روایت تاریخی دلاوری سردار ایرانی؛ تلفیقی از شاهنامه فردوسی و تعزیه
مجلس شبیهخوانی «حماسه آریو برزن» در تلویزیون تئاتر ایران
در ادامه روند ارائه فیلمتئاترهای جدید، مجلس شبیهخوانی «حماسه آریو برزن» در تلویزیون تئاتر ایران برای علاقهمندان تاریخ و نمایش بهویژه طرفداران مجالس تعزیه، در این پلتفرم قابل دسترس شد.
به گزارش ایران تئاتر، مجلس شبیهخوانی «حماسه آریو برزن» اثری از علی عزیزی است که پیشتر، سال 1396 در آمفی تئاتر فرهنگسرای خورشید تابان شهر گرمسار به مدت زمان یک ساعت و بیست دقیقه اجرا شده بود. این نمایش همچنین سابقه حضور در هجدهمین جشنواره نمایشهای آیینیـ سنتی را نیز داراست.
در خلاصه داستان این فیلمتئاتر آمده: «این نمایش به ماجرای نبرد آریو برزن، سردار ایرانی در مقابل حمله اسکندر مقدونی به ایران و روایت ایستادگی و شهادت او و... میپردازد.»
علی عزیزی، شبیهگردان مجلس شبیهخوانی «حماسه آریو برزن» که سابقه چندین شبیهگردانی را در کارنامه دارد و از فعالان باسابقه این عرصه به حساب میآید، در توضیح نزدیکی اجرایی و فرم و قابلیتهای تعزیه برای اجرای حماسههای شاهنامه میگوید: من در مواجهه با داستانهای شاهنامه همواره احساس میکردم این داستانها چقدر با قابلیتهای اجرایی شبیهخوانی مناسبت دارد و تا چه اندازه قراردادهای اجرایی تعزیه میتواند جوابگوی روایت این داستانها باشد. درواقع شیوه داستانگویی شاهنامه کاملاً منطبق بر شیوه روایت و داستانگویی در شبیهخوانی است. علاوه بر این جهانبینی اسطورهای حاکم بر داستانهای شاهنامه قرابت بسیار زیادی با جهانبینی حاکم بر شبیهخوانی دارد. تقابل نیروهای خیر و شر و تفکیک شخصیتها به دو گروه اهورایی و اهریمنی از پایهایترین اشتراکات این دو مقوله است. همین اشتراکات نیز، موجب شد تا برای سرایش و اجرای داستانهای شاهنامه در قالب مجالس شبیهخوانی ترغیب شوم.
او میافزاید: در این سالها مجالسی همچون ضحاک ماردوش، آزمون فریدون و کین ایرج را بهاتفاق اعضای گروه اجرا کردیم که بر مبنای داستانهای شاهنامه شکل گرفته بودند؛ یک مجلس نیز، مربوط به حماسه آریو برزن سردار دلیر ایرانی است که بر مبنای گزارشهای تاریخی از ایستادگی وی در مقابل سپاه اسکندر تنظیم و اجرا شده است.
آریوبرزن یکی از سرداران ایران زمین در دوران پادشاهی داریوش سوم هخامنشی بود که تا آخرین نفس در مقابل اسکندر مقدونی و سپاهیان او ایستادگی کرد و شجاعانه جنگید. مورخان محل نبرد دلاورانه آریوبرزن و سپاهیانش با اسکندر را در چند جای گوناگون حدس زدهاند که با توجه به خط سیر عبور اسکندر از شوش به سوی تخت جمشید و مناسب بودن تنگه ای با مشخصاتی که یونانیها دادهاند، محتملترین مکان دربند پارس در مرز کهگیلویه و بویراحمد و ممسنی تنگ گجستان است. به روایت منابع تاریخی و خبری، این درگیری در تنگتکاب در بخش شمالی شهرستان بهبهان و در نزدیکی سد مارون و سد تنظیمی آریوبرزن، روی داده است. به هر روی، ناآشنایی اسکندر با منطقه به سود پارسیان بود ولی یک چوپان که تاریخنگاران نامش را لیبانی(اسیر اسکندر) نوشتهاند راه گذر از کوهستان را به مقدونیان نشان میدهد و اسکندر میتواند آریوبرزن و یارانش را به دام اندازد. گفته میشود اسکندر پس از پایان جنگ آن اسیر را به خاطر خیانت میکشد. آریوبرزن با ۴۰ سوار و ۵ هزار پیاده خود را بیپروا به سپاه مقدونی میرساند و شمار بسیاری از یونانیان را میکشد و خود نیز تلفات بسیاری میدهد اما در نهایت موفّق میشود از محاصره سپاه مقدونی بگریزد.
آریوبرزن چون از محاصره بیرون آمد خواست تا به کمک پایتخت بشتابد و آن را پیش از رسیدن سپاه مقدونی اشغال کند. اما لشکر اسکندر که از راه جلگه به پارس رفته بودند، مانع او شدند. در این هنگام وی به مخاطره سختی افتاد، ولی راضی نشد تسلیم شود. گفته میشود ایستادگی آریوبرزن یکی از چند ایستادگی انگشتشمار در برابر هجوم سپاه اسکندر بوده است.
عوامل مجلس شبیهخوانی حماسه آریوبرزن عبارتاند از شبیهگردان: علی عزیزی، شبیهخوانان: مرتضی صفاریان، مجتبی حسنبیگی، علیرضا سعیدی، امیرحسین قاسمی، عامر شوریابی، مهدی حاجحسینی، مرتضی درویشی و علی عزیزی، نوازنده ترومپت: مجید ربانی، نوازنده طبل: امیر سلیمانیمقدم، جامهدار و طراح پوستر: علی عزیزی.
به نظر میرسد تماشای این فیلمتئاتر گزینه و انتخاب دلخواه و مناسب برای علاقهمندان نمایش و تاریخ و بهخصوص کسانی باشد که دل در گرو مهر به وطن از یک سو و آیینها و نمایشهای سنتی ایران زمین از دیگرسو دارند.