقبال خوبی هم از آن انجام می شود.
نکته مهم و قابل توجه و ارزنده در اجرای نمایش کابوس های مرد مشکوک استفاده شما از تمام ظرفیت ها و تکنیک های تئاتر سنتی از قیبل سیاه بازی، تخت حوضی، زن پوش شدن و شبیه خوانی است. چقدر این مسئله برایتان دارای اهمیت بود؟
مهم ترین دلیل پتانسیل‌های متن محمدحسین ناصر بخت بود. نمایش فضای سورئالی دارد؛ زمانی که اسمال کبریت فروش خواب می بیند که به عنوان پهلوان اسماعیل اشتباهی دستگیر شده است؛ همین موضوع خواب دیدن او فضا را برای ما سورئال می کند. بنابراین استفاده از گونه‌های نمایشی ایرانی مثل مجالس شادی آور زنانه، سیاه بازی و ... قالب مناسب و درستی در ساختار اجرا پیدا می کند. در خواب هر چیزی امکان رخ دادنش وجود دارد و نباید برای هر اتفاقی دنبال دلیل و مدرک رفت.
اغلب کارهای سنتی ایرانی فضای رئالی دارند و نمایش کابوس های مرد مشکوک با توجه به فضای سورئالش می تواند نمایش متفاوتی در این گونه نمایشی تلقی بشود؟
همانطوری که که اشاره کردم نمایشنامه این قابلیت‌ها را در اختیار من قرار داد و البته زاویه دید من هم در این قضیه نقش داشت. برای اجرای نمایش مجبور شدیم کار را موجزتر و خلاصه تر از متن ارائه کنیم.
سیاه نمایش کابوس‌های مرد مشکوک هم در قالبی متفاوت و جذاب در ساختار نمایش حضور دارد. این مسئله چقدر برایتان دارای اهمیت بود؟
سیاه کار ما دیدگاه‌های فلسفی دارد و خیلی شبیه سیاه‌های متدوال و کلاسیک نیست و ضمن با خرد بودنش روایتگر داستان نمایش هم هست و در اول داستان متوجه می شویم که سیاه با ارباب از ملک دیگر حرکت کرده اند و به تهران آمده‌اند؛ زمانی که مصادف است با شورش زنان چاله میدان و اتفاقات زیادی رخ داده است. در آخر نمایش هم نشان می‌دهیم که به خاطر نبود خوراکی و قوت و غذا این شورش شکل می گیرد و سیاه و اربابش از اینکه در موقعیت به تهران آمده اند احساس پشیمانی دارند و باید بازگردنند. در ادامه آنها با داستان زندگی اسمال کبریت ساز گره می خورند و نقطه تلاقی پیدا می کنند. اسمال از آنها درخواست می کند که او را از دست سیاهپوش ها نجات بدهند.
در نمایش شما برخلاف سایر نمایش های سنتی ایرانی که زنان در بک گراند هستند؛ زنان بسیار فعال و اثر گذار در خلق درام هستند. آیا این مسئله به نوع نگاه زنانه شما به عنوان یک هنرمند مرتبط است؟
در نگاه نویسنده این توجه به شخصیت زنان دیده می شد و من چون این ویژگی را دوست داشتم نمایش را برای اجرا انتخاب کردم و همانطوری که اشاره کردید حضور زنان در درام اثر گذار است. زینت به عنوان زن اصلی نمایش حضور بسیار تعیین کنده ای دارد. البته این نوع نگاه در کارهای قبلی من مثل اپرت نیرنگ اورنگ، پرسونا و آن کس که نیامده می داند وجود داشت و زنان نقش محوری‌ای در نمایش هایم دارند.
شرایط فعلی و شیوع کرونا و راه اندازی مجدد فعالیت‌های تئاتری را چگونه ارزیابی می کنید؟
با توجه به شرایط فعلی ما و شیوع کرونا که همه جهان را درگیر کرده است؛ شاید تا حدی در جذب مخاطب مشکل به وجود آماده باشد و امیدوارم با باز شدن فعالیت‌های تئاتری، تماشاگران نیز این اطمینان را پیدا کنند که می‌توانند بدون نگرانی به دیدن یک اثر نمایشی بنشینند. البته می‌دانیم که جلب اعتماد تماشاگران به زمان بیشتری احتیاج دارد اما خوشبین هستم که این اتفاق هرچه زودتر رخ دهد. در اجرای نمایش نیز فاصله گذاری بین بازیگران رعایت می‌شود و با تغییر میزانسن، بازیگران با فاصله یک متر از یکدیگر به ایفای نقش می‌پردازند. الان چند روزی از اجرای نمایش می گذرد و کامنت ها را در فضای مجازی می خوانم؛ نظرات مثبت بوده و با توجه به اعمال طرح فاصله گذاری اجتماعی در سالن ها و کاهش تعداد صندلی ها از استقبال مخاطبان راضی هستیم. جا دارد در اینجا از مدیریت محترم تالار سنگلج و کلیه عوامل اجرایی بابت فراهم کردن شرایطی امن، ایمن، رعایت اصول بهداشتی و طراحی خوب سالن با خلاقیت جذابی که در روی صندلی هایی که قرار نیست تماشاگر بنشیند از عکس بزرگان تئاتر استفاده شده است تشکر کنم. با صحبت هایی که با تماشاگران داشتند آنها با خیال راحت نمایش را بدون ترس از شیوع کرونا تماشا کرده‌اند.
نمایش شما اثر پر شخصیتی است. در اجرای جدید نمایش برای رعایت فاصله بین بازیگران چه تغییراتی را در نمایش به وجود آوردید؟
در اجرای دوباره نمایش تعداد بازیگران کمتر شد و برخی از بازیگران نتوانستند با ما همراه باشند و در اجرا تغییراتی انجام شد و به جای بهرام سروری نژاد در نقش سیاه، خدایار کاشانه و به جای مسعود پورجمشید در نقش غضنفر، امیرحسین حجتی جایگزین شده‌اند. به هر حال به دلیل تعطیلات ۴ ماهه فعالیت‌های تئاتر این تغییرات اجتناب ناپذیر است.
گفتگو از :احمد محمد اسماعیلی