اعجاز تئاتر عروسکی و ارتباطش با جادو و قلب

به گزارش ایران تئاتر، چهارمین شب پاتوق شبانه، یک‌شنبه چهارم شهریورماه برگزار شد. در ابتدای این برنامه گروه «مجیکال تئاتر» که از شهر ماستریخ هلند و با نمایش «اگزویا» در این دوره از جشنواره حضور داشتند، متشکل از شارلوت پوییجک-جولین؛ نویسنده، کارگردان، طراح و بازیگر «اگزویا»، آناندا پوییجک؛ طراح و بازیگر نمایش، دونک بنکی؛ بازیگر اثر و روئل پوییجک؛ درباره اثر خود با حاضران به گفت‌وگو پرداختند.
مرجان پورغلامحسین؛ یکی از مدیران بخش بین‌الملل هفدهمین جشنواره تئاتر عروسکی درباره گروه «مجیکال تئاتر» توضیح داد: این گروه یک خانواده هستند؛ پدر، مادر و فرزند که به‌صورت گردشی به‌عنوان عروسک‌گردان، کارگردان و ... کار می‌کنند و هرکدام در آثار مختلف مسئولیت‌های متفاوتی را بر عهده می‌گیرند.
شارلوت پوییجک-جولین درباره پروسه تشکیل «مجیکال تئاتر» گفت: داستان تشکیل این گروه کاملا طبیعی پیش رفت. من و همسرم هر دو تئاتر کار می‌کردیم و هر دو هم درزمینه کارگردانی و هم بازیگری و عروسک‌گردانی کار می‌کردیم. البته از سال گذشته روئل پوییجک تصمیم گرفت که درزمینه اجرای کار نکند. آناندا پوییجک؛ دخترم درزمینه تئاتر تحصیل کرد و بعد از یک سال که از فارغ‌التحصیلی‌اش گذشت، تصمیم گرفت به گروه تئاتر «مجیکال تئاتر» وارد شود. جالب اینجاست که فرزندان ما وقتی کوچک بودند، می‌گفتند به‌سراغ تئاتر نمی‌روند و کاری را پیش می‌گیرند که بتوان با آن کسب درآمد کرد و حتی آناندا می‌گفت اگر هم بخواهد تئاتر کار کند، به‌سراغ تئاتر عروسکی نمی‌روند اما الان نه‌تنها آناندا تئاتر عروسکی کار می‌کند بلکه نوه‌مان هم درزمینه تئاتر تحصیل می‌کند!
آناندا پوییجک در ادامه گفت: البته دونک بنکی؛ یعنی چهارمین عضو گروه فامیل نیست. وقتی من و شارلوت دیدیم دو نفری نمی‌توانیم «اگزویا» را اجرا کنیم، از او کمک گرفتیم و نتیجه این همکاری بسیار خوب بود و احتمال دارد او هم در گروه ما باقی بماند.
او درباره شیوه همکاری و دلیل ماندگاری گروه توضیح داد وقتی کارمان را با هم شروع کردیم، بسیار موفق شدیم و تصمیم گرفتیم با هم ادامه دهیم. زمانی که من وارد گروه شدم، شارلوت پوییجک-جولین ایده‌پردازی‌ها را انجام می‌داد و من بیشتر در بخش اجرایی حضور داشتم اما بعد از مدتی من ایده‌های خودم را هم دنبال می‌کردم و شارلوت به من کمک می‌کرد. البته من گروه خودم را هم دارم و درواقع سه نفری با دو گروه مختلف به‌صورت فشرده کار می‌کنیم.
روئل پوییجک نیز دراین‌باره گفت: وقتی خانم‌ها تئاتر کار می‌کنند، وظیفه من نگهداری از نوه‌ها است. ما شش نوه داریم و فرزند آناندا پوییجک هم به‌زودی به‌دنیا می‌آید!
آناندا پوییجک در ادامه گفت: ما عکس بامزه‌ای داریم؛ من و شارلوت در کارگاه کار می‌کنیم درحالی‌که فرزند کوچک من روی میز عروسک‌سازی خوابیده است، دختر دیگر من سرگرم بازی و تلاش برای درست کردن عروسک بود و دو بچه برادرم کمی آن‌طرف‌تر بازی می‌کردند! در این شرایط بود که ایده‌های «اگزویا» شکل می‌گرفتند. از یک‌سو این نوع حضور کودکان جذاب است اما واقعا کار کردن در این شرایط و نگاه داشتن تمرکز، کاری بسیار دشوار بود!
شارلوت در پاسخ به این سوال که آیا نمایش «اگزویا» خط داستانی خاصی را دنبال می‌کرد یا نه، گفت: بله. خط داستانی مشخصی وجود داشت اما برای ما این مهم بود که از نگاه تماشاگران به نمایش و حتی دید او به زندگی آگاه بشویم.
روئل پوییجک در همین زمینه افزود: هدف ما انتقال داستان یا ایده نبود بلکه تلاش کردیم چیزی را به‌لحاظ تصویری ایجاد کنیم که هر مخاطبی برداشت خود را داشته باشد.
آناندا پوییجک نیز در همین زمینه گفت: آدم‌ها و خصوصا هلندی‌ها بسیار تلاش می‌کنند که مفاهیمی بسیار جدی را از نمایش بفهمند و درک کنند درحالی‌که این کار همیشه لزومی ندارد چون می‌توانیم به‌جای مغز، ‌با قلبمان دیده‌شده‌ها را درک کنیم. با این شیوه کار، نوعی چالش را با مخاطب به وجود آوردیم.
مرضیه برومند هم در این مورد اعلام کرد: اعجاز تئاتر عروسکی این است که قبل از مغز با جادو و قلب کار دارد و همین وجه از این هنر، برتری تئاتر عروسکی به دیگر گونه‌های تئاتر است. تئاتر عروسکی در انتقال حس و معنا قوی‌تر است. هر مخاطب برداشت خودش را دارد و درنتیجه حس، زندانی نمی‌شود.
شارلوت پوییجک درباره شیوه‌های ساخت عروسک و عروسک‌گردانی نمایش گفت: به‌دنبال راه‌حل‌های تکنیکی برای حل مشکلات بودیم. از تکنیک‌های زیادی استفاده کردیم. درواقع تکنیک‌های مختلف را امتحان می‌کردیم، دور می‌ریختیم و به‌سراغ ایده‌های دیگری می‌رفتیم. همچنین چون گروهی مستقل هستیم و کمک دولتی دریافت نمی‌کنیم، همواره سعی کردیم در ساخت وسایل و عروسک‌ها از متریال ساده و در دسترس استفاده کنیم؛ به‌عنوان‌مثال برای ساخت بسیاری از عروسک‌ها از کاغذ مچاله شده استفاده کرده‌ایم و حتی آن‌ها را به‌هم دوخته‌ایم. یا از ابریشم و حریر برای بخش‌هایی از دکور و لباس استفاده کردیم و عروسک‌های کوچک را از ماسک ساختیم و ...
آناندا پوییجک درباره شیوه ساخت عروسک‌ها ادامه داد: همه‌چیز را با دست می‌سازیم و تکنولوژی حضور ندارد چون دوست نداریم جادو از تکنولوژی نشات بگیرد. به همین دلیل از شیوه‌های بسیار ساده‌ای استفاده کردیم. شاید شیوه‌ها ساده به‌نظر بیایند اما رسیدن به آن‌ها دشوار است. به‌عنوان‌مثال برای اجرای «اگزویا» دو سال آزمون و خطا داشتیم تا به این ایده‌ها و متریال ساده رسیدیم.
سپس گروه روشن‌دلان متشکل از ابراهیم احمدیان؛ نوازنده تنبک، مهدی الصاق؛ نوازنده سنتور و علیرضا احمدیان خواننده که موسیقی و صداپیشگی نمایش «قصه بخت» به کارگردانی احسان صانعی و زهرا بکتاش را بر عهده داشتند، به اجرای موسیقی ایرانی پرداختند. این سه هنرمند تئاتر و موسیقی روشن‌دل قطعاتی خاطره‌انگیز را نواختند که با استقبال بسیار خوب مخاطبان همراه شد. در ادامه مهدی الصاق اعلام کرد که قرار است کاری غریب با تنبک و سنتور انجام دهند و یک قطعه مفرح پاپ را با این دو ساز به‌شدت سنتی بنوازند.
سپس قطعه‌ای از سامی بیگی را با سنتور و تنبک نواختند و خواندند.
بعد از این اجرا نوبت به حمیدرضا قربانی رسید تا یک استندآپ‌کمدی اجرا کند. او درباره برخی معضلات همچون مترو، بهداشت فردی و ... در قالب کمدی بحث‌هایی را مطرح کرد.
بخش چهارم پاتوق به شعبده‌بازی محمد لقمانیان که در فضای مجازی با لقمه شو شهرت دارد، اختصاص داشت. او برخی از تکنیک‌های شعبده‌بازی را مقابل چشم حاضران اجرا کرد و بعد از هر شگرد تکنیک انجام آن را هم برای مخاطبان بازگو کرد!
لقمانیان در ادامه ضمن اعلام این نکته که حضور گروه‌های شهرستانی در جشنواره اتفاق بسیار خوبی است، گفت: خودم در شهرستان تئاتر کار می‌کردم و در آن زمان واقعا امکان این‌که به تهران بیاییم و تئاتر ببینیم، بسیار اندک بود. نیاز حضور گروه‌های شهرستانی در تهران در ایام جشنواره کاملا احساس می‌شد و این اتفاق برای ارتقای تئاتر شهرستان بسیار ضروری است.
در پایان لقمانیان به ذکر خاطره‌ای از «شهر موش‌های 2» پرداخت: این فیلم نخستین عروسک‌گردانی سینمایی من به‌شمار می‌رفت و باید این کار را در مقابل یک کارگردان سخت‌گیر انجام می‌دادم. او به من می‌گفت: «لقمه! –چون حتی قبل از «لقمه‌شو» به من می‌گفتند لقمه- تو که عروسک فامیل دور رو آن‌قدر خوب بازی می‌دی چرا اینجا آن‌قدر بد هستی!» و اصلا توجه نمی‌کرد که من نخستین تجربه فیلم عروسکی سینمایی را که چندان هم در ایران معمول نیست، انجام می‌دادم. نکته جالب دیگر این بود که در آن فیلم، پیمان فاطمی عروسک‌گردانی بسیار حرفه‌ای که الان مدیر پاتوق هم هست، عروسک‌گردان نقش اصلی «شهر موش‌های 2» بود. همه ما تلاش می‌کردیم خوب عروسک‌ها را بازی بدهیم اما خانم برومند سر همه ما داد می‌زد. سر پیمان فاطمی هم داد می‌زد و می‌گفت: «این عروسک رو کی انقدر بد گرفته!» اما تا پیمان فاطمی می‌گفت عروسک اوست، خانم برومند با لحنی مهربان می‌گفت «اشکالی نداره!»
بعد از این خاطره‌گویی، پیمان فاطمی هم به ذکر خاطره‌ای پرداخت: در برنامه «کلاه‌قرمزی» هر زمان کار ما خوب بود، ایرج طهماسب می‌گفت: «زنده باشی» یک‌بار خانم برومند گفت: «زنده باشه» و ما هم از این‌که کارمان خوب بوده خوشحال بودیم اما بعد از این‌که دو یا سه‌بار پشت‌سر هم این جمله را تکرار کرد، فهمیدیم منظورش این است که عروسک‌ها زنده باشند! و سر من هم داد زده شده!
پایان‌بخش برنامه‌های چهارمین شب پاتوق، اجرای موسیقی توسط حسین فضل‌اللهی و علی جباری بود. قطعات خاطره‌انگیزی در این برنامه خوانده شد و با موسیقی نوستالژیک «خونه مادربزرگه» بخش موسیقی این شب به پایان رسید که شور و هیجان بسیار زیادی را در جمع حاضران به وجود آورد.
پیش از به پایان رسیدن برنامه پاتوق به‌صورت رسمی، مرضیه برومند به زلزله‌ای که شب گذشته در تازه‌آباد کرمانشاه رخ داد، اشاره کرد و گفت: دعا می‌کنم شر بلایای طبیعی و غیرطبیعی از سر کشور کم شود. به‌حق عروسک‌ها روزهای شاد و خوب از راه برسند.
هفدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران‌مبارک با دبیری مرضیه برومند یکم تا هفتم شهریورماه برگزار می‌شود. همچنین سایت جشنواره نمایش عروسکی به نشانی اینترنتی tehranmobarak.com دربردارنده جزییات برگزاری این رویداد هنری است.