اجرای نمایش«هم‌آوایی»با حضور  80 عروسک‌گردان مددجو
ضرورت انطباق با پدیده ساختارشکنانه تلویزیون تئاتر ایران

نمایش «هم‌آوایی»در بخش محیطی و فضای باز هجدهمین جشنواره نمایش عروسکی تهران ـ مبارک حضور داشت.

این نمایش در 11 اپیزود مستقل و مجزا بازنمایی فرهنگی اقوام مختلف است با استفاده از عروسک‌های میله‌ای که به واسطه رقص و آئین های محلی عرضه می شوند. این 11 اپیزود در شهرستان های مختلف کار شده است و  در اجرای این نمایش با همکاری مراکز توانبخشی بهزیستی  عروسک گردانان اجراا از افراد زیر نظر این مراکز انتخاب شدند که معمولاً ناشنوا  و یا معلول حرکتی هستند.

نویسندگی این نمایش را سمیه گلباز و داوود بختیاری به عهده داشته‌اند.در ادامه  گفت‌و‌گو با سمیه گلباز کارگردان این نمایش را بخوانید:

در مجموع چند نفر در ساخت این اثر همکاری داشتند؟

یک گروه 120 نفره که 80 نفر آن‌ها متمرکز روی اجراها با ما همکاری می‌کنند و مابقی در کسوت فیلمبردار، گروه موسیقی و پشتیبانی کارهای مختلف در خدمت آن‌ها هستیم، در اجرا و تولید این نمایش ما را یاری کردند.

واقعیت این است که شخصاً زمانی که متوجه شدم جشنواره به سمت اجرای مجازی رفته است، فرصت را مغتنم شمرده و از وجود افرادی که همانطور که گفتم به دلایل مختلف زیر نظر مراکز توانبخشی هستند و ممکن است هیچگاه فرصت اینکه در تهران حضور داشته باشند و یا در جشنواره‌ای شرکت کنند در اجرای این نمایش استفاده کردم همچنانکه به جرئت باید بگویم برخی از این عزیزان حتی تاکنون از شهر زادگاه و محل اقامت خود نیز خارج نشده‌اند.

در اجرای هر یک از ایپزودها از افرادی استفاده کردیم که بومی همان مناطق بودند و به نوعی با آئین فرهنگی که ما قصد اجرای آن را داشتیم قرابت و آشنایی داشتند که اینگونه شد که "هم‌آوایی" شکل گرفت.

نام این نمایش چگونه انتخاب شد؟ آیا در بطن این آئین‌ها مفاهیمی همچون اتحاد و همبستگی وجود دارد؟

این نمایش یک بُعد ظاهری دارد و همانی است که شما به آن اشاره کردید یعنی پرداختن به فرهنگی ایرانی در قالب آئین‌های محلی که در جای جای آن‌ها صحبت از اتحاد و یکپارچگی می شود و شیوه اجرایی این آئین ها به ویژه در  آئین‌های مربوط به اقوام شمالی و کوهستانی ایران بیانگر همین اتحاد، دوستی و یکپارچگی است. همبستگی و اقتدار ملی که در آئین نحوه ارائه و اجرای آئین‌های هر یک از اقوام متجلی است. اما بعد دیگر این اتفاق همانطور که اشاره کردم همگرایی افرادی بود که به دلایلی از جمله معلولیت حرکتی، کم توانی ذهنی و ناشنوایی، خلاقیت و قابلیت‌های آن‌ها چندان جدی گرفته نمی‌شد و در واقع تجیمع آنها در قالب یک پیکره نمایشی به نوعی بلند شدن صدای پنهان آن‌ها بود؛ اینکه ما هم علیرغم برخی محدودیت ها صاحب قابلیت و خلاقیتی هستیم که باید به کار گرفته شود و این اپیزودها به منزله زبان گویای آن‌ها و اعلام وجودشان در این عرصه است.

سامانه و پلتفرم‌هایی برای پخش فیلم‌های تئاتر این دوره از جشنواره «عروسکی ـ مبارک» در نظر گرفته شده است که البته قرار است به عنوان یک پدیده نوظهور در راستای فرهنگسازی تئاتر و فراگیر شدن هنر نمایش در میان عموم مردم نقش ایفا کند، نظر شما در این مورد چیست؟

ایجاد چنین سامانه‌هایی آن هم برای پوشش رویدادها و جشنواره ها تا حدود زیادی ساختارشکنانه بود چرا که همه ما فعالان تئاتر عادت به اجرای زنده و نفس به نفس تماشاگر داشتیم اما به هر حال باید پذیرفت که دنیا در حال گذر است و نقطه و زاویه دید ما نیز باید با این سیر تحولی تغییر کند. اینکه یک جا بایستیم و همراه با این تحولات نشویم اتفاق خوبی را رقم نخواهد زد. شخصاً به واسطه کرونا و تجربه هایی جسته و گریخته در خصوص اجرای آنلاین و استفاده از فضای مجازی در به اشتراک گذاری فیلم اجرای نمایش ابتدا مقاومت داشتم چرا که براساس همان اصالت فکری معتقد بودم که باید  یک کار عملی و حضوری به نام تئاتر مخاطب زنده و حضوری نیز داشته باشند اما زمانی که مشاهده کردم در بسیاری از نقاط دنیا به دنبال شیوه های جایگزین هستند تا جریان فرهنگی و هنری به سبب بروز کرونا متوقف نشود، تصور کردم که باید مقاومت را شکست و به این پدیده‌های نوظهور تن در داد.

اصلاً باید نگاه مثبت به این مسئله داشت. در مورد کاری که مختصات آن را برای شما شرح دادم اتفاقاً ایجاد چنین سامانه و نمایش فیلم اجرا به شکل مجازی کاملاً با آن سازگاری دارد چرا که هم به جهت شرایط خاص نمایشگران این اثر و هم جمعیت بالای آن‌ها امکان حضور فیزیکی در جشنواره وجود نداشت و حتی اگر چنین امکانی هم میسر شود مگر در نمایشی با وجود محیطی بودن اجرای آن در فضای باز می توان چه تعداد تماشاگر داشت در حالیکه این سامانه‌ها امکانی را فراهم آورده اند که تعداد بیشماری کار و تلاش گروهی از هنرمندان مددجو را مشاهده کنند و حتی خانواده های آنها نیز که امکان مراجعه حضوری به محل اجرا را ندارند در جریان تلاش ساعی آن‌ها قرار گیرند. از این نظر کاملاً با ماهیت چنین ساختار نوینی در برگزاری رویدادهای نمایشی موافقم اما به سایر دوستان هم که ممکن است ماهیت و مختصات آثارشان شکل و شمایلی متفاوت  و ناسازگار با اجرا در چنین پلتفرم‌هایی داشته باشد هم این حق را می‌دهم که نسبت به آن معترض و نگاهی نقادانه داشته باشند.

در ابتدای شروع به کار دبیرخانه این دوره از جشنواره با ضایعه درگذشت گلزار محمدی؛ دبیر جشنواره مواجه شدیم. پس از فقدان این هنرمند، روند اجرایی جشنواره را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

از بابت فوت خانم محمدی بسیار متأسفم و تصور می‌کنم پس از این ضایعه، جشنواره روند خیلی پُر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشت و حواشی فراوانی نیز داشت. یکی از دلایل این اتفاق بحرانی بود که فعالان این عرصه با آن مواجه شدند و در ابتدا تصور می شد که این جشنواره منحل شده و بودجه‌ها و کمک‌هزینه‌ها به شکل دیگری در این روند تزریق شود که خوشبختانه با تدبیر و درایت دوستان هرچند با تأخیر اما شاهد برگزاری این جشنواره هستیم و باید از آقای حاجیان و سرکارخانم کریمخانی نهایت تشکر را داشته باشم که تعامل و همکاری خوب و مطلوبی با هنرمندان شرکت‌کننده در این جشنواره داشتند.

در مورد زنده‌یاد گلزار محمدی باید به این نکته نیز اشاره کنم که از ایده اجرای چنین نمایشی با استفاده از جامعه معلولان در ارتباطی که پیش از درگذشتشان داشتم، بسیار استقبال کردند و این امر به شخصه انگیزه مضاعفی داد که این کار را با وجود همه مشکلات و موانع و محدودیت‌ها برای شرکت در این جشنواره آماده کنم. در هر صورت هر رویداد و جشنواره‌های نمایشی با افت و خیزهای زیادی مواجه است و باید در هر دوره با نگاه به تجربه های قبلی در رفع نواقص و کمبودها کوشا باشیم.