در حال بارگذاری ...
مروری بر جایگاه تئاتر در رسانه ملی

همه آنچه تلویزیون از تئاتر در چنته دارد
کاهش سهم در مقایسه با دورانی که دو شبکه نیمروزی داشتیم

ایران تئاتر- علی رحیمی: تعامل تئاتر پویا با رسانه ها از جمله محورهایی است که قادر آشنا مدیرکل هنرهای نمایش در تشریح برنامه های ۱۱ ماده ای خود مطرح کرد تا نشان دهد راز موفقیت تئاتر در عرصه توسعه پایدار، تعامل مستمر، پویا و موثر با رسانه ها جمعی است.

گرچه در نگاه عام، رسانه ها عمدتا با جنبه اطلاع رسانی و خبرپراکنی شناخته می شوند اما در نگاه تخصصی رسانه نقش بی بدلیلی در دفاع از منافع عمومی و تغییر و اصلاح رویه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد تا آنجا که ویلبر شرام استاد برجسته ارتباطات نخستین نقش رسانه را «نگهبانی» از جامعه می داند.

نگهبانی که در تعامل با مردم، اصناف و گروه های اجتماعی چالش ها، دغدغه ها و معضلات را احصا و ضمن انعکاس آنها به مسئولان و دولتمردان، در اتخاذ و تقویت تصمیمات، کنترل کننده و نظارت کننده بر عملکردها، اصلاح اقدامات و برنامه ها و حذف رویه های مضر و مخرب اقدام نمایند.

 زمانی که قادر آشنا مدیرکل هنرهای نمایشی در شرح رئوس برنامه های این اداره کل، از تعامل پویا با اهالی رسانه به عنوان یکی از محورهای 11 ماده ای خود در شرایط فعلی خبر داد، ناخودآگاه ما را بدان سمت هدایت کرد که اهالی تئاتر تا چه میزان با رسانه های جمعی تعامل دارند؟ رسانه ها چه جایگاهی برای تئاتر قائل هستند؟ و بالاخره آیا تعامل میان رسانه و تئاتر پویاست؟ در این میان نقش رسانه ملی به عنوان فراگیرترین رسانه کشور چیست؟

 

تلویزیون ایران و تئاتر کشور 

در میان وسایل ارتباط جمعی، تلویزیون، کامل‌ترین و جذاب‌ترین رسانه‌‌ای است که مخاطبانش طیفی گسترده‌ی از افراد جامعه را در بر می‌گیرد. کمتر کسی است که روزانه –حتی در حد شنیدن اخبار- زمانی را به استفاده از این رسانه اختصاص ندهد.

این حجم مخاطب، نقطه قوتی است که بی شک می تواند در توسعه تئاتر نقش بسزایی داشته باشد.

انعکاس اخبار رویدادها و وقایع تئاتری، تبلیغات، معرفی تئاترهای روی صحنه، برگزاری میزگردها و سمینارهای تخصصی، آموزشی، برگزاری جلسات نقد و بررسی، حمایت از هنرمندان تئاتر اعم از نویسنده، بازیگر، کارگردان و ... با انعقاد قرارداد همکاری و...  و از همه مهمتر نشستن در جایگاه حلقه مفقوده اتصال دو زنجیره هنرمندان و مسئولان از جمله اقداماتی که رسانه ملی می تواند در مسیر توسعه تئاتر انجام دهد.

وظایفی که تلویزیون روز به روز از آن دورتر می شود و مصداق «هرسال دریغ از پارسال» است. مدیران تلویزیون همواره از گستره این تعامل کاسته اند، زمانی که تلویزیون فقط دو شبکه داشت درصد بیشتری از آنتن خود را به آموزش و خبر و ...هنرهای نمایشی اختصاص داده بود. اما امروز که با وجود افزایش شبکه های ملی و استانی سهم تئاتر در رسانه ملی بسیار اندک و ناچیز است. حتی شرایط تعطیلی سالن ها در اثر کرونا هم باعث نشد تلویزیونی بخشی از تعهدات خود در این حوزه را عملی کند.

 

جایگاه تئاتر در رسانه ملی

تلویزیون ایران در 11 مهرماه 1337 راه اندازی شد و 18 ماه بعد اداره هنرهای دراماتیک همکاری خود را با پخش تله تئاترهای هفتگی آغاز کرد.

هوشنگ منظوری، محمدعلی جعفری و مصطفی اسکویی اولین تئاترهایی تلویزیونی را ساختند. در ادامه این روند، مهدی فروغ (رئیس اداره هنرهای دراماتیک) با تلویزیون ایران قراردادی مبنی‌بر آماده‌سازی تئاترهای تلویزیونی امضا کرد که به همین منظور پنج گروه نمایشی تشکیل شد تا کار تهیه متن و تدارک اجراهای تئاترهای تلویزیونی را آغاز کنند.

با تاسیس تلویزیون ملی در سال 1345، واحد نمایش در فروردین 1346 راه اندازی شد و هنرمندانی چون داوود رشیدی، آربی آوانسیان، عباس جوانمرد، اسماعیل شنگله، خجسته کیا و ... برنامه های متنوعی را در حوزه تئاتر برای تلویزیون آماده کردند.

اجرای تله تئاتر، برگزاری مسابقات نمایش نامه نویسی، معرفی گروه ها و اشخاص تئاتری و ... از جمله مباحثی بود که در توسعه تئاتر در آن سالها نقش بی بدلیلی ایفا می کرد.

با گذر زمان، رشد و توسعه صنعت فیلم و سریال، گرایش به سمت تنوع و ... به مرور جایگاه تئاتر رو به افول رفت و سهم اندکی از نمایش های تئاتری به کونداکتور تلویزیون اختصاص یافت و روز به روز تعامل میان این دو رسانه کاشته و کاشته شد.

 

ضرورت آسیب شناسی دقیق و عمیق ​

جالب است بدانید که در میان انبوه برنامه هایی که همه روزه از شبکه های چند ده گانه تلویزیون پخش می شوند، سهم تئاتر از یک عنوان در هفته فزونی نمی یابد. 

تئاتر و رسانه ملی مدت هاست که ارتباط بسیار سردی با هم دارند و به نظر روز به روز فاصله میان این دو بیشتر و بیشتر می شود. اینکه علل به وجود آمدن چنین اتفاقی چیست را مدیران رسانه ملی باید پاسخ دهند و اینکه آیا جریانی در کاراست تا تلویزیون را از فضیلت نمایش محروم کند تابتواند آنتن را با محصولات ضد فرهنگی سینمای هالیوود پر کند هم نیازمند بررسی دستگاه های نظارتی است .اما آنچه که از قرائن پیداست هرچه سریعتر باید آسیب شناسی دقیق و عمیقی بر آن صورت گیرد.

براساس اطلاعاتی که از کنداکتور شبکه های  سیما در سال 1398 به دست آمد برنامه های زیر در تعامل بین رسانه و تئاتر، در معرض دید عموم قرار گرفتند.

برنامه شب تئاتر

برنامه شب تئاتر در لوای مجموعه برنامه «شب های هنر» با تهیه کنندگی امین اشرفی و اجرای منوچهر اکبرلو از 29 تیرماه، هر هفته شنبه ها راس ساعت 11 شب میزبان علاقه مندان به این حوزه بود.

در این برنامه که در 24 قسمت تلاش کرد موضوعات روز تئاتر کشور تحلیل و بررسی نماید، تئاتر کودک و نوجوان، بررسی مسائل حوزه نظارت و ارزشیابی تئاتر، نمایش های شادی آور ایران، جایگاه نمایش های سنتی و آیینی در تئاتر، ابعاد مختلف مسائل حقوقی هنرمندان تئاتر، جشنواره ایروان، جایگاه هنرهای نمایشی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آیین تعزیه، جایگاه تماشخانه های خصوصی تئاتر ایران، تئاتر مقاومت از دیروز تا امروز، تصویر قهرمان در تئاتر مقاوت ایران، گذشته و حال دانشگاههای تئاتر در ایران، گذشت و حال تئاتر مذهبی، جایگاه طراحی صحنه در تئاتر امروز، چالش های تئاتر در استان ها، چالش های تئاتر در آن سوی مرزها، بررسی جایگاه تهیه کننده در تئاتر امروز، پدیده از ایده تا اجرا در تئاتر ایران، تعاملات بین المللی در تئاتر امروز ایران، چالش های پیش روی مدیریت در تئاتر ایران، چالش های تبلیغات در تئاتر ایران، برگزاری جشنواره بین المللی تئاتر فجر، تئاتر خیابانی، تاثیر تعدد جشنواره ها بر جریان تئاتر ایران، وضعیت گذشته و حال خانه تئاتر و بررسی عوامل استقبال مخاطب از یک تئاتر مورد بررسی قرار گرفتند.

دورهمی در فقدان مهر مادری

برنامه دورهمی یک تاک شوی  پرمخاطب است که در این بی توجهی رسانه ملی به هنرنمایش آن را هم در گروه برنامه های مرتبط با هنرهای نمایشی قرار می دهیم! برنامه ای که با دکوری بسان صحنه تئاتر! و حضور بیش از 300 تماشاگر و اجرای جذاب مهران مدیری هنرمند با سابقه تئاتر و تلویزیون و برگزاری استندآپ کمدی، نمایش و ... خیلی سریع خود را در دل مردم جا کرد و فصل پنجم خود را نیز سپری نمود. البته ما هم مثل شما می دانیم این گروه برنامه های گفت و گو محور ارتباطی معناداری با هنرنمایش ندارند اما در فقدان نگاه مادرانه به هر جایگزینی رضایت داده ایم .

«نشانی» فقط یک قسمت 

«نشانی» از دیگر برنامه های شبکه چهار سیما بود که نگاهی ژرف و متفاوت به سیر هنر از جمله هنر تئاتر در طول چهل سال پس از انقلاب اسلامی داشت.

در یکی از برنامه های 13 گانه نشانی که به تهیه کنندگی و کارگردانی امید داوری پخش شد، در حوزه هنر نمایشی و تئاتر، روزبه حسینی و رضا آشفته در خصوص فعالیت های تئاتری زنده یاد محمود استادمحمد نمایشنامه‌نویس، کارگردان و بازیگر تئاتر ایرانی که پایه گذار نمایش دینی بود گفتگو کردند.

اتاق شیشه ای هم حساب کنیم!

برنامه 50 قسمتی «اتاق شیشه ای» از دیگر برنامه های تئاتری شبکه چهار بود که با همکاری اهالی تئاتر انجام گرفت.

این برنامه که به تهیه کنندگی وکارگردانی احمد ظریف رفتار در حوزه روانشناسی تهیه شد، ترکیبی از یک واقعیت و یک نمایش بود. واقعیت اتاق و محل کار روانکاو است و قسمت نمایشی مجموعه که بازیگران تئاتر آن را اجرا می کنند و مراجعه کنندگانی بودند که در قالب زن و شوهر به بیان چالش های زندگی می پرداختند و برای درمان به مشاور و روانشناس مراجعه می کردند.این نوع برنامه ها هم البته ارتباط چندانی با پدیده فضای تئاتر کشور ندارد . واقعیت این است که با این تعریف خوش بینانه بسیاری از آثار تلویزیونی از هنرهای نمایشی ریشه می گیرند. اشاره به این گروه برنامه صرفا برای این است که بدانید تلویزیون تا چه حد به دنیای هنرهای نمایشی کشور بی توجه است . 

پوشش خبری«یک نمایش یک اندیشه»

یکی دیگر از اقدامات شبکه چهار سیما، ویژه برنامه چهار قسمتی «یک نمایش یک اندیشه» بود که همزمان با برگزاری جشنواره استانی تئاتر کوتاه «اندیشه مطهر» که از 8 تا 11 اردیبهشت در فریمان برگزار شد و در جهت پوشش اخبار این جشنواره انجام گرفت.

«حکایت دل» برای «مرد عاشقانه ها»

مجموعه«حکایت دل» در سال گذشته در قالب ۲۰ قسمت به زندگینامه، پرتره علمی و حرفه‌ای اساتید فاخر و مشاهیر معاصر کشور پرداخت.

این مجموعه، یکی از برنامه های خود با عنوان «مرد عاشقانه ها» را که روز سوم شهریورماه از ساعت 21 پخش می شد، به معرفی استاد داود فتحعلی‌بیگی اختصاص داد.

«خیلی دور خیلی نزدیک» میزبان دبیر جشنواره بین المللی تئاتر توکیو

شهاب اسفندیاری در یازدهمین قسمت از برنامه «خیلی دور خیلی نزدیک» که روز شنبه 30 شهریورماه از ساعت 21 پخش شد، میزبان یوشیجی یوکویاما، دبیر جشنواره بین المللی تئاتر توکیو شد و گفت و گوی مبسوطی در خصوص این جشنواره انجام گرفت.

رویدادهایی  که نمی توان نادیده گرفت 

شبکه چهار سیما از 11 تا 20 بهمن ماه هر شب ساعت 22:30 از محل برگزاری جشنواره به صورت زنده به پوشش تصویری سی و هشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر پرداخت. در این برنامه منوچهر اکبرلو میزبان کارشناسان، منتقدان و شرکت کنندگان در جشنواره شد و با آنها درخصوص رخدادهای امسال این جشنواره گفتگو کرد. میز خبر این برنامه نیز با اجرای مصطفی محمودی و معرفی آثار شرکت کنندگان در جشنواره از جمله بخش های این برنامه بود.کیفیت این پرداخت البته جای پرداخت دارد. گاهی به نظر می رسد این برنامه فقط تولید می شود که مدیران تلویزیون از اتهام بی توجهی مطلق نسبت به تئاتر ایران مبری کند . 

علاوه بر این شبکه خبر و واحد مرکزی خبر به صورت زنده از مجموعه تئاتر شهر بخش های مختلف این رویداد تئاتری را پوشش داند. همچنین شبکه های دو، چهار، پنج و آموزش سیما نیز در قالب برنامه های تولیدی به انعکاس فعالیت های سی و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر پرداختند.در شبکه های رادیویی نیز رادیو نمایش، فرهنگ، تهران، اقتصاد، جوان و گفتگو نیز به صورت زنده در ایام برگزاری سی و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر از مجموعه تئاتر شهر، اخبار و اطلاعات این رویداد را تحت پوشش خود قرار داند.که البته ظرفیت های خبری و اهمیت جشن های پیروزی انقلاب اسلامی در این توجه بی تاثیر نیست . 

برنامه «اشعه ایکس» 

برنامه «اشعه ایکس» شبکه یک روز پنجشنبه 25 دی ماه به  بررسی تئاتر امروز ایران پرداخت.

در این برنامه که با تهیه کنندگی افشین حسین خانی و با اجرای سیاوش عقدایی پنجشنبه شب ها از شبکه یک پخش می شود، بابک سنجابی که کارگردان تئاتر است در یک برنامه یک ساعته، درباره وضعیت تئاتر کشور صحبت کرد.

در کنار اقدامات محدود شبکه های استانی سیما مثل تئاتر تلویزیونی «روایت دعبل» در مشهد، «ریحانه» و «پریشان بادیه» در قم، «مثل آواز خدا» در اصفهان و ... از دیگر آثاری بودند که در حوزه تعاملی رسانه ملی و تئاتر به اجرا درآمدند.

 

تئاتر رگ حیاتی تلویزیون ایران 

بی شک هر رسانه ای نیازمند سیر تکاملی رشد است و اگر حتی نتواند تجربیات موفق خود را تکرار کند ماهیت خود را از دست می دهد. تلویزیون ایران در مواجهه با تئاتر دچار چنین وضعیتی است. تئاتری که  کادر سازی نیروی هنری و نویسنده و ... بیشتری خدمات را به تلویزیون می دهد و به نوعی رگ حیاتی این رسانه ملی محسوب می شود. رفتار تلویزیون با هنر نمایش و هنرمندان این عرصه مصداق بی منتی کردن است. همچنان که از این هنر بهره می گیرد باید به آن خدماتی بدهد تا درخت فرهنگ بار بیشتری بگیرد . این دو برای تبدیل تهدیدها به فرصت ها و تبدیل نقاط ضعف به قوت، نیازمند تعامل با یکدیگرند. 

 

چه کسی می خواهد تلویزیون ایران تئاتر کشور را تقویت نکند؟

تلویزیون همواره با بهره گیری از ایده های خلاق و نو هنرمندان تئاتر و چهره های توانای این هنر در عرصه های مختلف برای جلب نظر مخاطب بهره می برد ، همین حالا چند تن از چهره های تلویوزیون در عرصه بازیگری پرورش یافته تئاتر نیستند ؟ مدیران تلویوزین فراموش کرده اند که بخشی از آموزه های انقلاب اسلامی در صحنه هنرهای نمایشی ترویج شده است و می توانند  تحقق اهداف از پیش تعیین شده خود از جمله ترویج ارزشهای اسلامی ـ ایرانی، ارتقاء سطح فرهنگ عمومی، مقابله با ناهنجاریهای فرهنگی و اجتماعی، تقویت و گسترش برنامه‌های آموزشی، علمی و تربیتی، تقویت هویت ملی و ... را با محصولات نمایشی حرفه ای تامین کنند. در مقابل تلویزیون با ویژگی های خاص و منحصر به فردش با پرداختن به مقوله تئاتر می تواند موجب رشد و توسعه این هنر در عرصه کیفیت، مخاطب و اقتصاد شود. حالا سئوال این است چه شخص ، گروه و جریان پنهانی نمی خواهد تلویزیون ایان تئاتر کشور با با هزاران فعال و صد ها اجرای روزانه تقویت نکند؟

 

حداقل وظیفه اطلاع رسانی و تبلیغ است!

مدیران رسانه ملی اگر اندیشه و توان و امکان تولید اثر یا ضبط تلویزیونی آثار برگزیده در موضوعات مختلف دینی و اجتماعی و دفاع مقدس و ... را ندارند اما وظیفه دارند با افزایش تنوع و دامنه پخش برنامه های مرتبط با حوزه تئاتر در شبکه های مختلفی تلویزیونی و رادیویی و ملی و استانی،  معرفی اساتید و هنرمندان نخبه و پیشکسوت و ... متغیر مثبتی در میزان تقاضای تئاتر باشند و تمایل مردم به حضور در تماشاخانه ها را با اطلاع رسانی گسترده، پوشش گزارش های خبری، برگزاری میزگردهای نقد و بررسی، تبلیغات و ... افزایش دهند. حالا یک وظیفه تازه نیز در شرایط کرونایی بر عهده این رسانه است و آن ها ایجاد فرصت های معیشتی برای دوران تعطیلی سالن ها از طریق تولید تله تئاتر است . 

لازمه تمام این موضوعات تلاش در مسیر ایجاد یک تعامل پویا میان رسانه ملی  و هنرهای نمایشی ایران است و باید منتظر ماند و دید قادر آشنا که با نگاه هوشمندانه طرح تعامل پویای رسانه و تئاتر را مطرح کرد، در این حوزه چه ارمغانی را برای جامعه هنر تئاتر خواهد داشت.

 




نظرات کاربران