کیوان کثیریان: از هر چه شنیدن متن را تحت‌الشعاع قرار می‌داد، دور شدم

نگار امیری: کیوان کثیریان، روزنامه‌نگار، منتقد سینما و کارگردان تئاتر به‌تازگی اجرای نمایشنامه «کرگدن» اوژن یونسکو، نمایشنامه‌نویس نامدار رومانیایی را در قالبی با عنوان «کرگدن‌خوانی» روی صحنه تجربه کرد.

«کرگدن‌خوانی» خوانش پنج متن با چهار ترجمه متفاوت بود که از 19 تا 24 مرداد در تالار استاد شهناز خانه هنرمندان ایران روی صحنه رفت. این نمایشنامه‌خوانی به دلیل استقبال مخاطبان شنبه 28 مرداد نیز در یک سئانس ویژه میزبان علاقه‌مندان شد.

با کیوان کثیریان، درباره تجربه‌اش از این نمایشنامه‌خوانی گفت‌وگوی کوتاهی داشتیم که در پی می‌خوانید.

بسیاری از افراد بر این باورند که نمایشنامه‌خوانی بیشتر برای آثاری که به‌تازگی ترجمه شده باشند، انجام می‌شود تا شناختی نسبت به متن باشد یا گزینه‌ای برای اجراهای آینده؛ اما شما به سراغ متنی شناخته‌شده رفته‌اید. از دلیل انتخاب این متن برای‌مان بگویید.

نمایشنامه «کرگدن» یکی از مشهورترین نمایشنامه‌های مدرن معاصر است و دلیل ساده این انتخاب حال‌وروز فعلی ماست که با نمایشنامه «کرگدن» بی‌شباهت نیست. البته ما خاطره دوری هم با تعدادی از بازیگران این نمایشنامه‌خوانی از اجرای این نمایش در دانشگاه شیراز داشتیم که در انتخاب این نمایشنامه بی‌تأثیر نبود.

شما به جای یک ترجمه از چهار ترجمه متفاوت استفاده کردید. تفاوت خاصی بین متون وجود داشت که باعث این انتخاب شد؟

بله، این ترجمه‌ها به لحاظ زبانی تفاوت‌های عجیب‌وغریبی با هم داشتند. تفاوت‌هایی که گاهی باعث می‌شد به متن اصلی مراجعه کنیم.

از طرفی هم ترجیح من این بود تا متن‌ها رنگ‌آمیزی بیشتری داشته باشند. در این رنگ‌آمیزی هر شب جای بازیگران تغییر می‌کرد و هر بازیگر نقش‌های متفاوتی را روی صحنه تجربه می‌کرد که چالش و تجربه جدیدی هم برای او محسوب می‌شد.

استفاده از این تعداد متن و بازیگر با وجود تغییر نقش آن‌ها در هر شب از نمایشنامه خوانی کار را سخت نمی‌کرد؟

کارگردانی این نمایشنامه در هر شکل کار سختی است. درست است که ما نمایشنامه‌خوانی این اثر را روی صحنه بردیم اما برای رسیدن به استانداردهای لازم تمرین‌های زیادی انجام شد. متن سنگین است و درک و فهم آن دشوار. به همین دلیل در ابتدا وقت زیادی برای تحلیل نمایشنامه و شخصیت‌ها گذاشتیم.

می‌توانستید از چهره‌های شناخته‌شده‌تر برای همکاری دعوت کنید...

دوست داشتم در فضایی دوستانه کار را پیش ببرم تا استفاده مفیدتری از زمان محدودی که برای تمرین و اجرا داشتیم، ببریم. تعدادی از این هنرمندان هم‌دانشگاهی‌های من بودند و طیف وسیع‌تری هم دوستان جدیدی بودند که برای همراهی به کار دعوت شدند. ضمن اینکه من برای «کرگدن‌خوانی» اسپانسر نداشتم. البته درصورتی‌که می‌خواستم از بازیگران شناخته‌شده‌تر استفاده کنم، مشکلی بابت همراهی اسپانسر نبود اما حضور این عزیزان ترجیح و انتخاب من بود که از آن راضی هستم.

صداها در این نمایش به‌عنوان یک کاراکتر ویژه در نظر گرفته شده‌اند...

از آنجا که کرگدن‌ها از بُعد دراماتیک اثر دارای کاراکتر هستند، صدای آن‌ها نیز در این نمایش اهمیت زیادی دارد و به همین دلیل سعی شد تا در صداسازی دست به اتفاقات جدیدتری بزنیم.

چرا به سمت اجراخوانی نرفتید؟

سعی کردم از هر چه شنیدن متن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، دور شوم. اصل نمایشنامه‌خوانی بر متن است. در نمایشنامه‌خوانی ما حرکات و میزانسن را از متن می‌گیریم، بازی‌های بدن را از بین می‌بریم تا به متن معطوف شویم سعی ما اتفاقات عجیب‌وغریب نبود به همین دلیل به لحاظ بصری تنها از تصاویری برای مشخص شدن پرده‌های نمایش استفاده کردم.

انتظار می‌رفت با توجه به اینکه احمد کامیابی مسک نیز ترجمه‌ای از این نمایشنامه دارد، یکی از گزینه‌های شما برای «کرگدن‌خوانی» باشد.

بله، استفاده از ترجمه کامیابی مسک جزو برنامه‌های من بود. ترجمه ‌ایشان پیدا نمی‌شد و آن را از کتابخانه ملی به امانت گرفتم و مطالعه کردم. این ترجمه تفاوت‌های محسوس‌تری نسبت به دیگر آثار داشت؛ به‌طور مثال اسم کاراکترها عوض شده بود و با این وصف از اجرای ما فاصله می‌گرفت. علاوه بر این برداشت‌هایی در متن بود که پرداختن به آن‌ها با توجه به مدت‌زمان محدود ما برای تمرین کار را دشوار می‌کرد.

این رویداد در دو بخش انگلیسی و فارسی از ۱۹ مرداد میزبان تماشاگران بود و بخش فارسی آن با چهار ترجمه از جلال آل‌احمد، پری صابری، مدیا کاشیگر و سحر داوری اجرا شده است.

محسن بهرامی، پریسا مقتدی، بهرام سروری‌نژاد، افسون افشار، نازنین مهیمنی، ناصر مردانی، اسد زارعی، ندا کوهی، اردوان زینی سوق، شقایق مسافر، فرزین پورمحبی، شاهرخ رحمانی، فتاح سعادت‌پور، میر پیمان خوشنویس، مسعود رمضانی، ماهرخ لک، نغمه احمدی، الناز پرویز، بیتا جمالی، رضوان استوار و رومینا مهدوی نقش‌خوانان این نمایش بودند.