گفت‌وگو با تهیه‌کننده و مجری طرح تئاتر
میثم احمدی: تئاتر نیازمند تعریف مشخصی از جایگاه و عنوان تهیه‌کننده است
میثم احمدی، تهیه‌کننده و مجری طرح تئاتر با تأکید بر لزوم تعریف مشخص از جایگاه و عنوان تهیه‌کننده در تئاتر گفت تمامی سازمان‌ها باید روی آثار مدرن، به‌روز و روشنفکرانه با اولویت آثار ایرانی به‌منظور توسعه فرهنگ ایرانی و گسترش آن سرمایه‌گذاری کنند.
به گزارش ایران تئاتر، میثم احمدی، تهیه‌کننده و مجری طرح تئاتر فعالیت خود را در این عرصه از دهه هشتاد آغاز کرد و تاکنون تهیه‌کنندگی پروژه‌های بزرگ نمایشی چون «مری پاپینز» و «بینوایان» را بر عهده داشته است.
حضور به عنوان مجری طرح نمایش‌های «رئالیسم مصنوعی»، «اولیور توییست» و «آرسنیک و تور کهنه» و طراحی صدا و موسیقی آثاری چون «آفرینش»، «بانوی آب و آئینه»، «پنجره شکسته»، «شک» و... از دیگر تجربه‌های این هنرمند به شمار می‌رود.
احمدی هم‌اکنون تهیه‌کنندگی نمایش «معجون‌السلاطین» به کارگردانی سعید زارعی را در سالن استاد ناظرزاده کرمانی تماشاخانه ایرانشهر بر عهده دارد.
این اجرا بهانه‌ای شد تا با این تهیه‌کننده به گفت‌وگو درباره چالش‌ها و دغدغه‌های تهیه و تولید تئاتر بپردازیم.
میثم احمدی، در ابتدای سخنانش با بیان این‌که ذاتاً با تعریفی که اکنون از تهیه‌کننده در تئاتر وجود دارد، مخالف است، گفت: «عنوان تهیه‌کننده در تئاتر نیاز به تعریف خاص دارد، چراکه شیوه، سبک و سیاق تئاتر نسبت به گذشته با تغییر و تحولات بسیاری همراه بوده است.»
او ادامه داد: «در گذشته آثار نمایشی موردحمایت قرار می‌گرفتند، دخل‌وخرج‌ها با هم همخوان بود. همکاری‌ها در تمامی بخش‌های تئاتر به شکلی همسو و هم‌راستا پیش می‌رفت. درواقع آداب تولید تئاتر کاملاً متفاوت بود و مدیر تولیدی وجود داشت که تولید را هدایت کرده و هماهنگی‌های لازم را در مسیر تهیه و تولید انجام می‌داد؛ اما اکنون با بحث خصوصی‌سازی این هنر شکل سازمان‌یافته‌ای به خود گرفته و تهیه‌کننده به شکل و تعریف دیگری ظهور و بروز کرده است.»
تهیه‌کننده «مری پاپینز» با اشاره به این‌که در تئاتر امروز به سمت تهیه‌کننده مؤلف پیش رفته‌ایم، گفت: «تهیه‌کننده مؤلف به معنای تهیه‌کننده‌ای است که با هنرمندان در پروسه تولید تئاتر زبان مشترک داشته باشد. او باید با نویسنده در راستای درک متون نمایشی، با کارگردان در زمینه سبک و شیوه‌های اجرایی و همچنین با سایر طراحان و عوامل در بحث‌های فنی همراه باشد.»
احمدی در پاسخ به این پرسش که «برای همراهی با یک پروژه نمایشی چه معیارهایی را مدنظر دارد» افزود: «من بسته به نیاز و سلیقه خود به‌عنوان تهیه‌کننده در آثار حضور پیدا می‌کنم. به‌طور مثال برای انتخاب نمایش «معجون‌السلاطین» با سبک و روش کار سعید زارعی آشنایی داشتم. آثار پیشین او را دیده بودم و بر اساس دغدغه‌های مشترک با او همراه شدم. برای دیگر آثار نیز معمولاً با مطالعه متن و بر طبق شیوه کارگردانی و سبک اجرایی، کار را انتخاب کرده و پس‌ازآن پا‌به‌پای کارگردان از اولین گام‌های تهیه و تولید با او و گروه همراه می‌شوم.»
این هنرمند با بیان این‌که زیست در تئاتر دغدغه اوست، توضیح داد: «من تئاتری هستم و در این عرصه تحصیل و فعالیت کرده‌ام. گاهی در کاری اقتصادمحور بدون دغدغه گیشه فعالیت داشته‌ام و گاهی برای یک کار هنری با جنبه‌های آرتیستی. در هر دو این موارد تلاش می‌کنم از اعتبار و شرایطی که دارم برای هرز نرفتن سرمایه استفاده کنم. علاوه بر این، کارهای هنری تهیه‌کننده را رشد می‌دهد و برای گام‌های بعدی کمک‌کننده است.»
او با اشاره به این‌که سبک و سیاق تهیه‌کنندگی مبتنی بر پول و صرف بازگشت هزینه در تئاتر آسیب‌زاست، تأکید کرد: «بسیاری از تهیه‌کنندگان تئاتر نه‌تنها نمایشنامه پیشنهادی را مطالعه نمی‌کنند که حتی در مدت‌زمان اجرا هم به تماشای اثر نمی‌نشینند. متأسفانه در این آثار عنوان تهیه‌کنندگی به فروش می‌رسد.»
تهیه‌کننده «معجون‌السلاطین» ادامه داد: «تئاتر ما نیازمند تعریف درست و دقیقی از عنوان و جایگاه تهیه‌کننده است. همیشه برای من این سؤال وجود دارد که یک تهیه‌کننده تئاتر باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد تا در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر موردتوجه قرار بگیرد؟ در سینما تهیه‌کننده مؤلف و صاحب اثر است اما در تئاتر این موضوع وجود ندارد. در تئاتر تهیه‌کننده به رسمیت شناخته نمی‌شود و تنها در زمان پرداختن به مسائل مالی و اقتصادی است که از این عنوان یاد می‌شود. اکنون تمام مسائل و مشکلات تئاتر را تهیه‌کنندگانی که از ابتدا با کار همراه هستند، حل می‌کنند. متأسفانه شرح وظایف تهیه‌کننده در یک اثر نمایشی تعریف نشده است؛ درحالی‌که باید به آن در سیستم آموزشی، تجربی و حرفهای پرداخت. کارگردان جنبه هنری و تهیه‌کننده جنبه تولیدی اثر را در نظر می‌گیرد. تهیه‌کننده باید به همه مسائل آگاه باشد و بتواند با تمامی عوامل و طراحان تعامل داشته و با آن‌ها به زبان مشترک برسد. درواقع سواد نمایشی در این حرفه به‌شدت ضروری و موردنیاز است.»
مجری طرح نمایش «رئالیسم مصنوعی» افزود: «باید در نظر داشت که اساس تهیه‌کنندگی غلط نیست ولی باید جایگاه، روش و سبک و سیاق آن درست شود. تنها در این شرایط است که این حرفه می‌تواند در خانه تئاتر به‌عنوان صنف شناخته شود و در اداره کل هنرهای نمایشی نیز جایگاه خود را داشته باشد.»
احمدی در پاسخ به این سؤال که «تهیه نمایش ایرانی در جامعه امروز، چقدر می‌تواند بر اساس دغدغه و مشکلات و حرفهای روز جامعه باشد»، گفت: «ما دغدغه امروز و دیروز را نداریم. تمامی مسائل و مصائب همواره در حال تکرار شدن است و تنها با تیتر و عنوان متفاوت به چشم می‌آیند. وظیفه هنرمندان این است که به جنبه‌های مثبت دغدغه‌ها توجه داشته باشند. برای آن‌ها راهکار در نظر بگیرند و این راهکارها را در لایه‌های اثر هنری خود به مخاطب انتقال دهند.»
او ادامه داد: «نمایش «معجون‌السلاطین» مشخصاً قصه و نویسنده ایرانی دارد اما متأسفانه هنرمندان ما در زمینه نمایش‌های ایرانی در تمامی مباحث مرتبط با اجرا و کارگردانی کم‌کاری کرده‌اند. نمایش ایرانی همراه با مایه‌های کمدی است و ما کمدی را در موقعیت می‌بینیم. به همین دلیل، کمدی ایرانی با توجه به موقعیت‌هایی که تمام اجتماع در آن زیست کرده‌اند، وجوه مشترک بیشتری با مخاطبان دارد و باعث جذب مخاطب خواهد شد.»
تهیه‌کننده نمایش «بینوایان» با اشاره به این‌که پرداختن به فرهنگ به نمایش‌های ایرانی نیازمند یک کارگروه ویژه است، گفت: «پرداختن به فرهنگ ایرانی در تمامی زمینه‌ها چون ایثار و مقاومت، دین و مذهب تا روحوضی و دیگر نمایش‌های ایرانی بر اساس نوع نگاه و رویکرد ماست که اهمیت پیدا می‌کند. مسئله مهم این است که این آثار در تمام مراکزی که وظیفه مولد بودن در این عرصه را دارند با چه کیفیتی تعریف می‌شوند و چه ساختار، شکل و شمایلی را برای‌شان در نظر گرفته می‌شود. همچنین در مرحله دوم شناخت ما نسبت به فرهنگی که درباره آن سخن گفته و دست به تولید می‌زنیم، مهم است. اگر این دو مسئله حل شود قطعاً بستر مالی وجود دارد و هنرمندان دست به تولید در زمینه آثار ایرانی خواهند زد. اکنون بسیاری از هنرمندان بر این گمان هستند که پتانسیل آثار خارجی نسبت به نمایش‌های ایرانی بیشتر است و البته درست هم می‌گویند چراکه به هنر خارجی در کشور ما پرداخته شده و برای آن تبلیغ صورت گرفته است. ما فرهنگ ایرانی داریم ولی فرهنگ ایرانی را نمی‌شناسیم و به آن نمی‌پردازیم.»
او افزود: «ما این‌قدر در تولید آثار و محتواهای ایرانی کوتاهی کرده‌ایم که هنرمندان از آن فاصله گرفته‌اند. خوشبختانه سینما در این امر از تئاتر جلوتر است. سینما صرف سلیقه مخاطب و آثار ایرانی در تمامی بخش‌ها و ژانرها مخاطب خود را پیدا کرده است و قطعاً اگر تئاتر هم این مسیر را پیش بگیرد، مخاطب خود را خواهد یافت.»
این تهیه‌کننده و مجری طرح تئاتر ادامه داد: «من به‌عنوان تهیه‌کننده باید به مطالعه متون ایرانی و خارجی بپردازم تا با تفاوت‌ها و تشابهات آن‌ها معیاری برای پرداختن به هر یک داشته باشم. متأسفانه تجربه کم در عرصه نمایش و متون ایرانی باعث می‌شود نه‌تنها تهیه‌کننده که حتی بازیگران و دیگر عوامل هم برای حضور در این آثار همراه نباشند. این در حالی است که تمامی سازمان‌ها باید روی آثار مدرن، به‌روز و روشنفکرانه با اولویت آثار ایرانی به‌منظور توسعه فرهنگ ایرانی و گسترش آن سرمایه‌گذاری کنند.»
مجری طرح نمایش «اولیور توییست» گفت: «تهیه‌کننده باید در تهیه و تولید اثر با درایت و هوشمندانه عمل کند تا حدی که تئاترش را به‌عنوان یک کالای فرهنگی به درست‌ترین شکل ممکن و بر اساس ظرفیت‌های اثر به مخاطب ارائه بدهد. او می‌بایست معیارهای هزینه و تولید خود را به‌درستی و دقت بچیند تا به موفقیت برسد.»
احمدی در پایان سخنانش با تأکید بر لزوم رسمیت دادن به حرفه تهیه‌کنندگی در تئاتر گفت: «در گذشته تئاتر اعتبار فراوانی داشت. همه بر این باور بودند که اکثر هنرمندانی که از تئاتر وارد سینما می‌شدند، با توجه به آموزش و زیستی که در فضای تئاتر داشته‌اند، عملکرد مناسب و عمیق‌تری خواهند داشت اما این مفهوم امروزه وارونه شده است. تئاتر ما اکنون به دنبال حضور هنرمندان سینما برای اعتباربخشی به این عرصه است. خوب یا بد بودن این موضوع را قضاوت نمی‌کنم. فقط کاش بدانیم طی این سال‌ها کجای مسیر را اشتباه رفته‌ایم تا بتوانیم آن را حل کنیم. ای‌کاش در تئاتر هم مانند خانه سینما صنفی داشته باشیم که برای حل مشکلات هنرمندان و تعریف حقوق و شرایط کاری‌شان بتوان روی عملکرد آن حساب کرد.»
«معجون‌السلاطین» به نویسندگی مشترک پیام سعیدی و محمود خسروپرست با کارگردانی سعید زارعی از 12 آبان ساعت 18:30 دقیقه در سالن استاد ناظرزاده کرمانی تماشاخانه ایرانشهر میزبان مخاطبان است.
گفت‌وگو: نگار امیری
عکاس: کیارش مسیبی
