بازگشت رونق به عرصه تئاتر در گفتوگو با بازیگر «برف می‌بارد»
الیکا عبدالرزاقی: استقبال مخاطبان از نمایش‌ها امیدوارکننده است
الیکا عبدالرزاقی بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون با بیان اینکه در ایام کرونا اتفاقات تلخی برای تئاتر افتاد، استقبال تماشاگران از آثار روی صحنه را طی یک سال اخیر پس از انجام واکسیناسیون سراسری در دولت سیزدهم و کاهش همه‌گیری ویروس کووید، خوشایند و امیدوارکننده دانست. او گفت قطعاً مشکلات جامعه تئاتر کمتر می‌شود اگر تعامل بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هنرمندان عمیق‌تر، صمیمانه‌تر و از فاصله‌ای نزدیک‌تر باشد.
نگار امیری: الیکا عبدالرزاقی پیش‌ازاین در نمایش‌هایی چون «مده‌آ سن مدار»، «باغ آلبالو»، «دن کامیلو»، «پرواز به تاریکی»، «33 درصد نیل سایمون» به‌عنوان بازیگر حضور داشته است.
«برف می‌بارد»، «مرد هزارچهره» و «آواز مه» از جمله آثار تلویزیونی این هنرمند در عرصه تصویر است و بازی در فیلم‌های سینمایی «شهر گربه‌ها»، «نسل جادویی»، «جایی برای زندگی»، «فرزند صبح» و «زنان ونوسی مردان مریخی» را در رزومه خود دارد.
این بازیگر هم‌اکنون با نمایش «بیوگرافی یک بازی» به کارگردانی بورژین عبدالرزاقی در تماشاخانه دیوار چهارم روی صحنه است. عبدالرزاقی طی یک سال اخیر و پس از کنترل نسبی همه‌گیری ویروس کرونا به‌عنوان مشاور کارگردان در نمایش «رؤیای شب نیمه تابستان» که 13 دی تا 14 بهمن‌ماه سال گذشته در سالن استاد ناظرزاده تماشاخانه ایران‌شهر اجرا شد نیز حضور داشت.
با این هنرمند در دو بخش به گفتوگو پرداختیم که بخش اول درباره استقبال مخاطبان از نمایش‌های روی صحنه و بازگشت دوباره رونق به عرصه تئاتر پس از بهبود شرایط ناشی از کرونا در بازه زمانی یک سال گذشته است. این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید.
همه‌گیری ویروس کرونا تا چه حد روی روند اجراهای تئاتر و زندگی اهالی آن تأثیرگذار بود؟
متأسفانه در ایام کرونا اتفاقات تلخی برای تئاتر افتاد. ما پیش از کرونا درگیر تمرین نمایش «رؤیای شب نیمه تابستان» با بچه‌های آکادمی بودیم تا این اثر را در سالن استاد ناظرزاده تماشاخانه ایران‌شهر روی صحنه ببریم، کار آماده شده بود که سالن‌ها به دلیل شرایط کرونا تعطیل شد و پروسه اجرا شش ماه به تعویق افتاد. نگه داشتن بازیگران و تمرین دوباره بسیار سخت بود. سالن‌ها به لحاظ مالی فشار زیادی متحمل شدند و عزیزان تئاتری که زندگی‌شان از تئاتر تأمین می‌شود فشار زیادی متقبل شدند.
پس از واکسیناسیون سراسری و بازگشایی مجدد سالن‌های تئاتر استقبال مخاطبان از نمایش چطور بود؟
من همیشه در اتفاقات تلخ به دنبال یک لکه نور هستم، خوشبختانه پس از واکسیناسیون گسترده در یک سال گذشته و کاهش همه‌گیری ویروس کرونا شرایط تئاتر تا حدی به حالت معمول برگشت. زمانی که سالن‌ها دوباره باز شد، تازه متوجه شدم که مردم چقدر تشنه تئاتر هستند. سالنی که با هنرجو اجرا می‌رفت، هر شب پر از تماشاگر بود. همیشه با خودم می‌گفتم اگر تماشاگران، فامیل و خانواده هنرجویان هم باشند این استقبال برای یک الی دو روز خواهد بود اما این‌طور نبود و تماشاگران مردمی بودند که بیان می‌کردند ما دو سال است تئاتر ندیده‌ایم و با بهتر شدن شرایط، تماشای تئاتر را انتخاب کردیم و این موضوع برای من بسیار خوشایند بود.
پیش‌ازاین همیشه فکر می‌کردم که تنها جامعه تئاتری، علاقه‌مندان به سینما و هنرمندان به تماشای آثار یکدیگر می‌نشینند و فکر نمی‌کردم مردمی که اهل هنر نیستند هم این‌قدر عشق به تئاتر داشته باشند.
غیر از این علاقه مردم به تماشای تئاتر پس از بهبود شرایط سالن‌ها چه مواردی می‌تواند در حضور مخاطب برای تماشای آثار روی صحنه مؤثر باشد؟
تبلیغات خوب یکی از مهم‌ترین مواردی است که منجر به حضور تماشاگران در سالن‌های نمایش می‌شود. اگر شهرداری تهران و تلویزیون برای تبلیغات گسترده با هنرمندان همراه شوند، قطعاً مشکلی برای اجرا و فروش نخواهیم داشت.
دولت به‌عنوان متولی و رأس امور تا چه حد می‌تواند در روند رو به رشد تئاتر دخیل باشد؟
زمانی قرارداد تیپ وجود داشت و بودجه‌ای در اختیار همه گروه‌های تئاتر قرار می‌گرفت. شما آرشیو لباس داشتی، دکور برای گروه‌ها ساخته می‌شد و درهرحال اگر کار شما فروش داشت یا نداشت، یک یارانه می‌گرفتی. از جایی به بعد گروه‌ها به حال خود رها شدند و این اتفاق فشار زیادی به جامعه هنری آورد. نکته دیگر اینکه ما اهالی هنر بیزینس‌من نبودیم و نمی‌دانستیم چطور تبلیغات کنیم تا منجر به جذب مخاطب شود.
شهرداری به‌عنوان یک نهاد دولتی می‌تواند به‌راحتی به آثار حرفه‌ای عرشه و بیلبورد بدهد و در تبلیغ آثار روی صحنه همراه هنرمندان باشد.
وزارت خانه‌ها به‌ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در کنار تخصیص بودجه برای امور متفاوت، از صاحبان برندهای بزرگ دعوت کند تا به جای فرار مالیاتی، هزینه مالیات‌شان را صرف هنر کنند و اداره مالیات هم بپذیرد که صاحبان برندها را به‌عنوان تهیه‌کننده تئاتر به رسمیت بشناسد و در نتیجه آن‌ها را معاف از مالیات کند.
خیلی از برندهای معتبر جهانی در سراسر دنیا به جای پرداخت هزینه‌های مالیات مستقیم کارهای عام‌المنفعه انجام می‌دهند. بخشی از کار آن‌ها دلی است و بخشی برای پرداخت نکردن مالیات است که می‌توانند این هزینه را در هنر تئاتر بپردازند که فرهنگ‌ساز است.
چه راهکار دیگری می‌توان برای فرهنگ‌سازی در عرصه تئاتر انجام داد؟
باید کارهای اساسی مثل آموزش تئاتر از دبستان انجام شود، بچه‌ای که با تئاتر رشد می‌کند، امکان ندارد در هجده‌سالگی به تماشای تئاتر ننشیند. ما باید از کودکی تئاتری تربیت کنیم نه اینکه فرزندان‌مان تازه در هجده‌سالگی به این فکر کنند که می‌خواهم خواننده باشم یا بازیگر و این جزو کارهایی است که وزارت‌خانه‌ها با برنامه‌ریزی می‌توانند و باید انجام دهند.
تعامل وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با هنرمندان تا چه حد می‌تواند در اهمیت به تئاتر به‌عنوان یک هنر فرهنگ‌ساز مهم باشد؟
تعامل وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با هنرمندان قطعاً بسیار تأثیرگذار است، چراکه هر فعالیتی مدیریت لازم دارد. در اصل هنرمندان نباید وقت‌شان را درگیر تأمین بودجه و هزار کار دیگر برای اجرا کنند. قطعاً مشکلات جامعه تئاتر برطرف می‌شود اگر تعامل با هنرمندان ادامه‌دار و پررنگ‌تر باشد، می‌توان شرایط را مهیاتر کرد که دیدن وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر مدیران دولتی از نزدیک‌تر و به‌راحتی اتفاق بیفتد.
چه راهکارهایی می‌تواند برای تعامل هرچه نزدیک‌تر وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با هنرمندان به‌منظور برطرف کردن مشکلات آن‌ها مؤثر عمل کند؟
وزیر نمی‌تواند هر روز با یک کارگردان یا هنرمند تئاتر دیدار کند، اما می‌تواند جلسات ماهانه‌ای با هنرمندان داشته باشد. جلساتی که همه هنرمندان از گروه‌ها و سلایق گوناگون و با افکار و عقاید متفاوت در آن حضور داشته باشند. قطعاً وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیران مرتبط مقوله هنر را به‌صورت کلان می‌بینند و هنرمند به‌صورت جزئی اثر خودش را مدنظر دارد که اگر این تعامل از نزدیک‌تر اتفاق بیفتد، می‌تواند اتفاقات بهتری را رقم بزند.
اعتماد به هنرمندان در جهت ساخت فرهنگ و بیان مسائل جهان‌شمول و معضلات جامعه تا چه حد می‌تواند در بیان حقایق و کاهش آسیب‌ها مؤثر باشد؟
اگر دولت به کار هنرمندان اعتماد کند، قطعاً نتیجه بهتر و مطلوب‌تری می‌بیند. ما هنرمندان هم در این جامعه زندگی می‌کنیم. در اجرای تئاتر بخش‌های مختلفی را که قابلیت اجرا دارند، می‌دانیم اما باید پذیرفت یک متن‌هایی باید اجرا شود، حرف‌هایی جزو مسائل جهان‌شمول هستند که هر انسانی باید آن‌ها را بداند و حیف است که اگر برای این مسائل به هنرمندان اعتماد نشود.
هنرمند باید اجازه نقد سازنده داشته باشد. کار هنرمند چیست؟ ما باید جلوتر از زمانه خودمان باشیم، اگر آدم‌ها نام خود را هنرمند می‌گذارند، برای ارتقای فرهنگ است و اینکه برخی می‌گویند فرهنگ چیزی است که ما می‌گوییم، امکان‌پذیر نیست.
نقد سازنده مثل شوخی کردن سازنده است. ما وقتی با هم شوخی می‌کنیم، ضدضربه می‌شویم و راحت‌تر می‌توانیم به بیان حرف‌های‌مان بپردازیم. آدم‌هایی که داعیه فرهنگ دارند، باید مورد توجه قرار بگیرند تا این فرهنگ ارتقا پیدا کند و قطعاً دولت در این مسیر می‌تواند به بهترین شکل همراه با هنرمندان گام بردارد.
