گفت‌وگو با عضو هیئت انتخاب جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی
ابوالفضل ورمزیار: آثار را بدون ترحم و با سخت‌گیری گزینش کردیم
ابوالفضل ورمزیار، یکی از اعضای هیئت انتخاب جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی، با تاکید بر اینکه تماشاگران باید از اجرای یک «نقل» لذت ببرند، اعلام کرد پذیرش آثار در این رویداد، بدون ترحم و با سخت‌گیری انجام شده است.
به گزارش ایران تئاتر به نقل از مهر، مرشد ابوالفضل ورمزیار، یکی از اعضای هیئت انتخاب بخش «نمایش فردی، نقالی و روایت‌های ملی و کار آواها» در بیست و یکمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی است که درباره آثار رسیده به این بخش توضیحاتی را ارائه کرد.
ابوالفضل ورمزیار گفت: «تکرار کورکورانه کار اساتید این حوزه که از روی دیدن فیلم ضبط‌شده آثار این هنرمندان انجام می‌شود، یک آسیب است. به‌خصوص در سنین پایین، والدین و مربیان استخدامی از بچه‌ها می‌خواهند که عین فیلم را اجرا کنند و رد پای این فیلم‌ها در کار بچه‌ها دیده می‌شود.»
او درباره اینکه برای رفع این مشکل چه باید کرد، توضیح داد: «اینکه چه باید کرد بحث دیگری است که نیاز به نشست و گفت‌وگوی مفصل دارد. آنچه در این مرحله مشخص است با بررسی روند کلی و نه قابلیت‌های فردی، آینده امیدبخش و روشنی برای هنر نقالی دیده نمی‌شود.»
ورمزیار درباره آثار نقالی شهرهای دیگر کشور گفت: «هنرهای فردی در شهرستان‌ها رشد عمومی خوبی داشته‌اند اما بازهم از شهرهای بزرگ عقب هستند چون کمتر دسترسی به اساتید دارند. هنر نقالی یک هنر شفاهی است. قبل از نگارش تومار، نقل اتفاق می‌افتد و همین شفاهی بودن باعث می‌شود که به‌سرعت به فراموشی و محاق برود. اگر این هنر پیرو و خواهان نداشته باشد، از یاد می‌رود.»
استاد و شاگردی رنگ باخته است
این نویسنده و کارگردان تئاتر درباره نقش استاد و شاگردی در هنر نقالی گفت: «چیزی که در این زمان بسیار کمرنگ شده، همین شاگردی کردن است. درگذشته کسی که استاد می‌شد، سال‌های سال شاگردی و عصاکشی استاد را کرده بود. تمام مجالس نقل استاد را شرکت می‌کرد؛ چون با تغییر مجلس و مخاطب، نقل تغییراتی دارد که شاگرد تمام و کمال آن را فرامی‌گیرد. درک چگونگی با استاد زیستن رهیافت نقالی است. متأسفانه در این دوره، شاگرد پیدا نمی‌شود. اشتباه نشود، علاقه‌مند وجود دارد، هزینه می‌کنند ولی شاگردی نمی‌کنند. این شعر به‌درستی مفهوم شاگردی کردن را بیان می‌کند که: هیچ‌کس در نزد خود چیزی نشد / هیچ آهن خنجر تیزی نشد / هیچ شاگردی نشد استادکار / تا که شاگرد شکرریزی نشد.»
او با اشاره به ضعف جامعه دانشجویی در فراگیری این رشته گفت: «در جامعه دانشجویی این ضعف بیشتر به چشم می‌آید. کسانی که ادعای شاگردی می‌کنند، نیامده ادعای مرشدی دارند. ادعا در میدان عمل و سخن سنجیده می‌شود. میدان عمل، قاضی نهایی اجرای نقالی است.»
این هنرمند با اشاره به تعدادی از مرشدهای شناخته‌شده نقالی که هنوز در قید حیات هستند، شاگردی کردن در مکتب این افراد را تنها راه ادامه هنرهای فردی سنتی دانست.
هنرمندان جوانی که خدا را هم بنده نیستند
ورمزیار در بخش دیگر صحبت‌هایش، ترکیب سه وجه کلام نقل، شعر نقل و آواز نقل را شکل‌دهنده یک نقل کامل دانست و ادامه داد: «کلام نقل، آن صحبت‌های میان داستانی هستند که مرشد بسته به مجلس و با مخاطب‌شناسی که دارد، بیان می‌کند. حتی ممکن است در یک داستان شاهنامه، تجربه‌های معاصر را بیان کند. کلام نقل با تقلید به دست نمی‌آید، بلکه حاصل دانش و سخت‌کوشی و ممارست است.»
او درباره نقش مخرب والدین در از بین بردن استعداد فرزندان توضیح داد: «بعضی از والدین در نابود کردن استعداد جوانان‌شان بسیار مؤثر هستند. فیلم یک اجرا را به بچه داده‌اند و عین به عین کارکرده است اما می‌گویند که خودم با فرزندم کارکردم. فرزند با این دروغ پیش می‌رود و این دروغ در جانش می‌نشیند. اینکه فهرستی از اجراهای‌شان و یا مدارکی که از اجراها دارند را معیار نقل گفتن می‌شمارند، یک آسیب است. این نهادینه می‌شود و دیگر آن جوان خدا را هم بنده نیست.»
تماشاگر باید از نقل لذت ببرد
عضو هیئت انتخاب جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی، درباره داوری آثار رسیده گفت: «گرچه چهره‌های نه‌چندان قدری در بین آثار دیده می‌شدند، اما این‌ها سرمایه‌هایی هستند که ان‌شاءالله خوب بمانند و رشد کنند. نظر ما این بود که مردم باید از نقل لذت ببرند بنابراین بدون ترحم کارها را قضاوت کردیم. روی بیشتر آثار چه مردود شده باشند و چه راه‌یافته باشند، بحثی جدی داشتیم. بدون ترحم و با تأمل کارها را دیدیم ولی درعین‌حال شرایط سنی را هم در نظر گرفتیم. دستگاه حنجره‌ای در سنین زیر ۱۸ سال هنوز کامل نشده است و این نکته‌ای بود که باید در نظر می‌گرفتیم.»
مرشد ورمزیار از افراد شناخته‌شده این حوزه گله کرد که آثار تکراری از اجراهای‌شان را به جشنواره فرستاده بودند و یا با این پیش‌فرض که افراد شناخته‌شده‌ای هستند، بسیار سهل‌انگارانه فیلم اجرا را تهیه و ارسال کرده بودند.
او در این زمینه گفت: «در چنین شرایطی اسم‌شان، سنگ پیش پای خودشان می‌شود. ما هم در دوره‌ای از مسیر کاری‌مان اشتباهاتی داشته‌ایم و به خودمان غره شده‌ایم و اساتیدی بوده‌اند که تذکر داده‌اند تا اصلاح شویم. این تذکر برای همه ضرورت دارد. حق تماشاگر است که یک اثر متعادل و کامل ببیند، ازاین‌رو هیئت انتخاب دراین‌باره سخت‌گیرانه عمل کرد.»
بیست و یکمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی با دبیری احمد جولایی از یکم تا یازدهم مهر، در بخش‌های صحنه‌ای (ویژه و آزاد)، بین‌الملل، شبیه‌خوانی، حرکات فردی، کارآوا و نقالی، عروسکی، دانشجویی، رادیو تئاتر و سمینارهای پژوهشی، در تهران، آذربایجان شرقی (تبریز)، خراسان شمالی (بجنورد)، چهارمحال و بختیاری (شهرکرد)، مرکزی (تفرش) و گلستان (گرگان و کردکوی) کشور برگزار می‌شود.
