نگاهی به «خورشید از حلب طلوع میکند» حاضر در جشنواره تئاتر فجر
از خولی کربلا و شام تا داعش سوریه و عراق
ایران تئاتر- عباس عبدالعلی زاده: «خورشید از حلب طلوع میکند» از آثار بینالمللی سی و هفتمین جشنواره تئاتر فجر است. این اثر سومین و چهارمین روزِ جشنواره تئاتر فجر در سالن اصلی تئاتر شهر ساعت ۲۰ به صحنه می رود.
داستان اصلی نمایش «خورشید از حلب طلوع میکند» ماجرای رسیدن کاروان اسراء و سر مبارک حضرت امام حسین(ع) در مسیر کوفه به شام -نزدیک دمشق- به دیر راهب پیر نصرانی است. این نمایش با تطبیق جنایات یزید بن معاویه توسط عبیدالله زیاد در کربلا با جنایات داعش(مخفف دولت اسلامی عراق و شام ) در عراق و سوریه سیر تکرار شدنی اسلام تحریف شده از سوی مدعیان دروغین اسلام را نشان می دهد. مخفربن ثعلبه ، زحربن قیس و خولی که حاملان سر امام(ع) بودند در این نمایش لباس سیاه داعش به تن دارند و هرسه شال یا دستمال گردن قرمز انداخته اند تا همزمان با روایت حوادث سال 61 هجری قمری مخاطب بداند که با تفکر پشت جنایتکاران عصر حاضر پس از سیزده قرن -1440 ه ق- در سوریه و عراق روبرو است. درمیانه های نمایش تصاویری از حملات و جنایات داعش پخش می شود.
اجرای «خورشید از حلب طلوع میکند» در تالار اصلی تئاتر شهر ویژگی های خاص خود را داشت که در ادامه متن به برخی از آن ها اشاره خواهد شد.
1- «خورشید از حلب طلوع میکند» به زبان عربی و با بازیگران عرب به صحنه رفت. اجرای اول این نمایش بدون ترجمه به فارسی یا به اصطلاح زیر نویس به صحنه رفت اما نکته قابل توجه اینکه مخاطبان نمایش که نه تنها سالن اصلی بلکه بالکن را هم پرکرده بودند تا پایان نمایش با آن همراه بودند. شاید داستان شناخته شده حادثه کربلا و واقعه دیر راهب آن چنان میان تماشاگران آشنا هست که مخاطب نیاز چندانی به ترجمعه احساس نمی کند.
2- طراح و کارگردان نمایش با استفاده از حرکت کاروان اسرا -که در این نمایش از حدود 20 کودک و خردسال بهره برده- از انتهای جایگاه تماشاگران تا رسیدن به روی صحنه فرصتی را به مخاطب مشتاق چنین آثاری می دهد تا او بتواند با دانسته ها، روایات و روضه هایی که در باره این لحظه از حوادث بعد عاشورا در ذهن دارد آن را در پس پشت ذهنش تصویر سازی کند. این تصویر سازی ها در ادامه نمایش و جای جایی که سه بازیگر از جنایاتشان سخن می گویند به اوج خود می رسد. کارگردان ابتدای نمایش نیز با آوردن گروه راهبان روی صحنه و در جای دیگری از نمایش با آوردن افراد سیاهپوش که نمادی از داعش هستند نیز این معلومات مشترک امت اسلامی را با ذهن مخاطبش به اشتراک گذاشته بود. همچنین در صحنه ای دیگر فرود فرشتگان بر صحنه که با حرکات موزون بازیگران شکل می گیرد نیز همین کارکرد را دارد. کارکرد اشاره شده وقتی بیشتر جلوه گر می شود که مخاطب با وقایع عاشورا ، حوادث قبل و بعد از آن آشنایی داشته باشد که بعید نیست اغلب مخاطبان شیعه این نمایش از آن آگاهی دارند. البته اگر این حرکت ها که برخی توسط گروه حرکات فرم و برخی توسط کاروان کودکان اجرا می شود چنین کارکردی در مخاطب ایجاد نکند شاید باعث احساس کندی نمایش در نگاه چنین مخاطبانی بشود.
3- یکی از ویژگی های مهم نمایش، بازی خوب و روان مروان غریواتی در نقش راهب است. این چهره بسیار مناسب انتخاب شده و البته بازی مسلط این بازیگر به خوبی بهترین حس ها را از صحنه به صحنه نمایش به مخاطب منتقل می کند. بازی راهب در بدرقه پسر در ابتدای نمایش، مواجهه با کودکان اسیر و سپس سر امام(ع)، تطمیع سربازان و فرمانده، مواجهه بی واسطه با سر نورانی امام، راز و نیاز خاضعانه با سر امام(ع)، لجاجت در پس ندادن صندوق بخاطر عشقی که به امام و اهل بیت یافته همگی بازیهای متفاوتی را طلب می کرد که مروان غریواتی به خوبی از عهده آن برآمده بود.
4- بازی وران و خشمگینانه محمدسمیر طویل در نقش فرمانده یا همان خولی، کاملا چهره ملعون و سبوعانه چنین افرادی را در دوران امام (ع) و آینه حضور آن ها در عصر حاضر را به خوبی نشان می دهد.
5- تمام داستان «خورشید از حلب طلوع میکند» در یک صحنه و آن هم درون یک دیر رخ می دهد. طراحی صحنه مهدی غفوری بسیار هوشمندانه انجام شده، چیزی کم یا زیاد ندارد و به خوبی تداعی کننده بیرون و درون دیر است و فرصت های خوبی دراختیار کارگردان می گذارد تا مناسب ترین میزانسن های خود را اجرایی کند.
6- آهنگ سازی سعید ذهنی به خوبی در جای جای نمایش نشسته است. موسیقی ها در فضای روحانی ابتدای نمایش، فضای حزن انگیز طول نمایش و در نهایت شور فاتحانه انتهای نمایش مخاطب را به اثر نزدیک تر می کند.
7- «خورشید از حلب طلوع میکند» با عنوان «الشمس تشرق من حلب» بیشترین اجراهای خود را در حلب و دمشق سوریه از سرگذرانده و حتی این اثر در مکان واقعی - مواجهه راهب با کاروان اسراء- در سوره نیز اجرا شده است.
8- «خورشید از حلب طلوع میکند» اثر مشترک ایران و سوریه به نویسندگی زنده یاد ابوباسم حیادار،کارگردانی کوروش زارعی و تهیه کنندگی علیرضا کوهفر است. این اثر در بخش تئاتر ملل، مسابقه تئاتر بین الملل و چهل سالگی انقلاب اسلامی این دوره از جشنواره تئاتر فجر پذیرفته شده است.