مهدی شفیعی: انجمن هنرهای نمایشی ایران بر اساس مطالبات جامعه تئاتری کشور شکل گرفته است

برنامه «چشم شب روشن» با اجرای محمد صالح علاء میزبان مهدی شفیعی مدیر اداره کل هنرهای نمایشی و اصغر همت  بود تا به همراه مهرداد رایانی مخصوص مجری بخش تئاتر درباره بحث ارتباط و تعامل مرکز خصوصی و مرکز دولتی در حوزه تئاتر گفت و گو کنند.

رایانی مخصوص در ابتدای این نشست، بحث خود را با این سوال که اساسا تعاملی بین بخش خصوصی و بخش دولتی در تئاتر وجود دارد آغاز کرد. همت در پاسخ به این سوال گفت: «این تعامل به شکل دلخواه وجود ندارد. ولی می توانست وجود داشته باشد. دلم می خواست قبل از این که به این سوال پاسخ داده شود، موانعی که عدم تعامل این دو نهاد را ایجاد کرده بررسی کنیم.»

مهدی شفیعی در ادامه گفت: «تجربه بشری نشان داده هر جا توسعه ای اتفاق افتاده، نتیجه تعامل خوب بین نهادهای مدنی و دولتی بوده هر جا دولت و نهادهای مدنی با هم تعامل داشتند و اعتماد کردند، همیشه شاهد اتفاقات خوب بوده ایم. به همین دلیل قرار نیست هویت خودمان را در تقابل با هم تعریف کنیم. قرار است که هر بحثی داریم در تعامل با هم و با یک هدف مشخص  راجع به آن صحبت کنیم و اصلا ایده آل ما این است که موانع و مشکلات تئاتر را بتوانیم در کنار هم مرتفع کنیم.»

همت در ادامه صحبت های شفیعی یاد آور شد: «خانه تئاتر مثل خانه سینما و خانه موسیقی و سایر انجمن های هنری دیگر به هر شکلی تشکیل شد. در ماده هفت اساسنامه، چهارده بند دارد که در این بند ها مسائلی آمده است که فعالیت ما را مشخص می کند .اما الان بیشتر این فعالیت ها را مرکز هنرهای نمایشی انجام می دهد. یکی از دلایلی که خانه تئاتر نتوانست به آن چیزهایی هست عمل کند، همین موازی کاری ها بود. مثلا ما صاحب چهارده انجمن هستیم، چرا باید در مرکز هنرهای نمایشی کانون ملی منتقدان، کانون تئاتر خیابانی و کانون تئاتر عروسکی وجود داشته باشد در حالی که در خانه تئاتر هم هست. اصلا وقتی خانه تئاتر به وجود آمد، علت وجود انجمن هنرهای نمایشی چه بود. یکی از بندهایمان این است که در شهرستان ها می توانیم شعبه داشته باشیم. اما الان یکی از معضل بزرگ شهرستان ها برای ایجاد خانه تئاتر، در واقع مجادله بین انجمن هنرهای نمایش و خانه تئاتر است.»

شفیعی نیز در واکنش به ادعای اصغر همت افزود: «در دولت هفتم، با نگاهی که دولت برای اهمیت دادن به بخش های مدنی داشت، خانه تئاتر اساسنامه اش تحت عنوان موسسه فرهنگی هنری ثبت شد و  همان زمان خیلی از خانه های هنری دیگر هم تشکیل شدند. شاید آن زمان، مهم ترین سوالی که برای اکثر جامعه هنری پیش آمد این بود که کارکرد خانه تئاتر که مدعی صنف حوزه تئاتر بود چیست؟ آن زمان ساز و کار تولید و توزیع شاید به صورت حداکثری در اختیار دولت بود. یکسری تماشاخانه های دولتی مبحث تولید را کاملا به شکل دولتی پیگیری می کردند و توزیع هم در همین تالارهای دولتی انجام می شد. اما یک ابهامی در خصوص کارکرد صنف به طور جد وجود داشت و این سوال مطرح بود که صنف چه کارکردی می تواند در این حوزه داشته باشد؟ اتفاقا ایجاد خانه تئاتر به عنوان صنفی که بتواند مباحث تخصصی تئاتر را پیگیری کند، اتفاق میمون و مبارکی بود، اما در سال های اخیر، ظرف چهار و پنج سال گذشته که بحث بخش های خصوصی تئاتر به شکل جدی پیگیری شده است و ظرفیت هایی به عنوان موسسات تک منظوره نمایشی در حوزه های مختلف تولید و به خصوص در حوزه توزیع و اجرا، خیلی جدی شکل گرفتند و امورشان را هم مستقل از دولت پیگیری می کنند. البته موضوع وجود صنف تئاتر و موضوع خانه تئاتر خیلی پررنگ و برجسته تر شده است. طبیعی است که درباره روابط بین تماشاخانه ها و گروه های نمایشی، روابط بین گروه های نمایشی و مخاطبشان و ساز و کارهایی که دراین سازمان عریض و طویل گفت و گو و تصمیم گیری و بحث شود.» او در ادامه تاکید کرد: «باید کارکرد صنف بسیار جدی و پررنگ تر از گذشته باشد. البته خانه تئاتر، قطعا باید با شرایط موجود متناسب با نیازهای جامعه تئاتر باشد و حتما خودش را متناسب با شرایط روز تطبیق  دهد و راجع به مسائلی که جامعه غیر دولتی تئاتر دارد برنامه داشته باشد.»

او درباره این مبحث که چرا مسئولیت اجرای آثار نمایشی به خانه تئاتر واگذار و چرا  بین وظایف این دو نهاد موازی کاری وجود دارد نیز خاطر نشان کرد: « انجمن هنرهای نمایشی، در  دو سه سال اخیر، با گام اول ثبت شدن گروه های نمایشی فعال سراسر کشور و انتخاب هیئت مدیره انجمن ها از بین فعالان و هیئت مدیره تمام گروه های ثبت شده فعال تشکیل شده است.  یعنی انجمن هنرهای نمایشی در سراسر کشور تشکیل شده از خود جامعه تئاتری است و هنرمندان ،آن را تشکیل دادند. همچنین به شکل رقابتی هیئت مدیره گروه های نمایشی انتخاباتی برگزار کردند و هیئت مدیره خودشان را انتخاب کردند، با این هدف که دولت اعتقاد دارد باید امور را به خود جامعه تئاتری واگذار کند و در مباحث مدیریتی آنها را دخیل کند. به اعتقاد من کارکرد انجمن هنرهای نمایشی، یک کارکرد صنفی است.»

همت در ادامه صحبت های شفیعی تاکید کرد: «آقای شفیعی می گویند مرکزهنرهای نمایشی در حد صنف کار می کند، پس این وسط خانه تئاتر چه کاره است! خانه تئاتر با یک مانعی به اسم انجمن هنرهای نمایشی مواجه است. الان در تهران کسانی که عضو خانه تئاترهستند  جزو انجمن هنرهای نمایشی هم هستند و این تداخل باعث می شود یک عده وقتی در جایی دیگر کار می کنند رقبتی برای حضور در جای دیگر را نداشته باشند.»

شفیعی در ادامه درباره اینکه آیا دولت تمایلی دارد که وظایف جامعه تئاتری  به خانه تئاتر واگذار شود گفت: « انجمن هنرهای نمایشی اتفاقا شبکه منظمی از گروه های فعال نمایشی سراسر کشور را تشکیل داده و اتفاقا عضوگیری انجام نشده. من فکر می کنم خانه تئاتر نباید مقابل انجمن هنرهای نمایشی بایستد. اصلا این نگرانی نباید باشد که انجمن هنرهای نمایشی قرار است جایگزین خانه تئاتر باشد. آنچه مسلم است بهره مندی از کلیه جامعه و نهاد اجتماعی بزرگ تئاتر در سراسر کشور است. شناسایی وضعیت موجود و شیوه عضوگیری از وظایفی است که اتفاقا در برنامه های خود هیئت مدیره خانه تئاتر قرار می گیرد.»

همت در ادامه صحبت های شفیعی افزود: « همانطور که می دانید قرار است نظام صنفی هنر تشکیل شود مثل نظام پزشکی و مهندسی که نزدیک دو قرن است فعایت دارند. الان هم می گویم اگر همه امور به خانه تئاتر واگذار شود، بالافاصله همه چیز درست نمی شود و سال ها طول می کشد.»

او در ادامه خاطرنشان کرد: «این جلسه می تواند یک جلسه راهگشا برای این باشد که در کنار پرداختن به اختلافات خانه تئاتر و انجمن هنرهای نمایشی به مباحث زیرساختاری تئاتر هم بپردازیم. چون ما نباید دلمان را به این خوش کنیم که الان صد تئاتر دارد روی صحنه می رود . ما نه در آموزش و پرورش و نه در وزارت علوم به درستی برای پرورش و ترویج تئاتر عمل نمی کنیم.  معضلات تئاتر یکی دو تا نیست فقط هم به انجمن هنرهای نمایشی و وزارت ارشاد مربوط نمی شود. ما الان ریشه را داریم از دست می دهیم. بیاییم این واقعیت را ببینیم. من 52 سال است که در تئاتر کار می کنم چه امنیتی شغلی دارم که یک جوان با امید و آروز وارد این حرفه شود! مشکل ما این است که تئاتر را به عنوان یک شغل نمی شناسیم. نه بودجه مناسبی در این حرفه به ما تعلق می گیرد و نه از ما حمایتی می شود.»

شفیعی پیرو صحبتهای همت تاکید کرد: «من با بخشی از صحبت های آقای همت مخالف و با بخشی از آن ها موافق هستم.  ما الان 65 دانشکده تئاتر داریم، تنوع مضمون و ژانرهای تئاتری در این سال ها، قابل قیاس با هیچ دهه ای نیست. یکی از مباحثی که همیشه آقای همت و فعالان حوزه تئاتر به آن اشاره می کنند این است که ما به دنبال مطرح شدن تئاتر به عنوان یک شغل باشیم. اگر بحث شغل مطرح است حالا که بیمه هنرمندان تئاتر وجود دارد اتفاقا خانه تئاتر می تواند ازاین فرصت طلایی استفاده کند و این موضوع را پیگیری کند. خانه تئاتر باید ارتباطش را با نهادی های سیاست گذار و تصمیم گیرنده برقرار کند و وزارت کار و ساز مان اجتماعی و وزارت تعاون باید صنف تئاتر را به رسمیت بشناسند.»

در انتهای این بخش از برنامه چشم شب روشن مهرداد رایانی از هر دو مهمان تقاضا کرد با حضور خود در برنامه ای دیگر بحث را دنبال کنند.