آسیبشناسی ایران تئاتر از کاهش واحدهای دانشگاهی نمایش ایرانی(3)
تقلیل واحدهای درسی نمایش ایرانی در دانشگاهها دردناک است
ایران تئاتر در آستانه نوزدهمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی در سلسله گفتوگوهایی با استادان و اعضای هیات علمی دانشکدههای تئاتر به نظرخواهی و آسیبشناسی در ارتباط با کاهش واحدهای نمایش ایرانی در محتوای آموزشی گرایشهای رشته تئاتر پرداخته است. پیش از این نقطه نظرهای شهرام زرگر ومحمدحسین ناصربخت از این مجموعه منتشر شد و در گفتوگوی پیشرو نظرات داود فتحعلی بیگی را در این ارتباط میخوانید.
داود فتحعلی بیگی پژوهشگر نمایش های آیینی و سنتی در گفتوگو با ایران تئاتر در ارتباط با آسیب هایی که به دنبال تغییر در واحدهای درسی نمایش ایرانی در سال های گذشته در محتوای آموزشی شاهد آن هستیم اظهار کرد: نکته مهم این است که حتی پیش از تغییرات اخیر در تدوین محتوای آموزشی دانشگاه ها و کاهش واحدهای نمایش ایرانی نیز میزان این واحدها به اندازه لازم نبوده است؛ چه رسد به اینکه با تقلیل آن روبه رو شویم. بر این اساس مدتی است در گروه نمایش دانشگاه سوره واحدهای لازم در زمینه نمایش ایرانی را تدوین کرده ایم ولی متاسفانه وزارت علوم تا امروز هیچ پاسخ و واکنشی به این موضوع نشان نداده که علت آن را نمی دانیم. امیدوارم کسی پیدا شود از موضع حقوق این ملت و دفاع از فرهنگ و هنر این آب و خاک مسئولین وقت وزارت علوم را در ارتباط با عدم پاسخ به این طرح و در واقع به خاطر کم توجهی به این امر بازخواست کنند. همچنین این سئوال مطرح است که چرا در دانشگاه تهران به عنوان دانشگاه مادر علیرغم وجود استادان دغدغه مند به نمایش ایرانی، چرا رشته نمایش ایرانی راه اندازی نمی شود.
دبیر نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی در ادامه سخنانش در خصوص گسستی که میان فضای دانشگاهی و نمایش ایرانی به دنبال کاهش واحدهای مرتبط شاهد هستیم گفت: برای نمونه توجه داشته باشیم به اینکه دانشگاه تهران واحد آشنایی با تعزیه را از محتوای آموزشی خود حذف می کند. تعزیه یکی از مهم ترین پدیده های نمایشی دنیاست که از قضا به نام ایران در یونسکو به ثبت جهانی رسیده، اما در دانشگاه های ما رسمیت ندارد. این خیلی دردناک است و باید از مسئولین امر بپرسیم که چرا این واحد درسی در دانشگاه تهران حذف می شود. کجای دنیا پدیده ای را که بیش از سه قرن سابقه دارد به جای اینکه کمک کنند تا بهتر شناخته شود نادیده می گیرند. آیا جز این است اگر نگوییم غرضی در کار بوده کسانی که چنین تصمیمی گرفته اند آگاهی کافی از این امر نداشته اند؟ تعزیه یک گونه مهم نمایش است که وقتی در دایره المعارف تئاتر جهان به بخش ایران می رسیم فقط به تعزیه اشاره می شود.
این هنرمند پیشکسوت نمایش آیینی و سنتی د ر بخش پایانی سخنانش معتقدم باید رشته ای مستقل برای این این دست پدیده های فرهنگی راه اندازی شود. به هر حال در همه جای دنیا تا وقتی یک سازوکار آموزشی راه نیفتاده نتیجه ای در این زمینه حاصل نشده است. در همین کشورهای آسیایی مثل هند، چین و ژاپن مدرسه های ویژه نمایش های آیینی و سنتی دارند و حتی در بعضی از این کشورها هنرجویان از کودکی در این مراکز آموزش می بینند. برای نمونه نمایش آیینی «کاتاکاری» بدون آموزشی مستمر که نشانه ها را به شما یاد دهد؛ طوری که در لحظه و همزمان با روایت به این نشانه ها اشاره کنید، چیزی نیست که طی چند ماه و با کتاب خواندن بتوان به دست آورد. در نمایش فرنگی اصولی کلی وجود دارد که اگر آن ها را بیاموزید در هر حال خواهید توانست اجرایی را ترتیب بدهید؛ هرچند اجرای خوبی نباشد. اما در نمایش آیینی و سنتی تا ریزه کاری ها را یاد نگیرید نمی توانید اجرای درستی داشته باشید و مسیر اشتباه را خواهید رفت. بر این اساس در کشور ما هم ضرورت دارد تا رشته ای مستقل در این زمینه راه اندازی شود. یعنی برای اینکه کسی با اصول و مبانی نگارش در نمایش ایرانی آشنا شود، باید مبانی نمایش روایی را بشناسد چرا که همه این ها و حتی اغلب نمایش های سنتی شرق هم زیرمجموعه نمایش روایی است؛ در حالی که نمایش روایی اساساً در دانشگاه های ما تدریس نمی شود. این مبحثی است که تنها در چند سال گذشته در باره اش صحبت کرده ایم و پیش از این حتی کتابی در این زمینه نداشتیم تا اینکه اخیراً خانم شهناز روستایی کتاب «مبانی و اصول نمایشنامه نویسی روایی» را در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد خود در این ارتباط به چاپ رساندند. البته در زمینه تئوری روایت در حوزه رمان و داستان همینطور سینما کتاب هایی داشته ایم ولی در حوزه نمایش فاقد چنین منابعی بوده ایم. همچنین شبیه نامه نویسی شیوه خاصی از نمایشنامه نویسی است و اگرچه زیر مجموعه نمایش روایی قرار می گیرد ولی برای خود قرار و قاعده ای دارد. پس علاقه مندان به شناخت این مباحث هم باید نمایش روایی را بشناسند؛ یعنی بدانند طومار نقالی، نمایش روایی روحوضی و هم تعزیه را چگونه باید نوشت.