گفت‌وگو با مرجان خورسند، کارگردان نمایش «سبز-آبی»
چراغ به‌دستانی که برای حفظ سایه می‌کوشند
مرجان خورسند، کارگردان نمایش «سبز-آبی» که با انتخاب سوژه‌ای از حماسه‌آفرینی و مظلومیت شهدای غواص با این اثر در بخش بزرگسال نوزدهمین جشنواره بینالمللی نمایش عروسکی تهران- مبارک روی صحنه رفته، خود و همسرش، رضا فقیهی را چراغ به دستانی می‌داند که برای حفظ تکنیک نمایشی سایه می‌کوشند.
به گزارش ایران تئاتر به نقل از روزنامه جوان، «سبز-آبی»، نمایشی به نویسندگی رضا فقیهی و کارگردانی مرجان خورسند، اثری شکل‌گرفته بر اساس تکنیک سایه، دست بر موضوعی در تاریخ معاصر گذاشته است که هنگام وقوع بسیار خبرساز شد و احساسات بسیاری را برانگیخت؛ پیدا شدن پیکر ۱۷۵ شهید غواص جنگ ایران و عراق با دستان بسته. این شهدا که جمعی از غواصان عملیات کربلای ۴ بودند، دی‌ماه سال ۱۳۶۵ خط عملیاتی اروند را شکستند و حتی از جزیره ام‌الرصاص هم عبور کردند. طبق شواهد موجود، این رزمندگان در حالی که بیشترشان مجروح بودند، جلوتر از خط مقدم به اسارت درآمده و پیکرشان با دست‌ها و بعضاً پاهای بسته در یک گور دسته‌جمعی دفن شد. این خبر روزها و ماه‌ها دستمایه سیاستمداران، تحلیلگران، خبرنگاران، اهالی هنر و به‌طور کلی عموم مردم قرار گرفت و هر کدام کوشیدند وقایع منتهی به این جنایت را به گونه‌ای مرور کنند. مراسم خاکسپاری این شهدا سرانجام روز سه‌شنبه ۲۶ خردادماه ۱۳۹۴ از میدان بهارستان به‌سمت معراج‌الشهدای تهران انجام شد.
مرجان خورسند در پاسخ به اینکه چه شد که احساس کرد می‌تواند این واقعه را در قالب تکنیک نمایشی سایه روی صحنه بخش بزرگسال نوزدهمین جشنواره بینالمللی نمایش عروسکی تهران- مبارک بیاورد، گفت: «ماجرا برای من از همان سال ۱۳۹۴، هنگام تفحص و بازگشت پیکر این شهدا به وطن آغاز شد و مانند بسیاری دیگر از مردم تا پیش از آن از این اتفاق تراژیک و دردناک مطلع نبودم. این خبر در آن زمان برای من، همان‌طور که برای دیگر هم‌وطنان‌مان، بسیار تکان‌دهنده بود و این دغدغه را در ذهن من و همسرم، رضا فقیهی که نویسندگی «سبز-آبی» را بر عهده گرفت، ایجاد کرد که اثری صحنه‌ای را با این موضوع اجرا کنیم اما با توجه به حجم گسترده واکنش‌ها نسبت به این موضوع و وسواس ذهنی خودمان برای ارائه بهترین اثری که می‌توانستیم تولید کنیم، کار به تعویق افتاد. من و همسرم ۱۲ سال است که با تکنیک سایه کار می‌کنیم و طبیعتا برای اجرای اثر مدنظرمان به این تکنیک هم اندیشیدیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که اثرمان را به جشنواره نمایش عروسکی تهران- مبارک ارائه دهیم.»
او در جواب اینکه تکنیک سایه، جدا از توانایی بی‌حدوحصرش در برقراری ارتباط با مخاطب از هر گروه سنی و با هر زبان و جنسیت و طرز تفکری و درواقع بی‌مرز بودنش، چه مزایای دیگری ایجاد می‌کند، ادامه داد: «شما در تکنیک سایه می‌توانید به سادگی و با خیالی آسوده از این بابت که مخاطب‌تان چیزی را از دست نخواهد داد، اثری بی‌کلام را روی صحنه ببرید. ما این بی‌مرزی در برقراری ارتباط با مخاطب را به عنوان مثال در جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان ترکیه -اسکی‌شهیر مشاهده کردیم و دیدیم که کودکان ترکیه‌ای چه‌طور ضمن درک و دریافت تمامی داستان، نسبت به آن واکنش نشان می‌دادند. این نکته دست شما را برای برقراری ارتباط با هر طیف، قشر و ملیتی کاملا باز می‌گذارد و از جمله نکات جذاب این سبک کار برای من است.»
خورسند در این مورد که بازگشت بخش رقابتی به جشنواره نوزدهم را چطور ارزیابی می‌کند هم گفت: «من شاید در ابتدا ترجیح می‌دادم که چنین اتفاقی رخ ندهد و مانند سالیان قبل به صورت غیررقابتی در جشنواره حضور پیدا کنیم و حتی در جلساتی که با حضور هادی حجازی‌فر، دبیر جشنواره برگزار شد، به این نکته اشاره کردم اما زمانی که توضیحات او را شنیدم، متوجه شدم که شاید این طرز تفکر ناشی از هراس از ساختارشکنی بوده است و در جلسات توجیهی به این نتیجه رسیدم که رقابتی بودن موجب ایجاد شور و حالی می‌شود که بر اثر آن نه‌تنها تلاش می‌کنید اثری باکیفیت را به جشنواره بیاورید که می‌کوشید بهترینِ خودتان را هم ارائه کنید.»
او با اشاره به شکل‌گیری موقعیت کارگردان- داور در نوزدهمین جشنواره بینالمللی نمایش عروسکی تهران- مبارک از این اتفاق به عنوان نکته‌ای مثبت یاد کرد و افزود: «ما امسال به لطف دبیرخانه جشنواره، کارگردان- داور هستیم. به این معنا که می‌بایست به تماشای همه کارهای بخش خودمان بنشینیم و به آن‌ها امتیاز دهیم. من این مسئله را توفیقی اجباری می‌دانم و از آن استقبال می‌کنم.»
کارگردان نمایش «سبز-آبی» در پایان با بیان این که او و همسرش، رضا فقیهی سالیان سال است که چراغ به دست‌شان گرفته‌اند و سایه کار می‌کنند، افزود: «سایه سبک مهجوری است و هر کسی به سراغ آن نمی‌رود. چرا که حرفه‌ای‌ها و کاربلدها عموما ترجیح می‌دهند روی صحنه باشند و حضور پشت پرده‌ای که تنها سایه‌شان را بازمی‌تاباند چندان محبوب‌شان نیست. در نتیجه ما عموما ناچاریم به سراغ جوان‌ترها، دانشجویان و کسانی که در آغاز راه‌اند برویم. هرچند مصمم هستیم به هر طریقی که می‌شود سایه را نه‌فقط در تهران که در تمام کشور، میان اهالی نمایش عروسکی جا بیندازیم تا به پای ثابت همه جشنواره‌ها و سالن‌های اجرا تبدیل شود.»
نوزدهمین جشنواره بینالمللی نمایش عروسکی تهران- مبارک به دبیری هادی حجازی‌فر از هشتم تا هجدهم تیر در حال برگزاری است.
