در هشتادمین جشن تولد استاد مطرح شد:
بیضایی الگویی است برای چگونه زیستن
ایران تئاتر:هشتادمین جشن زادروز بهرام بیضایی با نمایش نسخه تازهای از فیلم اجرای «بانو آئویی» در خانه هنرمندان برگزار شد.
به گزارش ایران تئاتر در این مراسم که چهارشنبه، ۱۲ دیماه برگزار شد، نسخه تازهای از فیلم اجرای «بانو آئویی» به کارگردانی بهرام بیضایی و با بازی مژده شمسایی ،مهشاد مخبری و پارسا پیروز فر به نمایش درآمد .
این برنامه با همراهی جهانبخش نورایی، حمید امجد، افشین هاشمی و سحر عصر آزاد، ساعت ۲۰ روز چهارشنبه در تالار ناصری خانه هنرمندان برگزار شد.در این مراسم جهانبخش نورایی منتقد سینما بهرام بیضایی را خطابه پردازی پرسشگر دانست که با سربلندی به خطابههایش وفادار است.
در ابتدای این جشن سحر عصر آزاد منتقد سینما مجری مراسم با تأکید به نشست فیلم رگبار بهرام بیضایی که چندی پیش در خانه هنرمندان برگزارشده بود به زندگی هنرمندانه بهرام بیضایی اشاره کرد. به نظر این منتقد فیلم رگبار فیلمی چندلایه است و خط قصه فیلم غریبهای است که وارد محله جدیدی میشود و ما مواجه او با دیگران را میبینیم عصر آزاد در ادامه افزود:تصویر یک آدم غریبه و تأثیرگذاری آن وز مانی که آن محیط را ترک میکند بازندگی هنرمند در ارتباط است.
سپس عصر آزاد جهانبخش نورایی را به جایگاه دعوت کرد . جهانبخش نورایی منتقد سینما با اشاره به اینکه این مراسم تجدیدعهد با بیضایی است و ضمن تشکر از سینمای هنروتجربه که این مجال را فراهم آورد گفت :علاقه دارم درباره بیضایی بودن صحبت کنم .بیضایی الگویی است برای چگونه زیستن چطور باید زیست که بیضایی شد .نورایی از این مقدمه به شخصیت هنرمندانه بیضایی اشاره کرد و گفت :بیضایی مردی است بینقاب بیضایی در سراسر زندگی ازسر سپردن به اشخاص اجتناب کرد و فرد مستقلی بود .چگونه فردی میتواند فرهنگ را غنی کند. این منتقد آثار بیضایی را واجد اصالت دانست و افزود اصالت جستجوی هویت ،جستجویی برای رسیدن به حقیقت و با اجتناب از سطحینگری است که اصالت به وجود میآید. جهانبخش نورایی با مقایسه سینمای ایران و تئاتر این سرزمین جایگاه تئاتر را به نسبت پاکتر و منزهتر دانست و افزود :در تئاتر ما نسبت به سینما از ابتذال دور شدیم اگرچه شاهد اشرافیت هستیم.
جهانبخش نورایی با اشاره به خطابه در آثار بهرام بیضایی او را خطابه پردازی پرسشگر برشمرد و گفت بیضایی اکنون در دیاری دیگر به سرمی برد و با سربلندی به خطابههایش وفادار بود.
دکتر حمید امجد پژوهشگر تئاتر و کارگردان دیگر سخنرانی این نشست با اشاره به این نکته که چند دهه تعداد زیادی مقاله درباره بهرام بیضایی نوشته است و بهدفعات پیشآمده که دراینباره صحبت کرده باشد اما با این اوصاف حرفهای ناگفته بسیاری مانده است گفت هنوز حوزههای متعددی است که مانده است درباره این آثارمی شود صحبتهای تازهای کرد .
دکتر امجد به موضوع بینامتنیت اشاره کرد و گفت یکی از موضوعاتی که دوست داشتم درباره آن کارکنم بینامتنیت های بود که بین آثار آقای بیضایی و آثاری که موردعلاقه ایشان بوده و آثاری که به هر نحوی ممکن است بهصورت خودآگاه و یا ناخودآگاه برایشان تأثیر گذاشته باشد این تأثیرات گاهی در آثار ایشان رد پا گذاشته باشد و بهصورت نشانهگذاریهای عمدی که بهرام بیضایی به آثار دیگر ارجاع میدهد و گاهی اوقات ممکن است این تأثیر ناخودآگاه باشد.یا مشابهتهایی که الزاماً تأثیر مستقیم نبودند اما به این مشابهتها هم میشود پرداخت .
این پژوهشگر با اشاره به اینکه این موضوع بسیار عام و گسترده است ونمی شود آن را دریک مقاله بررسی کرد با تأکید به نمایش مرگ یزدگرد گفت : در گام بعدی تصمیم گرفتم بینامتنیت ها را دریک اثر مانند مرگ یزدگرد نشان بدهم و بعد فکر کردم سرفصلها آن چیست یکی بیضایی و پیراندلو دیگری بیضایی و کوروساوا یکی بیضایی و شکسپیر و دیگری بیضایی و ژان ژنه بود و همینطور ادامه داشت.
حمید امجد به این نکته اشاره کرد که باید به این نکته توجه کرد که بیضایی چگونه از این آثار آشناییزدایی میکند و چگونه پلات را در زیرساخت میگنجاند و نشانهگذاری میکند .
دکتر امجد به تأکید به بینامتنیت ها به مرگ یزدگرد اشاره کرد و گفت مرگ یزدگرد را بسیاری وامدار فیلم راشومون کوروساوا میدانند اما این بسنده نیست تم مرکزی در مرگ یزدگرد بازیسازی است که در راشومون جایی ندارد دکتر امجد با اشاره به رویکرد بینامتنیت به فیلم غریبه و مه بهرام بیضایی اشاره کرد و گفت : بیضایی در فیلم غریبه و مه آشکار درصحنه پایانی به فیلم هفت سامورایی کوروساوا ادای دین میکند .حمید امجد سپس به فیلم زیستن کوروساوا اشاره کرد و گفت: در فیلم زیستن واتانابه میکوشد به زندگی معنا بدهد در این فیلم کوروساوا به فردیت و تک افتادگی اشاره میکند این فیلم من را به یاد آقای حکمتی در فیلم رگبار میاندازد .
در ادامه این جشن افشین هاشمی که بازی در آوا خوانی گزارش ارداویراف به کارگردانی بهرام بیضایی،در کارنامه هنری خود دارد بهجای ایراد سخنرانی تنها با یاد و خاطره بهرام بیضایی اشاره کرد وسپس به خواندن تکههایی ازنمایشنامه گزارش ارداویراف پرداخت . گزارش ارداویراف در ژانویه ۲۰۱۵ در دانشگاه استنفورد دو شب پیاپی با کارگردانی نویسنده بر صحنه برای تماشاگران خواندهشده است.
در این مراسم همچنین صدای بهرام بیضایی که بخشهایی از نمایشنامه خوانی افرا را میخواند پخش شد این نمایشنامه خوانی در سال 81 در خانه هنرمندان انجامشده بود.
به مناسبت هشتادمین زادروز بهرام بیضایی دو کتاب درباره بهرام بیضایی درزمینهٔ تئاتر و سینما توسط نشر نیلا منتشر شد . کتاب "بهرام بیضایی؛ وقتی همه خوابیم" شامل گفتوگوها و نقدهایی درباره آخرین ساخته سینمایی بیضایی است و به کوشش علیرضا کاوه گردآوریشده است .
و همچنین پانزدهمین شماره دفترهای تئاتر نیلا مختص کارنامه نمایشی بیضایی بهویژه معرفیها و بررسیهایی درباره آثار متأخر او است که شامل گفتوگویی تازه با بهرام بیضایی و مقالات و آثاری از دکتر ژاله آموزگار، حمید احیا، حمید امجد، محمد چرم شیر، محمد رحمانیان،شهرام جعفری نژاد، امیرحسین سیادت، سهند عبیدی، مهدی فتوحی و افشین هاشمی میشود . گردآورنده این دفتر ژیلا اسماعیلیان مدیر انتشارات نیلا است.پانزدهمین دفتر تئاتر نیلا ویژه بهرام بیضایی در جشن زادروز این هنرمند در اختیار علاقهمندان قرار گرفت.
تکمله :
1-لوئیجی پیراندلو به ایتالیایی ( Luigi Pirandello) (۲۸ ژوئن ۱۸۶۷ - ۱۰ دسامبر ۱۹۳۶)، نمایشنامهنویس و رماننویس ایتالیایی بود که در سال ۱۹۳۴ برندهٔ جایزه نوبل ادبیات شد. داستانهای کوتاه او نیز شهرت زیادی دارد. وی از نویسندگان معروف قرن بیستم ایتالیا است. نمایشنامه شش شخصیت در جستجوی یک نویسنده، از آثار مشهور این نویسنده است.
2-بینامتنیت ( Intertextuality) شکلگیری معنای متن توسط متون دیگر است. این میتواند شامل استقراض و دگردیسی متنی دیگر توسط مؤلف یا ارجاع دادن خواننده به متنی دیگر باشد. اصطلاح «بینامتنیت»، از زمان ابداعش توسط جولیا کریستوا در سال ۱۹۶۶ دفعات بسیاری تغییریافته است و قرض گرفتهشده است.
بینامتنی به معنی شکل یافتن متنی جدید بر اساس متون معاصر یا قبلی است بهطوریکه متن جدید فشردهای از تعدادی از متون که مرز بین آنها محوشده است و ساختارش به شکلی تازه شود و بهطوریکه از متون قبلی چیزی جز ماده آن باقی نمانده است و اصل آن در متن جدید پنهانشده و تنها افراد خبره توان تشخیص آن را داشته باشند.برخی بر این باورند که اصطلاحاتی چون اقتباس، تضمین، تلمیح، اشاره، مناقصات، سرقات، معارض و … در میراث ادب عربی تا حدودی با مفهوم بینامتنی همپوشانی دارند. اما اچ. پورتر ابوت، روایت پژوه برجسته، معتقد است که تفاوت بینامتنیت با تلمیح و تقلید در آن است که بینامتنیت وضعیت گریزناپذیر متون است و اختیاری نیست.
عکس:الهه کریمی،سینما تیکت