داریوش مودبیان در گفتگو با ایران تئاتر:
با تلویزیون تئاتر ایران باید الگوسازی کنیم
ایران تئاتر: بیشک داریوش مودبیان یکی از چهرههای ماندگار عرصه تئاتر در حوزههای نویسندگی، بازیگری، ترجمه و کارگردانی است. بهخصوص او برای علاقهمندان تلهتئاتر در دهههای ۶۰ و ۷۰ چهرهای خاطرهساز است. با داریوش مودبیان در پاتوق ایران تئاتر در مورد تلویزیون تئاتر ایران و چشمانداز پیش روی آن گفتگو کردهایم.
به نظر شما تلویزیون تئاتر ایران چقدر در فراهم آوردن امکان دیدن نمایشها برای مخاطبان و نیز دیده شدن کار فعالان مشتاق عرصه تئاتر موفق و موثر خواهد بود؟
اینکه بگوییم آیا راهاندازی پلتفرم تلویزیون تئاتر ضروری و حرکت مثبتی محسوب میشود یا خیر؟ پاسخ قطعا مثبت خواهد بود. مثل این میماند که بپرسیم آیا ما لازم داریم که تئاتر باشد؛ حتما ضرورت داشته که با همه فراز و فرودهای احتمالی و مشکلات و نبود امکانات، تصمیم گرفته شده که این امکان فراهم بیاید و شخصا فکر میکنم کار بسیار مثبتی هم به شمار میآید. شاید پیش از راهاندازی این پلتفرم به هر دلیل نیازی در این مورد احساس نمیشد اما حالا به نظر میرسد نیاز به چنین اقدامی احساس شده و ضرورت دارد با بهرهگیری از نظرات کارشناسان تئاتر همانطور که تاکنون انجام شده، برای هر چه بهتر شدن آن اقدام شود. در ایران تئاتر خواندم که شش ماه کار فکری شده برای راهاندازی این پلتفرم و حتما از نظرات کارشناسان عرصه تئاتر هم استفاده شده و به عنوان نخستین گام این حرکت قابل قبول است. در این شرایط فعلی همین که مجموعههایی در بیرون نهاد دولتی یعنی گروهها و فعالان و جوانان علاقهمند و پیگیر تئاتر و نیز درون وزارت ارشاد به فکر حفظ تئاتر و سرپا نگه داشتنش هستند، جای امیدواری است. بر اساس مواردی که در مطلب ایران تئاتر به نقل از مدیران تصمیمساز مطرح شده بود و مبتنی بر وجود ذخیرههای از پیش گردآمده است، امیدوارم موارد جدید به آنها افزوده شود. خواندم که مدیران بر اساس آگاهی که دارند، بودجهای را برای تولید در نظر گرفتهاند که به نظرم از اهمیت ویژهای برخوردار است.
اساسا حتی اگر دچار پاندمی کرونا نمیشدیم باز هم ضرورت این کار حس میشد...
ببینید وقتی ما وارد دورهای شدیم که متاثر از کرونا و مشکلات و محدودیتهای ناشی از آن است، در دیگر نقاط دنیا شاهد بودیم که در برابر این پدیده چگونه رفتار کردند در همه زمینهها؛ هم در حوزهای که به طور مستقیم به کرونا مربوط بود و چه حوزههایی از زندگی مردم که غیرمستقیم تحت تاثیر منفی این بیماری همه گیر شده بود مانند کار و شغل افراد. چه حمایتهایی که صورت نگرفت از جمله از هنرهای نمایشی که ناچار بودند کار خود را کاملا تعطیل کنند. البته در کشور ما هم حمایتهایی صورت گرفته که من دقیق اطلاعی از جزییاتشان ندارم و خیلی مشخص نیست بر چه مبنا و با چه قاعدهای انجام شده است. مثلا شما ببینید در میان اخبار، در انگلستان و آمریکا و فرانسه و عموم کشورهای اروپایی یا در ژاپن و همین کنار گوش خودمان کشور ترکیه، برای پر کردن وقت مخاطب به شکل درست و نیز زنده نگه داشتن فرهنگ تئاتر بسیاری از سایتهای ارائه نمایش به طور رایگان به پخش تئاتر پرداختند. تعداد زیادی از محصولات تئاتری بیبی سی به صورت رایگان در سایت این تلویزیون ارائه شدند و هر مخاطبی از هر نقطه جهان به راحتی میتوانست به تماشای این آثار بنشیند. در همین دوره بسیاری از جوانان و فعالان تئاتری جهان با استفاده از ابزارهایی مانند اپلیکیشن زوم به خلق و ارائه اثر پرداختند. در واقع چیزی که در این دوره با همه مشکلات و محدودیتهایش، آموختیم این است که ما میتوانیم حتی تئاتر از راه دور هم داشته باشیم. نکته جالب آنکه در ضمن این ارائه نمایشهای آنلاین، صندوقی هم طراحی شده که تماشاگران میتوانند به قدر وسع و خواست خود مبلغی را هر چند کم در حمایت از هنرمندانواریز کنند تا در این شرایط نامطلوب مالی ناشی از کرونا، اقتصاد تئاتر هم خیلی دچار آسیب نشود. بنابراین استفاده از امکانات فضای مجازی برای ارائه آثار نمایشی از جمله تلویزیون تئاتر ایران یک ضرورت است و ما چه مدیران و تصمیمسازان تئاتر کشور و چه هنرمندان و فعالان و حتی مخاطبان این عرصه باید نسبت به آن و اقتضائاتش آگاهی پیدا کنیم و برای استفاده بهینه و موثر از این فرصت آمادگیهای لازم را به وجود بیاوریم.
این تجربه یعنی ارائه نمایش در فضای مجازی و از طریق پلتفرمهایی مانند تلویزیون تئاتر ایران نشئت گرفته از یک تجربه جهانی است. بحث نمایش آنلاین و ارائه تئاترها در فضای مجازی در ابتدای دوره همهگیری کرونا هم مطرح شده بود و حتی دوستان از نهادهایی چون شهرداری هم با من تماس گرفتند و پردیس تئاتر تهران را هم در نظر گرفته بودند به عنوان پلاتو چون هم از نظر مکان برای کار اجرا مناسب است و هم از نظر نور و امکانات نورپردازی. حتی پیشنهاد میدادند و اصرار میکردند که خودتان بیایید و کار را شروع کنید که متاسفانه کار پیگیری نشد و به سامان نرسید.
چه پیشنهادی برای بهتر شدن این حرکت دارید؟
به نظرم در حوزه فنی و چگونگی تصویربرداری از نمایشها اگر به دنبال یک حرکت پویا و ماندگار هستیم باید دقت نظر و استانداردی به مراتب بالاتر را هدف قرار بدهیم. نمیشود از گروههای شهرستانی و حتی گمنام در تهران با این مشکلات مالی انتظار داشت که خودشان به فکر تصویربرداری حرفهای از اثرشان باشند. پیشتر گفتم اگر خروجی نهایی کار برایمان اهمیت دارد، باید فکر اساسی برای این مورد داشته باشیم و در این زمینه امکانات و حمایتهای موثر و عملی را در اختیار این گروهها قرار دهیم و اساسا لازم بدانیم برای این کار بودجه تعریف شود. حالا چه پیش از اجرای یک نمایش با گروه هماهنگ کنیم و با امکانات حرفهای در حین اجرای عمومی تصویربرداری کنیم و چه سراغ نمایشهایی برویم که اجرای موفقی داشتهاند و بخواهیم اجرایی برای دوربین و تجهیزات حرفهای را انجام بدهند. در هر صورت این رویکرد برای رسیدن به ارائه درست آثار و کیفیت مطلوب و خروجی قابل دفاع نهایی ضروری است. حتی میتوان در شهرستانها موارد فنی را اعم از چگونگی نورپردازی مناسب برای مدیوم تلویزیون و سایر موارد لازم برای تصویربرداری مطلوب از یک نمایش را با دعوت از استادان فن و طی کارگاههای عملی چند روزه آموزش داد تا به آن کیفیت مطلوب و ضروری دست پیدا کرد. البته به نظرم برگزاری کارگاه به مراتب از کارگاههای آنلاین موثرتر خواهد بود ولی با توجه به محدودیتها و بهویژه همهگیری کرونا، برگزاری کلاسها در فضای مجازی هم میتواند بسیار کارا و موثر باشد. من خودم در سالهای گذشته تجربه تدریس در این گونه کلاسها را داشتهام و مثلا با موضوع کارگردانی تلویزیونی در بسیاری از شهرستانهای کشور کارگاه آموزشی برای اهالی هنرهای نمایشی و تلویزیون و رادیو برگزار کردهام و از نتایج این گونه کلاسها باخبرم. حتی میتوان برای این کار گروهی را انتخاب کرد و به طور سیستماتیک و مستمر آموزشهای لازم را برای این کار ارائه کرد.
و سخن آخر...
این کار شروع خوبی است اما به حمایت و راهبری نیاز دارد تا در بهترین شکل خود باشد. مجموعههایی از جمله صداوسیما آرشیوی از تله تئاترها و نمایشهای صحنهای مهمی که در گذشته اجرا شدهاند در اختیار دارند و میتوان از آنها برای پربار کردن ذخیره تلویزیون تئاتر ایران بهره گرفت که کار ضروری هم به شمار میآید. البته صداوسیما برای در اختیار گذاشتن نسخه آرشیوی آثار نمایشی حتی به من که تهیهکننده اثر بودهام هم طلب پول میکند. به هر حال اگر میخواهیم اثری در خور را در قالبی درست و حرفهای به مخاطب ارائه دهیم ناگزیر هستیم این آثار را تهیه کنیم.
یادمان نرود اگر ما حرکتی را پایهگذاری کردیم برای ارائه آثار نمایشی و سایت و پلتفرمی را به این منظور راهاندازی میکنیم، باید به فکر کیفیت و سطح این آثار باشیم و بدانیم ما در حال الگوسازی هستیم برای جامعه. بنابراین جایگاه الگوسازی خود را نباید کماهمیت تلقی کنیم. اگر صحبت از تولید است، باید بپذیریم کار تولید قواعدی دارد و لازم است پایبند به آنها باشیم. در سطح جامعه و همین فضای مجازی مردم به خیلی از آثار موردنظر خود ولو با کیفیت نازل دسترسی دارند و اگر میخواهیم در این کار موفق باشیم باید برای ارائه محصول باکیفیت و خوب راهکار داشته باشیم. من خوشحال میشوم این کار سامان بگیرد و برای متولیان این عرصه آرزوی موفقیت دارم و در عین حال باور دارم باید در این زمینه لازم است تلاش بیشتر و جامعتری صورت بگیرد و از تجربه صاحبنظران عرصه تئاتر و تصویر استفاده بیشتری شود.