نیلوفر زارع یکی از پژوهشگران در سمینار بررسی تئاتر انقلاب اسلامی بیان کرد:
انقلاب اسلامی از دیدگاه فوکو یک انقلاب مدرن و معنویت سیاسی است
سمینار پژوهشی «بررسی تئاتر پس از انقلاب اسلامی» به همت دبیرخانه سی و هفتمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر برگزار شد.
به گزارش ایران تئاتر در این سمینار یکروزه که با سخنان مدیرکل هنرهای نمایشی در تالار کنفرانس تئاتر شهر برگزار شد 10 پژوهشگر منتخب، مقالات پژوهشی خود را ارائه کردند.این سمینار ساعت 10 صبح به سخنرانی سید مجتبی حسینی معاون امور هنری آغاز شد و پسازآن پژوهشگرانی همچون دکتر بهروز بختیاری، نیلوفر زارع، محمدرضا رسولی، پریسا کیومرثی، آیدا حق نژاد، دکتر حمیدرضا افشار، سید حسین رسولی، سید محمد مداح حسینی، مرجان پور غلامحسین، میر محمدرضا حیدری و دکتر غلامحسین دولتآبادی مقالات خود را ارائه کردند.
نیلوفر زارع:رادی در نمایشنامه آهسته با گل سرخ به وقایعنگاری انقلاب میپردازد
نخستین مقاله که در این سمینار ارائه شد مقاله بازتاب مفهوم انقلاب 1357 در نمایشنامه آهسته با گل سرخ با تکیه به آرای میشل فوکو بود که توسط دکتر بهروز محمودی بختیاری عضو هیئتعلمی گروه آموزشی هنرهای دانشگاه تهران و نیلوفر زارع کارشناس ارشد ادبیات نمایشی دانشگاه تهران، نویسنده و پژوهشگر در قالب سخنرانی بیان شد.
منوچهر اکبرلو عضو کانون ملی منتقدان و مجری این نشست با اشاره به این نکته که انتخاب این مقاله انتخاب سنجیدهای است افزود: عناصر فرهنگی معمولاً مغفول واقع میشود و نقش عناصر فرهنگی در تحلیل انقلاب کمرنگ است و پژوهشگران این مقاله بازتاب انقلاب را با مطالعه یکی از نمایشنامههای زندهیاد اکبر رادی بررسی کردند.
نیلوفر زارع پژوهشگر اظهار داشت تحول فراوانی بعد از انقلاب اسلامی در نظریهپردازی ایجاد شد که نظریه اعمال قدرت میشل فوکو به این نکته اشاره میکند. آنچه انقلاب اسلامی را شکل داد و در نظریهپردازی فوکو به آن میپردازد نقش مذهب است. این پژوهشگر در سخنرانی خود به نظریههای هانا آر نت در تبیین انقلاب اشاره کرد و گفت روح انقلابگری مشغول تجربیات جدید است. سپس با اشاره به نظریات میشل فوکو افزود: انقلاب ایران که فوکو میگوید قیام با دستهای خالی که از طبقات پایین آغاز شد.
نیلوفر زارع در تحلیل انقلاب اسلامی به اراده جمعی از منظر فوکو، عامل تقدیس مذهب و انکار یک وضعیت جمعی که مردم آن را نمی خواهند اشاره کرد. سپس افزود انقلاب اسلامی از دیدگاه فوکو یک انقلاب مدرن و معنویت سیاسی است.
این پژوهشگر ادامه داد آقای رادی در نمایشنامه آهسته با گل سرخ به وقایعنگاری انقلاب میپردازد و به این نکته اشاره میکند که چگونه میتوانیم هنرمند زمانه خود باشیم آقای رادی شخصیتهای نمایشنامهاش را معادلسازی میکند و ساختار داستانی این نمایش را بر اساس ساختار انقلاب رقم میزند.
نیلوفر زارع با برشمردن نظریه فوکو که انقلاب اسلامی را تقابل شاه و قدیس میداند به تقابل سینا و جلال در این نمایشنامه اشاره کرد وی همچنین در تقابل سینا و جلال به هویت غربی سینا و هویت سنتی جلال تأکید کرد. این پژوهشگر به مؤلفههایی مانند وقایعنگاری در نمایشنامه آهسته با گل سرخ، معادلسازی و دراماتیزه کردن وقایع در ساختار نمایشنامه، مبدل شدن انقلاب بیرون جامعه به انقلاب درونی در بستر شخصیتهای یک خانواده و شکلگیری پلات و روایت و درهم تنیدگی آراء فوکو با نگرش رادی در بستر دیالوگهای نمایشنامهاش اشاره کرد.
دکتر بهروز بختیاری با نگاهی نقادانه به مقاله نیلوفر زارع افزود مقاله خانم زارع این توانمندی را در خودش پرورش دادهاند تا دادههای متن را استخراج کنند و این مقاله ویژگیهای یک مقاله پژوهشی و دانشگاهی را دارد.
سید حسین رسولی: کلیدواژه نئولیبرالیسم عدم دخالت با هر نوع برنامهریزی و دخالت دولت است
سید حسین رسولی کارشناس ارشد کارگردانی تئاتر و روزنامهنگار و پژوهشگر سخنران دیگر این نشست که به همراه دکتر حمیدرضا افشار عضو هیئتعلمی دانشگاه هنر تهران مقاله بررسی تئاتر خصوصی ایران در بازه زمانی 1397-1394 با تأکید بر نظریه و عمل اقتصادی مارگارت تاچر و فردریش هایک را بهصورت مشترک تألیف کرده بود بابیان این نکته که برخلاف رویهاش در روزنامهنگاری در این مقاله اقتصاد نئو لیبرال را مورد مطالعه قرارداده است این روزنامهنگار افزود بر اساس مصاحبههایی که از سال 94 تا سال 97 انجام داده است این مقاله را تدوین کرده است.
این پژوهشگر به مصاحبههای خود با هنرمندانی مانند میکائیل شهرستانی، دکتر قطبالدین صادقی، دکتر مسعود دلخواه و بهروز غریب پور اشاره کرد و افزود میکوشم بحثم را با دیالکتیک پیش ببرم و افزود برای این پژوهش از رویکرد میدانی و کتابخانهای بهره برده است.
سید حسین رسولی برای تبیین نظری این پژوهش به دیدگاههای اقتصاددان نظریهپردازی مانند فردریش آگوست فون هایک اشاره میکند و در بخش دیگر به مارگارت تا چر بهعنوان اقتصاددانی عملگرا که در عرصه سیاست فعالیت داشت میپردازد.در همین راستا این پژوهشگر افزود دکتر حمیدرضا افشار تأکید داشتند که در این جستار به این سیاستمدار اقتصاددان اشاره شود.
سید حسین رسولی به ویژگیهای لیبرالیسم تاچری اشاره کرد.این محقق تئاتر درباره مصاحبههایش توضیح داد من تلاش کردم مصاحبهها را تحلیلی و تفسیری انجام دهم از آنجاکه این مصاحبهها از سال 94 آغاز و تا سال 97 ادامه یافت این پژوهش به این گذر زمانی اشاره میکند.
سید حسین رسولی ابتدا به دیدگاههای هنرمندان در حیطه تئاتر خصوصی و زاویه دید آنها نسبت به چیستی و چگونگی آن اشاره میکند که برای روشن شدن موضوع وی پارهای از این دیدگاهها را در قالب پاورپوینت ارائه داد در این گزارشهای تصویری این روزنامهنگار به بیان دیدگاه هنرمندانی مانند دکتر مسعود دلخواه، میکاییل شهرستانی، دکتر بهروز غریب پور، دکتر قطبالدین صادقی، ایمان افشاریان، آرش عباسی، حبیبالله دانش کارگردان نمایش آدم آدم است و اصغر خلیلی، اشاره کرد.
این محقق سپس بهصورت گزارش ویژگیها مثبت و منفی تئاتر خصوصی را که بر اساس دیدگاه هنرمندان تدوین کرده بود برای حضار تشریح کرد. بر اساس این گزارش سید حسین رسولی 250 مصاحبه انجام داده است که 50 مصاحبه را بهصورت اتفاقی برگزیده بود که آن را موردبررسی و مطالعه قرار داده بود. این پژوهشگر در پاسخ بهنقد محمود فرهنگ که نسبت به محدود بودن جامعه آماری پژوهش بود توضیح داد همین آمارگیری 3 سال به طول انجامید است.
سید حسین رسولی در پاسخ به پرسش مجری این نشست منوچهر اکبرلو که از او پرسید چند درصد از هنرمندان با دیدگاه نئولیبرالیسم موافق بودهاند گفت هنرمندان با این دیدگاه موافق نیستند کلیدواژه نئولیبرالیسم عدم دخالت با هر نوع برنامهریزی و دخالت دولت است. مارگارت تاچر حتی با دخالت دولت درزمینهٔ بیمههای تأمین اجتماعی هم موافق نبود همچنین افزود تئاتر خصوصی و اداره کل نمایشی میبایست از اقتصاددانان برای حل مشکلات خودیاری بخواهد.
آیدا حق نژاد:نمایشنامههای اکبر رادی بازتابی از وقایع اجتماعی درگذار از دیکتاتوری به دموکراسی است
آیدا حق نژاد دیگر سخنران این سمینار بود که با مقاله چندصدایی در ادبیات نمایشی مدرن ایرانی با تکیه بر آثار دهه 50 و 60 اکبر رادی در این نشست حضور داشت. این پژوهشگر تئاتر که دارای مدرک کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود بابیان این نکته که آثار ما بهسوی تکصدایی شدن میرود ،افزود نمایشنامههای اکبر رادی بازتابی از وقایع اجتماعی هستند دهه 50 و 60 دهه گذار از دیکتاتوری به دموکراسی است و آثار چندصدایی باید بیشتر تولید شود.
این پژوهشگر با توجه به نو بودن سوژه این پژوهش اظهار داشت که پیشینه تحقیقاتی از این دست در ادبیات نمایشی ما کمرنگ است او با چند پژوهش مرتبط با این موضوع اشاره نمود و از پژوهشهای احسان مقدسی، مهدی اعتماد سعیدی و دکتر اسماعیل شفیعی یادکرد همچنین وی در همین راستا به پژوهش رولند نولز و کتاب شکسپیر و کارناوال پس از باختین نام برد.
این سخنران بابیان این نکته که باختین رمان را غایت چندصدایی بودن و کمال رمان را هم در آثار داستایوفسکی میدانست. سپس در ادامه سخنانش به نکته حائز اهمیتی اشاره کرد و گفت هر متنی که از گفتگوهای متفاوت شکل میگیرد الزاماً چندصدایی نیست. مونولوگ هم میتواند چندصدایی باشد و گفتگویی باشد میان جهانهای متفاوت این پژوهشگر ادامه داد باختین از نمایشنامه بهعنوان نمونه منفی چندصدایی یادمی کند اما تودورف نظریههای باختین را نقد میکند. سپس این پژوهشگر نقبی به نمایشنامههای دهه 50 و 60 اکبر رادی زد و با مؤلفههایی مانند توزیع مساوی صداها، عدم قضاوت یکصدا، تضاد و تنافر شخصیتها، ویژگیهای فردی و خاص هر شخصیت، تفاوت سطح زبانی شخصیتها وجهان های متفاوت شخصیتها را در نمایشهای این نویسنده بهصورت آماری بررسی کرد.
این پژوهشگر پس از این مطالعه آماری نتیجه گرفت آقای رادی به چندصدایی بودن اثرش مسلط و آگاه است اما چندصدایی بودن یک اثر به معنای برتری آن اثر نسبت به دیگر آثار نیست.
این محقق ادبیات نمایشی مؤلفههای ذیل را برشمرد تا اثر نمایشی از تکصدایی بودن به چندصدایی بودن ارتقا یابد 1-عدم قضاوت پیشاپیش راجع به شخصیتها 2- به هر شخصیت یک ویژگی خاص ببخشیم 3-ایجاد یک جهاننگری خاص برای هر شخصیت 4- دیالوگنویسی بهگونهای که هر حرف شخصیت نیازمند پاسخ باشد .
منوچهر اکبرلو عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران و مجری این نشست با اشاره به اینکه نظریه باختین بر اساس رمان نگاشته شده است پرسید آیا تئاتر میتواند تکصدایی باشد اکبرلو در پاسخ خود گفت شاید در آثار ضعیف نمیتواند این اتفاق بیافتد چون چندصدایی بودن از ویژگیهای ذاتی تئاتر است و این مقاله چندصدایی تا چه اندازه میتواند در تئاتر وجود داشته باشد؟
سپس از نویسنده این مقاله درباره چندصدایی بودن و ارتباط آن با جامعه پرسید و حق نژاد در پاسخ گفت باختین به مقوله چندصدایی بودن و جامعه اشارهکرده است.
دراین سمینار هنرمندان ومدیران به نامی مانند :شهرام کرمی (مدیرکل هنرهای نمایشی )نادربرهانیمرند( دبیر جشنواره فجر)حمید نیلی (مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی)،محسن سلیمانی (سرپرست انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس), محمود فرهنگ،مجید گیاهچی،کریم اکبری مبارکه، محمد ساربان، محمد دشتگلی،دکتر مهدی حامد سقاییان ، نصرالله قادری،آرمان طیران، مهدی صفاری نژاد و وحید لک حضور داشتند.