آغاز به کار مجدد تئاتر ملی پس از سی سال
بازگشت هنرمندان سومالی به سالن نمایش موگادیشو
ایران تئاتر: تئاتر ملی سومالی واقع در پایتخت این کشور آفریقایی یعنی شهر موگادیشو پس از سی سال تعطیلی درهای خود را به روی هنردوستان گشود و بعد از وقفهای طولانی بار دیگر میزبان علاقهمندان هنر شد.
به گزارش ایران تئاتر بزرگترین و مشهورترین سالن نمایش کشور سومالی که با نام «تئاتر ملی سومالی» شناخته میشود پس از سی سال وقفه کار خود را از سر گرفت. گرچه پس از این وقفه طولانی، افراد حاضر در سالن تئاتر مشهور شهر موگادیشو که برای شرکت در رویداد افتتاح این سالن گرد هم جمع شده بودند تا به نظاره نمایش بنشینند ، به جای آن تماشای دو فیلم کوتاه اثر کارگردان جوان سومالیایی «ابراهیم سی ام» را تجربه کردند. به این ترتیب فعالیت مجدد تئاتر ملی سومالی پس از سه دهه با نمایش دو فیلم کوتاه به عنوان برنامه عصرگاهی افتتاحیه آغاز شد؛ برنامهای که قیمت بلیت ورودی آن ده دلار بود. در واقع تئاتر و سینمای کشور سومالی پس از سی سال خاموشی و سکون در یک شب همزمان دوباره زنده شدند.
البته سالن تئاتر ملی سومالی سال گذشته نیز یک بار میزبان دوستداران تئاتر بود و با یک رویداد تئاتری از آنها پذیرایی کرد. بنابراین بهتر است گفته شود تئاتر در سومالی سال گذشته یک شک احیای حیات داشت و سینما نیز امسال در این کشور حیات دوباره یافت و هر دوی این رخدادها در سالن نمایش قدیمی شهر موگادیشو رقم خورد.
با وجود آنکه امسال سالن تئاتر ملی سومالی کار خود را با نمایش تئاتر آغاز نکرد و قیمت بلیت افتتاحیه آن نیز برای بسیاری از شهروندان موگادیشو گزاف بود، بسیاری از اهالی تئاتر کشور سومالی از این اتفاق استقبال کردند و آن را به فال نیک گرفتند. یکی از آنها «عبدی قدیر عبدی یوسف» کارگردان فعال کشور سومالی و از دست اندرکاران و مدیران ارشد تجهیز سالن نمایش مشهور شهر موگادیشو بود که خشنودی خود از آغاز مجدد فعالیت تئاتر ملی سومالی را اینگونه ابراز کرد: «امشب یک شب تاریخی برای مردم سومالی است؛ چرا که به ما ثابت میکند چگونه پس از این همه سال چالش و کشمکش امید میتواند احیا شود. این یک روند امید بخش برای تمام آهنگسازان، قصهپردازان، کارگردانان و بازیگران اهل کشور سومالی است که بتوانند استعدادهای خود را به شکل آزاد به نمایش بگذارند.»
پیشینه تئاتر ملی سومالی
کار ساخت سالن نمایش مشهور شهر موگادیشو یا همان تئاتر ملی سومالی در ابتدای دهه شصت میلادی توسط مهندسان چینی و با همکاری کشور چین آغاز شد و این سالن نمایش در سال ۱۹۶۷ میلادی (سال ۱۳۴۶ خورشیدی) به بهرهبرداری رسید. رهبر کشور چین در آن سالها یعنی «مائو تسهتونگ» همواره از این سالن نمایش به عنوان هدیهای به مردم کشور سومالی یاد میکرد.
تئاتر ملی سومالی از زمان آغاز به کار تا ابتدای دهه نود میلادی به طور مستمر و مداوم میزبان اجرای نمایشهای مختلف و کنسرتهای موسیقی بود و در کنار آن به عنوان سالن سینما نیز استفاده میشد. با این حال پس از آغاز جنگ داخلی کشور سومالی در سال ۱۹۹۱ میلادی سالن نمایش شهر موگادیشو به فعالیت خود پایان داد و حدود سی سال در خاموشی و سکوت فرو رفت. در طول سی سال گذشته تئاتر ملی سومالی اغلب به عنوان پایگاه گروههای نظامی و شبهنظامی مورد استفاده قرار میگرفت و بخشهای مختلف ساختمان آن بارها در اثر حملات متعدد تخریب شد.
مشهورترین و مجهزترین سالن نمایش کشور سومالی پس از پایان جنگ داخلی بازسازی شد و در سال ۲۰۱۲ میلادی برای مدت کوتاهی فعالیت مجدد را از سر گرفت. با این حال بازگشایی سالن تئاتر ملی سومالی تنها دو هفته دوام داشت و این سالن نمایش پس از آنکه توسط شورشیان گروه الشباب (وابسته به گروه القاعده) مورد حمله انتحاری قرار گرفت و بخشهایی از آن در اثر انفجار تخریب شد، بار دیگر به حالت تعطیل درآمد.
اکنون حدود پنج سال است که اعضای گروه الشباب تسلط خود بر شهرهای بزرگ کشور سومالی از جمله موگادیشو را از دست داده و به حومه شهرها و مناطق روستایی رانده شدهاند. این امر فرصتی را در اختیار اهالی تئاتر کشور سومالی و شهر موگادیشو قرار داد تا بار دیگر به بازسازی تئاتر ملی سومالی بپردازند و پس از یک وقفه طولانی فعالیت هنری را از سر بگیرند؛ هدفی که در هفته گذشته بالاخره محقق گردید و درهای تئاتر ملی سومالی دوباره باز شد. با این حال این هدف تحت تدابیر شدید امنیتی تحقق یافت؛ به این معنی که شرکتکنندگان در رویداد افتتاح تئاتر ملی سومالی به ناچار از چندین پایانه ایست بازرسی عبور کردند تا خود را به سالن نمایش شهر موگادیشو برسانند. دراقع همان تمهیداتی که برای حفاظت از کاخ ریاست جمهوری و پارلمان کشور سومالی در برابر حملات احتمالی شورشیان الشباب به کار میرود برای تئاتر ملی سومالی نیز در نظر گرفته شده است تا هنرمندان و هنردوستان این کشور آفریقایی بتوانند بدون هراس از گزند حملات تروریستی در فعالیتهای فرهنگی و هنری مشارکت کنند.
واکنش هنردوستان کشور سومالی به بازگشایی مجدد سالن تئاتر ملی سومالی
آغاز کار مجدد تئاتر ملی سومالی پس از سی سال برای بسیاری از شهروندان قدیمی شهر موگادیشو یادآور خاطرات قدیمی و روزهای خوب گذشته است؛ یعنی زمانی که جنگ داخلی هنوز آغاز نشده و این شهر را به ویرانی نکشیده بود و مردم کشور سومالی به سبک و سیاق متفاوتی زندگی میکردند. عثمان یوسف عثمان که یکی از همین افراد است و به دنیای هنر به خصوص سینما نیز دلبستگی ویژهای دارد، نظر مثبت خود نسبت به بازگشایی مجدد سالن تئاتر ملی سومالی را اینگونه ابراز کرد: «من روزهای خوب گذشته را به یاد دارم. در آن زمان ما سبک زندگی متفاوتی داشتیم و به تماشای مداوم کنسرتهای موسیقی، نمایشهای درام، نمایشهای عامهپسند، نمایشهای فولکلور مبتنی بر حرکات موزون و فیلمهای سینمایی در سالن نمایش شهر موگادیشو خو گرفته بودیم. یادآوری اینکه مردم موگادیشو اکنون سه دهه است از زندگی شبانه قدیمی خود محروم ماندهاند برای من بسیار غمانگیز است؛ اما آغاز کار مجدد تئاتر ملی سومالی شروع خوبی برای بازگشت به آن دوران خواهد بود.»
حکیمه محمد که اکنون مادر شش کودک به شمار میرود نیز از جمله افرادی است که موگادیشو و سالن نمایش مشهور این شهر را پیش از آغاز جنگ داخلی به یاد دارد. او در واکنش به آغاز کار مجدد تئاتر ملی سومالی گفت: «من در آن زمان دختر کوچکی بودم که به مدرسه میرفت. من و دوستانم زیاد به تئاتر ملی سومالی سر میزدیم و به دیدن نمایشهای زنده و کنسرتهای موسیقی متعددی که در این مکان اجرا میشد عادت کرده بودیم. در آن زمان بسیاری از مردم کشور سومالی شبها را بیرون از خانه سپری میکردند و اگر دلشان میخواست میتوانستند تا پاسی از شب به خانه باز نگردند. اما تصور نمیکنم که اکنون برای انجام این کار امنیت کافی وجود داشته باشد.»
عبدالله عدان جزو جوانانی است که پیش از شروع جنگ داخلی کشور سومالی بسیار کوچک بود و از همین رو خاطرهای از تماشای نمایش در سالن تئاتر ملی سومالی ندارد. او که اکنون در یک سازمان مردم نهاد فعالیت میکند، معتقد است: «من به دلیل آنکه پیش از آغاز جنگ داخلی سن و سال اندکی داشتم شانسی برای تماشای زنده نمایشهای صحنهای یا کنسرتهای موسیقی در سالن تئاتر ملی سومالی نیافتم. اما میتوانم تصور کنم که انجام این کار تا چه اندازه زیبا و باشکوه بوده است. به همین دلیل اکنون قصد دارم حضور در سالن تئاتر ملی سومالی را برای نخستین بار در زندگی خود تجربه کنم تا دریابم که تماشای یک نمایش یا فیلم سینمایی همراه با صدها انسان دیگر در یک سالن نمایش چه حس و حالی دارد.»
همان گونه که کارگردان تئاتر اهل کشور سومالی یعنی عبدی یوسف به آن اشاره کرد، به نظر میرسد که آغاز کار مجدد تئاتر ملی سومالی بیش از هر چیز امید را در دل مردم این کشور و ساکنان شهر موگادیشو احیا کرده است.