در گفت‌وگو با مخالف‌خوان باسابقه مطرح شد
مصطفی بلوکات: نماد، از مزیت‌های تأثیرگذار تعزیه است
مصطفی بلوکات، مخالف‌خوان باسابقه هیئت متوسلین به حضرت علی‌اصغر (ع) نماد و سمبل را یکی از مزیت‌های مهم و تأثیرگذار تعزیه می‌داند که در طول سالیان جزو باور تماشاگران شده است.
به گزارش ایران تئاتر، مصطفی بلوکات، تعزیه‌خوان هیئت تعزیه‌داران متوسلین به حضرت علی‌اصغر (ع) دربندسر از سال ۱۳۶۳ به شبیه‌خوانی در تعزیه پرداخت.
او طبق روال تعزیه را از بچه‌خوانی و نقش‌هایی چون دوطفلان مسلم (ع) و دیگر نقش‌های کودکان واقعه کربلا شروع کرد و پس از اینکه به قول اهالی موسیقی با تکلیف شدن صدایش، به اشقیاخوانی مشغول شد.
بلوکات در ابتدای سخنانش با اشاره به نسخ تعزیه می‌گوید: «تعداد نسخ تعزیه‌ای که از پیدایش تعزیه‌خوانی به اهالی این هنر رسیده است، بنا به قولی 330 نسخه است البته برخی این تعداد را تا هزار نسخه می‌دانند که تنها به تعزیه‌های محرم یا ماه رمضان ختم نمی‌شود بلکه در آن‌ها تعزیه‌های شادی‌آور، افسانه‌ای و... نیز وجود دارد؛ اما در سال‌های اخیر تنها به بخش تعزیه‌های مناسبتی با محوریت ایام محرم و صفر و شب‌های شهادت امام علی (ع) پرداخته می‌شود.»
او توضیح می‌دهد: «در تعزیه نیز مانند دیگر آثار نمایشی شخصیت‌های مثبت و منفی وجود دارد. شخصیت‌های مثبت در این گونه هنری نمایشی که ریشه در تاریخ و فرهنگ مذهبی ما ایرانیان دارد، اولیاخوانان، شهادت‌خوانان و امام‌خوانان هستند و شخصیت‌های منفی با عناوینی چون اشقیاخوان، مخالف‌خوان و شمرخوان در این هنر آیینی و سنتی شناخته می‌شوند؛ اما تعزیه یک ویژگی منحصربه‌فرد در میان تمامی شیوه‌ها و سنت‌های نمایشی جهان دارد و آن هم همدل بودن نقش‌های مخالف با شخصیت‌های مثبت و حتی مخاطبان و تماشاگران این گونه نمایشی است؛ بنابراین وجه تمایز تعزیه با دیگر هنرهای نمایشی همراهی و همدلی تعزیه‌خوان‌ها به‌ویژه مخالف‌خوانان با تماشاگران است. اشقیاخوانان نیز در بخش‌هایی از اجرای مجلس همراه با تماشاگران، عزادار سیدالشهدا می‌شوند و به‌عنوان برگزارکننده مجلس عزا بر غربت و مظلومیت حسین بن علی (ع) گریه می‌کنند. رفتاری که در شخصیت‌های منفی دیگر آثار نمایشی شاهد آن نیستیم و این گواهی بر فاصله‌گذاری در هنر تعزیه است.»
این مخالف‌خوان باسابقه می‌افزاید: «تعزیه‌خوانان در هرکدام از این نقش‌ها تلاش می‌کنند برای ساعتی در جایگاه اولیاخوان مظلومیت ائمه و در جایگاه اشقیاخوان، شقاوت دشمنان آن‌ها را به نمایش بگذارند.»
بلوکات یکی از مزیت‌های مهم و تأثیرگذار تعزیه را نمادین بودن این هنر نمایشی می‌داند و می‌گوید: «نماد و سمبل آن‌چنان در تعزیه ریشه دوانده است که کمتر مخاطبی با تماشای این هنر به مفهوم و اشارات آن پی نخواهد برد. به‌طور مثال، یک ظرف آب در تعزیه نمادی از رود فرات است. یا حتی در میزانسن‌ها گردش به دور صحنه نمادی از رفتن تعزیه‌خوان از یک شهر به شهر دیگر است بدون اینکه برای تماشاگر آن غیرقابل درک و باور باشد.»
او می‌افزاید: «در اصل قراردادهای صحنه‌ای و شیوه‌های اجرایی تعزیه در طول سالیان جزو باور تماشاگران شده است.»
این تعزیه‌خوان ادامه می‌دهد: «نوع لباس و رنگ‌ها نیز در تعزیه نمادهای ویژه‌ای هستند. رنگ قرمز نماد شقاوت و جنگ، سفید نماد صلح، سبز نماد پاکی و زرد نشانی از تردید است که در تعزیه هرکدام از شخصیت‌ها با رنگ مخصوص خود معرفی می‌شوند.»
بلوکات در پایان سخنانش با اشاره به مجالس تعزیه می‌گوید: «اشاره به حماسه عاشورا و دلاوری‌های امام حسین (ع) و فرزندان و یارانش در تمامی مجالس تعزیه وجود دارد. ما جز مجالس اصلی که با محوریت شهادت امام و یاران‌شان هستند، در مجالس غریب نیز که به داستان‌های فرعی و غیرمرتبط با عاشورا می‌پردازند؛ همواره اشاره‌ای هرچند کوتاه به واقعه عاشورا داریم.»
گفت‌وگو: نگار امیری
