گام به گام با حیات دشوار هنرهای نمایشی در بحران کرونا (۲۹)
راه رفتن گروههای تئاتر مستقل نیوزلند بر لبه تیغ دوران پسا کرونا
خیریه ای هنری برای ده هزار دانش آموز محروم در آستانه تعطیلی
ایران تئاتر – سید رضا حسینی: جهان وارد سومین سال تقابل با ویروس کرونا شده است. این امر در شرایطی رقم میخورد که سویه امیکرون در کشورهای مختلف جهان شیوع یافت و به تازگی تهدید هایی که پیش روی صاحبان بسیاری از کسب و کارها از جمله مشاغل هنری و افراد فعال در عرصه هنرهای نمایشی گذتشته بود رفته رفته برطرف شده است.
با توجه به شرایط حاکم بر عرصه هنرهای نمایشی و برخی از محدودیتهای ایجاد شده پس از شیوع ویروس کرونا، که در بسیاری از کشورها و مناطق مختلف جهان کم و بیش مشابه به نظر میرسد، برخی از افراد فعال در تئاتر و صنایع مرتبط با آن چشمانداز روشنی را پیش روی خود نمیبینند. در واقع این قبیل هنرمندان دید مثبتی نسبت به آینده ندارند و وضعیت گروههای بدون پشتوانه فعال در عرصه هنرهای نمایشی را در صورت تداوم شرایط فعلی خالی از امید و ناخوشایند تصور میکنند. از میان این افراد میتوان به مدیران شرکت هنری «تئاتر ملی جوانان» اشاره کرد. این شرکت یک سازمان غیر انتفاعی متمرکز بر تئاتر به شمار میرود که در شهر اوکلند کشور نیوزیلند (یکی از شهرهای بزرگ واقع در جزایر شمالی این کشور) استقرار دارد و بخش عمده فعالیتهای آن بر امور خیریه استوار است.
شرکت تئاتر ملی جوانان که نمایشهای تولیدی خود را در سالن نمایش کاوانا واقع در شهر اوکلند اجرا مینماید، هر سال هزینه لازم برای حضور ده هزار دانشآموز نیوزیلندی در سالن یاد شده را تامین میکند تا این کودکان بتوانند به صورت رایگان به تماشای آثار نمایشی بنشینند. تمام این دانشآموزان به قشر محروم جامعه تعلق دارند و در مدارسی با بودجه و درآمد بسیار پایین تحصیل میکنند. با این حال پس از شیوع ویروس کرونا در دو سال گذشته اهداف و فعالیتهای شرکت تئاتر ملی جوانان در امور خیریه به تدریج دچار اختلال جدی شد؛ تا جایی که امروز به دلیل محدود شدن اجرای آثار نمایشی روی صحنه تئاتر درآمدهای این شرکت به شکل قابل توجهی کاهش یافته و فراهم کردن شرایط برای پذیرایی از دانشآموزان کمدرآمد در شهر اوکلند به منظور تماشای آثار نمایشی بسیار دشوار شده است.
فعالیتهای خیریه شرکت تئاتر ملی جوانان
شرکت تئاتر ملی جوانان شهر اوکلند در سال ۲۰۰۴ میلادی تاسیس شد و از همان ابتدا بخش مهمی از تمرکز خود را به فعالیتهای خیریه و انساندوستانه اختصاص داد. این شرکت تئاتر معمولا هر سال دو نمایش بسیار بزرگ را به روی صحنه میبرد که گاه تا ۲۵۰ نفر بازیگر دارند. بازیگران این آثار نمایشی را کودکان، نوجوانان و جوانان ۷ تا ۲۱ ساله تشکیل میدهند که بسیاری از آنها بدون انجام تست بازیگری از میان دانشآموزان کمدرآمد کشور نیوزیلند انتخاب میشوند.
بنابر تایید جیمز دوی که در قامت مدیر اجرایی تئاتر ملی جوانان فعالیت میکند، این شرکت تئاتر در هر نمایش تولیدی مبلغ ۶۰ هزار دلار نیوزیلند را به دعوت از دانشآموزان مدارس محروم کشور نیوزیلند اختصاص میدهد؛ دانشآموزانی که به گفته او بدون بهرهمندی از چنین کمکهای مالی امکان حضور در سالنهای نمایش را نخواهند داشت. مدارسی که این دانشآموزان در آن تحصیل میکنند توان پرداخت هزینه لازم برای حضور آنها در سالنهای نمایش یا شرکت در هرگونه فعالیت فرهنگی و هنری دیگر را ندارند. علاوه بر آن این کودکان و نوجوانان به خانوادههایی تعلق دارند که از بنیه اقتصادی لازم برای تامین نیازهای فرهنگی فرزندان خود بیبهرهاند. بنابراین آنها بدون حمایت مالی کافی هرگز امکان حضور در فعالیتهای فرهنگی و هنری را نخواهند یافت.
در واقع تئاتر ملی جوانان شهر اوکلند نه تنها بلیت رایگان در اختیار دانشآموزان کمدرآمد کشور نیوزیلند (به طور عمده ساکنان مناطق روستایی اطراف شهر اوکلند) قرار میدهد تا بتوانند به تماشای نمایشهای تولید شده توسط این شرکت بنشینند، بلکه هزینه انتقال آنها به شهر اوکلند و حضور در سالن نمایش کاوانا را نیز تامین میکند. بنابراین به طور خلاصه میتوان گفت که شرکت تئاتر ملی جوانان هر سال یارانه حمل و نقل ۱۰ هزار دانشآموز کمدرآمد کشور نیوزیلند به شهر اوکلند برای تماشای آثار نمایشی تولیدی خود را تقبل مینماید.
حمایت از کودکان و نوجوانان محروم برای انجام فعالیت هنری
البته فعالیتهای خیریه شرکت تئاتر ملی جوانان تنها به بخشیدن ماهی به دانشآموزان کمدرآمد ختم نمیشود، بلکه اعضای این شرکت هنری هر سال بخشی از درآمد خود را صرف آموختن ماهیگیری به کودکان و نوجوانان محروم میکنند. به بیان دقیقتر تئاتر ملی جوانان هر سال به تعدادی از کودکان و نوجوانان قشر فرودست جامعه بورسیه اهدا میکند تا بتوانند به هنرنمایی در نمایشهای ساخته شده توسط این شرکت بپردازند و جزو اجراگران این قبیل آثار تولیدی باشند. هزینه معمول اجرا از ۴۰۰ دلار برای افراد زیر ۱۲ سال و ۵۲۰ دلار برای افراد بالاتر از ۱۲ سال آغاز میشود و گاه از این ارقام فراتر میرود.
در عمل مدیران شرکت تئاتر ملی جوانان شهر اوکلند به ازای هر چهار جایگاه تئاتری که برای آن پول پرداخت شده است، یک جایگاه رایگان برای بورسیه اهدایی در نظر میگیرند. البته تمام این موارد به دوران پیش از آغاز بحران کووید ۱۹ مربوط میشد و پس از آن مدیران شرکت تئاتر ملی جوانان برای ادامه این قبیل فعالیتهای خیریه دچار مشکلات فراوانی شدند. چرا که این شرکت تنها بخش بسیار کوچکی از هزینههای خود را از طریق حمایت مالی و کمکهای اقتصادی دولت پوشش میدهد و بخش عمده درآمد و بودجه خود را از طریق انجام فعالیتهای هنری و دریافت کمکهای خیریه تامین میکند.
دست و پنجه نرم کردن با مشکلات اقتصادی پس از شیوع ویروس کرونا
همان گونه که اشاره شد شرکت تئاتر ملی جوانان کشور نیوزیلند به طور متوسط هر سال دو نمایش با مقیاس بسیار بزرگ را در شهر اوکلند اجرا میکرد. با این حال گاه تعداد آثار تولیدی این شرکت در طول سال به چهار اثر نمایشی، که بسیاری از آنها آثار موزیکال بودند، میرسید. در واقع این شرکت نمایشی علاوه بر تئاتر آثار هنری دیگری مانند کنسرت موسیقی نیز تولید میکرد که هر کدام مخاطبان خاص خود را داشتند. با آغاز بحران کووید ۱۹ و ایجاد محدودیتهای مختلف برای ادامه فعالیت سالنهای تئاتر تعداد آثار نمایشی تولید شده توسط شرکت تئاتر ملی جوانان به طور متوسط به سالی یک نمایش کاهش یافت.
البته اعضای فعال این شرکت در طول دو سال گذشته تنها توانستند یک نمایش را به روی صحنه ببرند و آخرین نمایشی که برای اجرای آن برنامهریزی کرده بودند به دلیل شیوع سویه جدید ویروس کرونا، در طول یک سال دو بار به تعویق افتاد. از همین رو مدیران تئاتر ملی جوانان برای تامین بودجه لازم به منظور ادامه کار با کارکنان خود و همچنین انجام فعالیتهای خیریه با مشکلات متعددی مواجه شدند. در واقع اگر آنها ناچار باشند در سال جاری بار دیگر اجرای آثار نمایشی تولیدی خود را لغو کنند یا آنها را به تعویق بیاندازند، دیگر امکان حمایت از کودکان محروم کشور نیوزیلند برای برقراری تعامل با آثار نمایشی را نخواهند داشت.
مدیر اجرایی این مجموعه هنری یعنی جیمز دوی معتقد است که او و همکارانش پس از آغاز بحران کووید ۱۹ بسیار تلاش کردند که تا حد امکان خلاق باشند و بتوانند فعالیت هنری خود را در همان مسیر سابق ادامه دهند. با این حال برای ادامه فعالیت به شکل سابق نیاز به حمایت مستقیم (از سوی دولت یا سازمانهای غیردولتی) است که چنین حمایتی به شکل مداوم و مستمر وجود ندارد. بنابر گفتههای دوی در شرایطی که نه یارانه دستمزد وجود دارد و نه حمایتی برای احیا نمودن مجدد فعالیتهای نمایشی انجام میشود، بازگشت به روند فعالیت سابق غیرممکن خواهد بود. او معتقد است این امر در حالی صورت میگیرد که اندکی حمایت بیشتر میتواند به او و همکارانش کمک کند تا از شرایط سخت فعلی به سلامت عبور نمایند و قادر به انجام فعالیتهای مفید خود در سال آینده و پس از آن باشند.
حمایت دولت نیوزیلند از هنرهای نمایشی
پس از شیوع سویه جدید ویروس کرونا که امیکرون نام دارد، از زبان وزیر هنر کشور نیوزیلند یعنی خانم کارمل سپولنی اعلام شد که مبلغی بیش از ۱۲۱ میلیون دلار به حمایت از عرصه هنر و فرهنگ این کشور اختصاص یافته است. بخشی از این بودجه توسط صندوق امداد اضطراری صرف تامین کمک هزینه ۵ هزار دلاری برای پشتیبانی از افراد خوداشتغال فعال در عرصه فرهنگ میشود و مبلغی در حدود ۷۱ میلیون دلار نیز به طرح حمایت از رویدادهای هنری اختصاص مییابد.
شرکت تئاتر ملی جوانان پس از به تعویق انداختن آخرین نمایش خود به نام «الیور دو بار» یا Oliver Twice(که اقتباسی از داستان الیور تویست است و نام آن اشارهای کنایهآمیز به دوبار درخواست سوپ توسط شخصیت اصلی داستان در یتیمخانه به علت گرسنگی مفرط دارد) توانست مجاز به بهرهمندی از کمکهای مالی دولت شود و برای برخورداری از طرح حمایت از رویدادهای هنری کشور نیورزیلند ثبت نام کند؛ طرحی که میتواند ۹۰ درصد از هزینههای غیرقابل جبران را پوشش دهد. با این حال جیمز دوی معتقد است که بهرهمندی از کمک هزینه دولتی مذکور تنها به او اجازه میدهد هزینه بهرهمندی از خدمات آموزگاران و تامینکنندگان شرکت ملی تئاتر جوانان را پرداخت کند. در واقع از دید او این بودجه امکان پوشش دادن هزینه روزانه بخش خیریه شرکت ملی تئاتر جوانان و پرداخت حقوق کارکنان کلیدی این شرکت را ندارد.
بنابر اعتراف مدیر اجرایی تئاتر ملی جوانان دریافت کمک هزینههای دولتی که در همان آغاز بحران کووید ۱۹ تحت عنوان یارانه دستمزد و حمایت برای احیا نمودن مجدد فعالیتهای هنری به فعالان عرصه هنرهای نمایشی کشور نیوزیلند پرداخت شد، از جمله عوامل مهمی بود که این شرکت را در دو سال گذشته سرپا نگه داشت؛ کمک هزینههای مفیدی که البته تضمین محکمی برای استمرار تخصیص یافتن آنها به گروههای تئاتر کوچک یا مستقل وجود ندارد. از دید دوی سازمانهای بسیار بزرگ فعال در عرصه هنرهای نمایشی مانند شرکتهای اپرا یا باله در تمام طول سال طرح پوشش کمکهای حمایتی مختلف دولت قرار میگیرند و به روشهای مختلف تامین مالی میشوند. به همین دلیل این شرکتها میتوانند در شرایط فعلی فعالیت هنری خود را ادامه دهند و از بحران کووید ۱۹ به سلامت عبور کنند. اما ترویج دهندگان رویدادهای هنری کوچک و شرکتهای تئاتر مستقل که بر امور خیریه تمرکز دارند، یعنی مجموعههای بدون پشتوانهای مانند تئاتر ملی جوانان، پس از شیوع ویروس کرونا روز به روز ضعیفتر و نحیفتر میشوند و به تدریج به سمت سقوط پیش میروند. جیمز دوی معتقد است در حال حاضر شرکتهای هنری فراوانی مانند ما وجود دارند که بسته به وضعیت فعلی ایجاد شده و شرایطی که در ادامه پدید خواهد آمد، ممکن است در سال آینده دیگر امکان انجام فعالیت هنری نداشته باشند و از عرصه هنرهای نمایشی کنار بروند.
وضعیت کودکان محروم و کمدرآمد در صورت ادامه وضع موجود
از سخنان مدیر اجرایی تئاتر ملی جوانان اینگونه بر میآید که اگر در یکی دو سال آینده شرایط به همین ترتیب ادامه یابد شاید این شرکت هنری نتواند فعالیتهای خیریه خود را پی بگیرد و ناگزیر از تعلیق کامل آنها باشد. به طور حتم این خبر برای مدارس کوچک دورافتاده با توان اقتصادی پایین و دانشآموزان محرومی که در آنها به تحصیل میپردازند بسیار ناگوار خواهد بود. مدرسه ابتدایی و متوسطه «بیلی رود» (Bailey Road) واقع در منطقه روستایی ولینگتون (واقع در حومه شرقی شهر اوکلند) از جمله مدارسی است که در طول سالهای اخیر بهره فراوانی از حمایتهای مالی و فعالیتهای خیریه تئاتر ملی جوانان شهر اوکلند برده است. این مدرسه از نظر اقتصادی در دهک سه طبقهبندی شده است و دانشآموزان حاضر در آن را به طور عمده کودکان و نوجوانان مائوری (افراد بومی نیوزیلند) تشکیل دادهاند.
آنا ویس معاون مدیر مدرسه بیلی رود به این نکته قابل تامل اشاره کرده است که بسیاری از دانشآموزان این مدرسه تا پیش از حضور در شهر اوکلند برای تماشای آثار نمایشی شرکت تئاتر ملی جوانان هرگز از محل زندگی خود خارج نشده و حتی شهر را از نزدیک ندیده بودند؛ چه رسد به اینکه بخواهند در یک سالن نمایش بزرگ حضور یابند و چنین نمایشهای خیرهکنندهای را با آن مقیاس عظیم مشاهده نمایند. بسیاری از این کودکان پس از تماشای نخستین نمایش عمر خود بسیار شگفتزده شدند و هنوز از آن به عنوان یک تجربه به یادماندنی و خاطرهانگیز یاد میکنند. او در ادامه از شرایطی که شرکت ملی تئاتر جوانان در حال حاضر با آن دست و پنجه نرم میکند ابراز تاسف نموده و به بیان این نکته پرداخته است که اگر فعالان خیرخواه این شرکت در شهر اوکلند دیگر نتوانند امکان دیدن نمایشهای تولیدی خود را برای کودکان محرومی مانند کودکان مدرسه بیلی رود فراهم کنند، قطعا این موضوع ضربه شدید و جبرانناپذیری برای او و دانشآموزان این مدرسه خواهد بود.
نگرانی از پایان یافتن فعالیتهای خیریه تئاتر ملی جوانان
خانم ویس معتقد است که هنر نقش کلیدی در تربیت و پرورش کودکان ایفا میکند و علاوه بر افزایش کیفیت سلامت عاطفی آنها اثرات منفی ناشی از شیوع ویروس کرونا بر سلامت روانی این کودکان را نیز تا حد قابل توجهی کاهش میدهد. از دید او برنامههای درسی هنری و تولیدات نمایشی دریچه ژرفی را برای دانشآموزان مدرسه بیلی رود گشوده است تا آنها بتوانند حس شادی را تجربه کنند. به این ترتیب اگر امکان ادامه چنین آموزشهایی وجود نداشته باشد مسلما تاثیرات منفی محسوسی بر دانشآموزان خواهد داشت. در این میان مدیران ارشد شرکت تئاتر ملی جوانان شهر اوکلند نیز تمایل ندارند که حمایتهای خیرخواهانه خود از کودکان محروم کشور نیوزیلند را قطع کنند.
مدیر برنامه حمایتی شرکت تئاتر ملی جوانان یعنی کول جانستون به عنوان فردی که تمام تاثیرات مثبت فعالیتهای هنری و خیرخواهانه اعضای این شرکت بر کودکان را از نزدیک مشاهده کرده، اعتقاد دارد که این برنامه حمایتی توانسته است تغییرات مهمی در زندگی بسیاری از کودکان ایجاد کند و از همین رو این امیدواری وجود دارد که او بتواند با کمک همکاران خود این کار را ادامه دهد. البته در شرایط فعلی انجام این کار برای جانسون بسیار دشوار خواهد بود. پس از شیوع سویه جدید ویروس کرونا یعنی امیکرون در ماههای اخیر و بازگشت برخی از محدودیتها به سالنهای نمایش تعدادی از نمایشهای موزیکال و کنسرتهای موسیقی از پیش برنامهریزی شده تئاتر ملی جوانان لغو شد یا به تعویق افتاد. به این ترتیب حدود سه چهارم از درآمدهای سال جاری این شرکت که برای انجام امور خیریه در اختیار جانسون قرار میگیرد کاهش یافت. به طور حتم با تداوم این روند دست و بال او برای ادامه دادن فعالیتهای خیریه روز به روز بستهتر خواهد شد.
افق غبارآلود پیش رو
کول جانسون معتقد است با وجودی که اکنون برخلاف روزهای آغازین بحران کووید ۱۹ در شرایط قرنطینه قرار نداریم و مردم کشور نیوزیلند و سایر نقاط جهان در حال انجام کارهای معمول خود به سر میبرند و هر کدام به گونهای تحت تاثیر شرایط بیثبات موجود قرار دارند، اما وضعیت برای انجام فعالیتهای نمایشی چندان مساعد نیست. از دید او شرایط به گونهای پیش میرود که به نظر میرسد فعالیتهای هنری یک به یک در حال تعطیل شدن هستند و به نوبت خاتمه مییابند. با این حال او تاکید دارد که ما همچنان برای زنده نگه داشتن هنر تلاش میکنیم.
همکار او در شرکت تئاتر ملی جوانان شهر اوکلند یعنی جیمز دوی نیز به همین اندازه با شک و تردید به آینده مینگرد. دوی اعتقاد دارد که شرکتهای هنری مشابه با شرکت تئاتر تحت مدیریت او اکنون در حال راه رفتن بر لبه تیغ هستند و برای سقوط نکردن و ادامه حیات به کمک مالی نیاز دارند. از دید او در شرایط کنونی ادامه این مسیر بدون دسترسی به یارانه دستمزد یا پرداختهای مناسب برای تجدید حیات فعالیتهای نمایشی ممکن نخواهد بود.
اعضای شرکت تئاتر ملی کشور نیوزیلند در سال ۲۰۲۰ میلادی یعنی در آغاز بحران کووید ۱۹، یعنی در روزهایی که هنوز مشخص نبود این بحران تا چه زمان و با چه مقیاسی ادامه خواهد داشت، نمایشی به نام «روشن نگه داشتن چراغها» را در شهر اوکلند برای جذب کمکهای مالی به روی صحنه بردند. شاید اکنون تنها کاری که از دست آنها بر بیاید حفظ امید برای بقا و روشن نگه داشتن چراغها برای علاقهمندان هنرهای نمایشی در کشور نیوزیلند باشد.