تلویزیون تئاتر ایران فرصتی برابر برای دیده شدن همه آثار
جشنواره فجر برای تئاتر استان‌ها اتفاق بزرگی است

رضا گشتاسب از نمایشنامه نویسان پرکار کشور است که در طول یک دهه اخیر همواره در جشنواره های مختلف آثارش نمود داشته اند.او در سی و نهمین جشنواره فجر نیز با «سه اثر چاقوی دم کرده شب» به کارگردانی جلیل امیری از کرمان، «نگاهم به دریاست تا کسی آب نبرد» به کارگردانی حسن سبحانی از میناب و «اسب قاتلین» به کارگردانی عمرانی از دیر بوشهر حضور داشت. هرچند «اسب قاتلین» با وجود کسب رتبه برتر در جشنواره استانی، به جشنواره اصلی راه نیافت.

در حاشیه جشنواره، گفت و گویی با رضا گشتاسب انجام دادیم و در خصوص جشنواره فجر، کرونا، تلویزیون تئاتر ملی و ... با او صحبت کردیم:

 

با وجود وضعیت بحرانی حاکم بر کشور به خاطر شیوع کرونا و عدم فعالیت خیلی از هنرمندان، اما همچنان در میان کارگردانان محبوب هستید و دو نمایشنامه شما در جشنواره حضور دارند، در مورد این دو نمایشنامه بگویید؟

بله دو نمایشنامه «نگاهم به دریاست تا کسی آب نبرد» و «چاقوی دم کرده شب» شب دو اثری است که امسال به جشنواره نهایی راه یافتند. چاقوی دم کرده شب را قبلا در سال 1390 با گروه خودمان و به کارگردانی رضا کرم زاده در جشنواره فجر سال 90 به روی صحنه بردیم ولی نمایشنامه دوم اولین باری است که به اجرای عموم درآمد و به جشنواره رسید. هر دو نمایشنامه خوش فرم هستند،در هر دو کار کارگردان‌ها سعی کردند از بافت اقلیمی بومی بهره بگیرند.روایت‌ها خطی نیست و جریان سیال ذهن در هر دو کار لحظات قابل تعمق و تفکری برای مخاطب ایجاد می‌کنند. من نمایش اول را به صورت آنلاین دیدم، اما دومی را هنور ندیده‌ام و در گفت‌وگو با کارگردان آن، احساس می‌کنم هر دو نمایش با اجرایی متفاوت تولید شده اند.

 

حضور شما در کسوت نمایشنامه نویس در جشنواره های مختلف نشان می دهد که آثارتان از محبوبیت خوبی میان کارگردانان برخوردار است، با این وجود این استقبال همچنان در یاسوج هستید، احساس نمی کنید زمان آن رسیده که به تهران بیایید مسیر پیشرفت را از اینجا ادامه دهید؟

حضور در مرکز و نزدیک بودن به اتفاقات و منابع انرژی و امکانات همیشه اتفاقات بزرگ تر و گاهی مهم تر و لذتبخش تری را رقم می زند.شاید اگر مرکز می بودم باید کارهای دیگری می‌کردم. شیوه کار کردنم و حتی قبل از آن نگاه و استراتژی ام عوض می شد. در شهرستان مشکلات کم نیست.من مشکلات زیادی برای تئاتر کار کردن دارم؛ اما فکر نمی کنم تهران هم بی مشکل باشد. برای همین فکر می کنم بهتر است هر فکری درباره نزدیک بودن به این مرکز داشته باشم را یک گوشه‌ای از ذهنم بگذارم و از نزدیک شدن به آن پرهیز کنم تا بعدتر و در مواجهه با آن دچار سرخوردگی نشوم. من فکر می کنم می شود هر جا بود و تئاتر خوب تولید کرد. ما یک روز یاسوج بودیم و هفته بعدش در آلمان اجرا کردیم. یک روز یاسوج بودیم و هفته بعدش در شانگهای چین اجرا کردیم. می شود هر جا بود و از خلق کردن لذت برد.

این از خوشبختی های من است که آثارم توسط کارگردانان زیادی به اجرا در می‌آیند.دوستان زیادی در این مسیر پیدا کرده‌ام و بی گمان این هم از خوشبختی‌های من است.من دست کم در این مورد خودم را خوشبخت می‌دانم. چون نمایشنامه‌هایم همه روی صحنه رفته اند و جاهای خوبی هم روی صحنه رفته اند. این‌ها را با در یاسوج ماندن به دست آوردم و اینکه فکر می‌کنم به جز یاسوج، زندگی کردن در جای دیگری را بلد نباشم.

 

جشنواره بین المللی فجر همواره فرصتی برای هنرمندان غیرتهرانی است، به عنوان یک هنرمند که در شهرستانی محروم نمایشنامه‌های مطرح خلق می‌کنید،چقدر جشنواره را برای ارتقای کیفی آثار هنرمندان شهرستانی موثر می دانید؟

من از دوره بیست و پنجم تقریبا در تمام دوره‌ها یا به عنوان کارگردان و یا نویسنده حضور داشته‌ام. تماشاگران خوبی به دیدن نمایش هایم آمده اند.در این مدت یا بزرگانی بودند که در معرفی من به دیگران نقش داشتند و یا دوستانی که نظرشان فارغ از لذت بردن یا نبردن از نمایش، باعث شد من در تولیدات بعدی با دقت و وسواس بیش تری کار کنم. پس نقش جشنواره تئاتر فجر برای من نقش مهمی بود. شاید یک ارتباط دوطرفه باشد. من به جشنواره اهمیت می دهم و جشنواره هم خوبی هایی برای من داشته که نباید یادم برود. به عقیده من فجر برای تئاتر شهرستان اتفاق بزرگی است.

 

بعد از حدود یک سال تعطیلی، فجر اولین جشنواره تئاتری است که با حضور مخاطبان برگزار می شود، جشنواره امسال را چطور ارزیابی می کنید؟

کرونا همه ما را با مصائب جدی روبرو کرد. تمرین ها با ترس و لرز انجام می شد. در برهه هایی سالن ها برای تمرین هم بسته بودند و گروهها با سختی تمرین می کردند. حتی برخی قید تولید را زدند. امیدوارم فجر امسال آثار خوبی روی صحنه رود و بعد از یکسال فاصله بین تماشاگر و تولید کننده کاهش یابد و مخاطب از اجراها لذت ببرد.

جشنواره فجر از سوی دیگر فضای مناسبی برای دیده شدن هنرمندان به ویژه در عرصه بین المللی است. حضور گروههای خارجی در این جشنواره این امکان را می دهد تا هم تبادل تجربه و هم مراوادت مختلف صورت گیرد. سال گذشته کار گروه ما توسط دو کمپانی برای حضور در روسیه و آذربایجان دعوت شد اما متاسفانه کرونا مانع اجرای ما در آن کشورها شد.

 متاسفانه امسال به خاطر کرونا نمایش های خارجی حضور ندارند که امیدوارم جایگزین های خوبی برای آنها داشته باشند.

 

یکی از نکات جالب جشنواره، گرایش کارگردانان به اجرای آثار ایرانی بود، این حرکت را می توان به فال نیک گرفت و عاملی برای تکامل تئاتر قلمداد کرد؟

معمولا آثار خارجی به خاطر استحکام درام، قدرت بیان، آشنایی مخاطب با این متون، برخی از سخت گیری ها نسبت به آثار ایرانی و ... کارگردانان را علاقمند به اجرا می‌کنند. مخاطب نیز چون این متون را خوانده، دوست دارد آن‌ها در صحنه ببیند. من خودم جزو کسانی هستم که دوست دارم نمایشنامه های خارجی با میزانسن های کارگردانان ایرانی را ببینم. چه اجراههایی که وفادار به نسخه اصلی هستند و چه اجراهایی که در پی دراماتورژی و بومی کردن  می باشند.

به عقیده من برای ارتقای کیفیت باید آثار خارجی اجرا شوند. ما نباید برای کم کردن عقب ماندگی هایمان، اجرای آثارشان را متوقف کنیم تا به آن‌ها برسیم. اتفاقا برعکس باید بدویم. در عین حال نیز معتقدم که اگر نمایش ایرانی جدی گرفته شود و از کم لطفی هایی و سخت گیری هایی که نسبت به آثار می شود بکاهیم شاهد نمایشنامه های خوبی خواهیم بود.

 

با راه اندازی تلویزیون تئاتر ایران، این فرصت برای علاقه مندان به تئاتر فراهم تا در هر کجای کشور، آثار مورد علاقه شان را ببینند، این اقدام چه کمکی به ارتقای تئاتر به ویژه در استان های کم توسعه و محروم می کند؟

واقعیت تئاتر ارتباط مستقیم و رودروی مخاطب و گروه اجرایی است اما بی شک بسیاری از علاقه مندان این امکان را ندارند که در سالن تماشاگر نمایش باشند. من در جشنواره های فجر سال‌های گذشته علاقه مندان زیادی را می دیدم که به دلیل کمبود جا، در بیرون سالن می ماندند. اینها را به قشر وسیع علاقه مندان شهرستان ها که حتی در شرایط غیرکرونایی هم به دلایل مختلف امکان حضور در تهران و تماشای نمایش را ندارند اضافه کنید. این اقدام بسیار ارزشمند است. تلویزیون تئاتر برای مشتاقان تئاتر هم در بحث کسب تجربه و هم آموزش و دریافت ایده،  بسیار مفید است.

 

تاثیر این تلویزیون تئاتر را برای گروه‌های اجرایی چطور ارزیابی می کنید؟

به عقیده من برای گروه‌های اجرایی نیز اقدام ارزشمندی است. تلویزیون تئاتر فرصت برابری برای دیده شدن گروهها ایجاد می کند. به هرحال سالن اجرا، بودجه، تبلیغات گروه و خیلی مولفه های دیگر در دیده شدن یک نمایش تاثیر گذارند. کسی که در تئاتر شهر نمایش به روی صحنه می‌برند با کسی که در یک محله دور افتاده کار می کند را نمی توان از نظر دیده شدن، در یک کفه گذاشت.

به نظر من تلویزیون تئاتر ایران یک فرصت برابر برای همه آثار ایجاد می‌کند و در این فرصت برابر اثری موفق تر است که از کیفیت بهتری برخوردار باشد و این اقدام باعث رشد کیفی تئاتر می شود.

 

گفت و گو از: علی رحیمی

 

** برای تماشای نمایش «نگاهم به دریاست تا کسی آب نبرد» به کارگردانی حسن سبحانی در تلویزیون تئاتر ایران اینجا را کلیک کنید.