گفت‌وگو با بازیگری که جای سعدی افشار روی صحنه رفت
داوود داداشی: هر که صورتش سیاه شد، «سیاهباز» نیست
در شرایط کنونی تئاتر سنتی شرایط خوب و امیدوار کننده ای دارد 2
داوود داداشی: هرکه صورتش سیاه شد، سیاهباز نیست 2
داوود داداشی، بازیگر پیشکسوت نمایش‌های ایرانی با بیان اینکه «سیاه‌بازی» خُم رنگرزی نیست، می‌گوید هرکه صورتش سیاه شد؛ «سیاهباز» نیست.
به گزارش ایران‌تئاتر، داوود داداشی، هنرمند پیشکسوت و نام‌آشنای عرصه نمایش ایرانی و سیاه‌بازی، فعالیت خود را با تعزیه‌خوانی آغاز کرد. او که در 12 یا 13 سالگی با حضور در نقش دو طفلان مسلم و بازی جانسوزش تماشاگران را به گریه انداخته بود، بلافاصله به درخواست معین‌البکا در نقش بلال، پسربچه‌ای شیرین عقل که مخفیگاه حضرت مسلم (ع) را به ماموران نشان می‌دهد و شخصیتی کمدی دارد، به ایفای نقش پرداخت و پس از یک گریه طولانی، این‌بار حاضران در میدان بزرگ زنجان را آنچنان به خنده واداشت که تا آن زمان هیچ تعزیه‌خوانی موفق به این کار نشده بود.
داداشی، ادامه فعالیت و حضورش در عرصه هنرهای نمایشی را چنین توضیح می‌دهد: «در دهه 60 و پس از ساکن شدن در تهران، در میدان ولیعصر، تبلیغ نمایش «سلطان مبدل» را به کارگردانی استاد داوود فتحعلی‌بیگی در تالار محراب دیدم. با حضور در تالار محراب بار دیگر به تماشای هنرنمایی زنده‌یاد سعدی افشار نشستم؛ مردی که سال‌ها آثارش را روی صحنه دیده بودم و آرزوی همبازی شدن با او را در دل داشتم. آرزویی که این‌بار با دیدن دوباره‌اش در دلم زنده شد.»
او ادامه می‌دهد: «پس از پایان اجرا به پشت صحنه رفتم و با داوود فتحعلی‌بیگی از علاقه‌ام به سیاه‌بازی گفتم. استاد مثل همیشه این جمله را تکرار کرد که «پسرجان سیاه‌بازی خُم رنگرزی نیست که هرکس از راه رسید و علاقه داشت، سیاه شود. این هنر نیاز به آموزش و یادگیری دارد.» جمله‌ای که معنای آن را با گذر زمان و تجربه درک کردم، درواقع این حرف به این معنا بود، هرکه صورتش سیاه شد؛ سیاهباز نیست، سیاهش کرده‌اند. در آخر اصرار من برای بازی باعث شد تا به مدت ۳ ماه در نقش نیزه‌دار روی صحنه باشم تا اینکه پس از مدت‌ها دیالوگی یک خطی را بیان کردم و به مرور این یک خط تبدیل به یک صفحه شد.»
جایگزین شدن سعدی افشار
این سیاهباز پیشکسوت می‌افزاید: «در آن دوره، شب‌های پنجشنبه و جمعه، تئاتر رونق و صفای فراوانی داشت و بلیت‌ها برای دو سانس و گاهی سه سانس فروخته می‌شد. در یکی از همین شب‌ها استاد افشار بیمار شد و خبر عدم حضورش گروه را نگران کرد. اینجا بود که برای اولین بار با شهامت اعلام کردم من به جای افشار روی صحنه خواهم رفت. پیشنهادی که با مخالفت فراوان همراه بود و در آخر اما مرا با لباس استاد افشار و سیاه شده به صحنه رهسپار کرد.»
داداشی می‌گوید: «به قول استاد علی نصیریان، سیاهباز علاوه بر جثه و اندام ظریف و ریزنقش، باید طناز باشد و هنر بداهه‌گویی را خوب بداند. من این خصوصیات را داشتم اما در آن زمان هنوز خام بودم و کم‌کم با گذراندن دوره زیرنظر کانون نمایش‌های آیینی_سنتی به عنوان اولین هنرجوی فارغ‌التحصیل نقش سیاه بعد از انقلاب معرفی شدم و رسما کار خود را از سال ۱۳۶۵ شروع کردم و تاکنون نیز در این مسیر هستم.»
او ادامه می‌دهد: «در ابتدای ورودم به این عرصه، با زنده‌یاد سعدی افشار اجراهای فراوانی داشتیم و هربار که ایشان روی صحنه می‌رفت به تماشای بازی‌اش می‌نشستم و از او تکنیک‌های فراوانی می‌آموختم. گاهی به شوخی و خنده می‌گفت «از این تماشای تکراری سیر نمی‌شوی...» و پاسخ من همیشه «نه» بود.»
نیاز به آموزش درست و اصولی
داداشی با بیان اینکه سیاه‌بازی نیازمند آموزش درست و اصولی است، می‌گوید: «تماشاگر ممکن است به هرچیزی که سیاه روی صحنه بیان می‌کند؛ بخندد اما به چه قیمتی! استاد داوود فتحعلی‌بیگی از همان ابتدا این جمله را آویزه گوش من کرد که نمی‌خواهم به هر قیمتی تماشاگر را بخندانی...». وقتی ما تکنیک می‌دانیم و عناصر کمیک را می‌شناسیم چرا باید دست به دامان ابتذال شویم؟!»
این هنرمند پیشکسوت می‌افزاید: «متاسفانه نسل جدید دوست ندارند در این زمینه زحمت بکشند، درحالی‌که تمامی هنرها به‌ویژه سیاه‌بازی به دلیل اینکه کمتر به آن پرداخته شده است، نیاز به آموزش و آگاهی دارد. آموزش، تجربه، طنازی و استمرار در کار است که باعث می‌شود سالن‌های نمایش ایرانی خالی از جمعیت نباشند. هنرمندان این عرصه باید با هنرشان مخاطب را جذب کنند. من این‌قدر به حضور مخاطب و سالن‌های پر از جمعیت عادت کرده‌‌ام که نمی‌توانم سالن نمایش را خالی یا مخاطبان اندک را بپذیرم.»
نمایش ایرانی؛ هویت ملی
او با بیان اینکه سیاه‌بازی، تئاتر ملی و هویت ایرانی ماست، می‌گوید: «تجربه نشان داده است اجرای سیاه‌بازی و نمایش ایرانی در کشورهای دیگر نیز با استقبال تماشاگران همراه بوده و این نشان‌دهنده قدرت نمایش ایرانی است. به همین دلیل باید فراتر از یک هنر ملی به آن نگاه کنیم و امیدوارم مدیران و دولتمردان ما به نمایش ایرانی و تعزیه بال و پر بدهند و عرصه را برای معرفی جهانی آن گسترش دهند.»
این بازیگر نمایش ایرانی در تعریف سیاهباز موفق توضیح می‌دهد: «سیاهباز موفق، دارای حضور ذهن، بداهه‌گویی قوی و قدرت طنز است. همچنین معلومات و اطلاعاتش به‌روز بوده و نیاز جامعه را می‌شناسد و در تمامی زمینه‌های علمی، اقتصادی، سیاسی و ...مطالعه دارد و درست و به موقع از این اطلاعات بهره می‌برد.»
داوود داداشی در پایان با تبریک سال نو می‌گوید: «امیدوارم تمامی هنرمندان به‌ویژه سیاه‌بازان عزیز موفق باشند. به شخصه حاضر هستم برای حفظ این هنر و انتقال تجربیاتم به نسل جدید بدون هیچ چشم‌داشتی به آموزش آن‌ها بپردازم. همان‌طور که ما نام استاد سعدی افشار، استاد مهدی مصری و دیگر عزیزان را زنده نگه داشتیم، امیدوارم نسل بعدی نام ما را زنده نگه دارد و هنر سیاه‌بازی و نمایش ایرانی را به فراموشی نسپارد و سال جدید سالی باشد که به این هنر بها داده شده و به خوبی دیده شود.»
گفت‌وگو: نگار امیری
