گفت‌وگو با مسعود موسوی، کارگردان، منتقد و مدرس تئاتر
معرفی مهم‌ترین کارگردانان تئاتر ایران از راه نقد آثار
مسعود موسوی، کارگردان، منتقد و مدرس تئاتر و نویسنده کتاب «صد نقد، صد اجرا»می‌گوید نسلی که الان تئاتر کار می‌کند شاید هیچ‌وقت نتوانسته کارگردانان قدیمی ایران را که به رشد و اعتلای این عرصه کمک کرده‌اند، خوب بشناسد و حتی با سبک کارشان آشنا شود؛ بنابراین تلاش کردم با بررسی و نقد نمایش‌های این دسته از هنرمندان، به معرفی این بزرگان بپردازم.
به گزارش ایران تئاتر، کتاب «صد اجرا، صد نقد» به نویسندگی مسعود موسوی، کارگردان، منتقد و مدرس تئاتر ایران در انتشارات لوح فکر منتشر شده است.
مسعود موسوی درباره انتشار این کتاب می‌گوید: «اعتقاد دارم آسیب‌شناسی یک اثر مهم‌تر از تولید یا اجرای اثر است؛ چون اثر باید مورد آسیب‌شناسی قرار بگیرد تا هنرمند دریابد مشکلاتش چه بوده است. کارگردان و صاحب اثر باید دلایل این اتفاقات را پیدا و آن‌ها را آنالیز کند تا کار بعدی‌اش را بهتر از اثر پیشین خود به سرانجام برسد.»
موسوی ادامه می‌دهد: «به نظر من وقتی کارگردانی می‌بیند کارش مورد نقد قرار گرفته باید صددرصد خوشحال باشد. من نیز جای پرداختن و نقد نمایش‌های روی صحنه را خالی دیدم؛ البته نقدی که تنها تئوری نباشد، بلکه جنبه آموزشی هم داشته باشد.»
این کارگردان تئاتر می‌افزاید: «یک منتقد حتماً باید به مهارت‌هایی مانند بازیگری، کارگردانی، طراح صحنه و... مسلط باشد تا بتواند اظهارنظر کند و یک نمایش را تحلیل کند. در غیر این صورت مانند کارشناس رانندگی است که رانندگی بلد نیست.»
او می‌گوید: «نقدهایی که در این کتاب نوشته شده است بسیار به‌روز است و بلافاصله بعد از اجرای هر نمایش نوشته است. حتی در بیشتر آثاری که در این کتاب نقد شده است جلسه علنی همراه با کارگردان برگزار شده است و درباره اثر صحبت شده است؛ این کتاب با بهره‌مندی از حضور کارگردانان مطرح و پیشکسوت تا کارگردانان جوان با سبک‌های جدید برای آموزش نوشته شده است.»
نویسنده کتاب «صد اجرا صد نقد» توضیح می‌دهد: «نسلی که الآن تئاتر کار می‌کند شاید هیچ‌وقت نتوانسته کارگردانان قدیمی ایران را که به رشد و اعتلای این عرصه کمک کرده‌اند، خوب بشناسد و حتی با سبک کارش آشنا شود؛ بنابراین دو گروه از کارگردانان موردبررسی قرار گرفتند؛ سردمداران، پیشکسوتان، تأثیرگذاران، مهم‌ترین‌ها و گروه بعدی؛ هنرمندان نسل کنونی که حرفی برای گفتن دارند و نشان داده‌اند آینده درخشانی خواهند داشت.»
مسعود موسوی در ادامه، از تدریس این کتاب می‌گوید: «این کتاب قابلیت این را دارد که در دانشگاه‌ها تدریس شود؛ خواندن این کتاب درباره ۱۰۰ کارگردانی، ۱۰۰ طراحی صحنه، ۱۰۰ طراحی نور، گریم و لباس، بیش از 400 بازی و دیگر اجزای یک اثر هنری می‌تواند تحلیل به مخاطب ارائه کند.»
او درباره مقوله نقد هم می‌افزاید: «متأسفانه حتی در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر نیز نقد جدی گرفته نمی‌شود و گاهی در جلسات نقد درگیری رخ می‌دهد؛ بر این اساس می‌توانم بگویم هیچ‌وقت نقد در ایران به جایگاه واقعی خود دست پیدا نکرده است.»
این هنرمند همچنین درباره استفاده هنرجویان تئاتر از مطالب این کتاب می‌گوید: «دانشجویان و هنرجویان تئاتر نیز می‌توانند از مطالب این کتاب استفاده کنند؛ به‌عنوان‌مثال نقدهای اجراهایی چون «باغ آلبالو» که توسط یک کارگردان روس اجرا شده و اجرای «باغ آلبالو» هم که توسط اکبر زنجان‌پور و «خداحافظ باغ آلبالوی من» هم که توسط یک کارگردان جوان روی صحنه رفته هم‌زمان در دسترس مخاطب است و ازاین‌رو امکان مقایسه اجراهایی که از یک نمایشنامه شده در این کتاب وجود دارد.»
او می‌گوید: «حتی با آقای کاظم نظری، مدیرکل هنرهای نمایشی نیز صحبت کرده‌ام که این‌گونه آثار برای هنرمندان در استان‌ها و شهرستان‌های ایران ارسال شود تا هنرمندان متوجه آثار اجرا‌شده در پایتخت باشند.»
مسعود موسوی نیز ادامه می‌دهد: «البته می‌دانیم که حوزه نشر، خصوصاً نشر آثار تئاتری این روزها کمرنگ‌تر شده است، دلیل مشخصی هم ندارد، مگر نمی‌گوییم فرهنگ کشور مهم است، پس چرا حمایت‌ها کمرنگ شده است و مثلاً بودجه فلان مجموعه سه برابر می‌شود که شاید کمک چندانی هم در ارائه فرهنگ نمی‌کند.»
این کارگردان و نویسنده تئاتر ایران با بیان اینکه 49 سال است در عرصه تئاتر فعالیت می‌کند، می‌گوید: «به‌عنوان یک فرد کوچک جامعه تئاتری انتظار دارم هنرمندان جوانی که تازه‌وارد در این رشته هستند، روند درست و بر مبنای اصول را طی کنند. به نظرم شاید بعضی جاها و به بعضی افراد کم‌لطفی می‌شود. حتی در جشنواره‌ها نیز ما باید اصلاحاتی داشته باشیم؛ کار مدیران تئاتری بعد از برگزاری هر جشنواره دوباره باید شروع شود و آسیب‌شناسی دقیق و درستی انجام شود که متأسفانه این مسئله نزد مدیران و تصمیم‌سازان خیلی جدی گرفته نمی‌شود.»
در این کتاب با نگاهی چندوجهی، آثار نمایشی کارگردانانی چون علی رفیعی، اکبر زنجان‌پور، هادی مرزبان، حمید پورآذری، آرش آبسالان، یاسر خاسب، امید سهرابی، امیر پشلنگ، حسین کیانی، محمد مساوات، نادر برهانی مرند، مهدی مشهور، حسین جمالی، محمد زوار بی‌ریا، انجلا نظریان، حسن باستانی، جلال تهرانی، مسعود رایگان، نصرالله قادری، شکرخدا گودرزی، عاطفه تهرانی، فرزاد امینی، کوروش شاهونه، محمدرضا پورحکیمی، اشکان صادقی، نیما یوسفی، فرهاد آییش، رضا گوران، مرتضی میرمنتظمی، سیما شیبانی، خیرالله تقیانی‌پور، اصغر خلیلی، سینا راست‌گو، سیامک احصایی، رضا کوچک‌زاده، رؤیا نونهالی، جواد نوبری، محمد عاقبتی، علیرضا کوشک‌جلالی، مهسا احمدی، لیلی عاج، محمد یعقوبی، حسام افسری، افسانه زمانی، امیررضا کوهستانی، سیاوش بهادری‌زاده، همایون حجازی، پیام لاریان، کوروش نریمانی، امیرحسین روح‌نیا، سیامک صفری، فضل‌الله نوبری، نیما دهقان، میلاد نیک‌آبادی، مهتاب شکریان، مرتضی شاه‌کرم، مهدی پاشایی، پیام عزیزی، علیرضا سید، افسانه ماهیان، ابراهیم پشت‌کوهی، فریبا دلیری، سنا نعمتی، سارا مخاوات، امیر حسنی، مازیار ملکی، کاملیا غزالی، میثم عبدی، سیدعلی هاشمی، ابراهیم رهگذر، مهدی کتمیری، حجت حسینی، لوکاس بانگرتر، دانیل گرود و ... از زوایای مختلف، مورد نقد و بررسی قرار گرفته‌اند.
گفت‌وگو: علی کیهانی
