مرتضی میرمنتظمی:
ایستادن پای ایده‌های تازه و پرریسک کار دشواری است
مرتضی میرمنتظمی، کارگردان نمایش «مالی‌سوئینی» با بیان اینکه هر اجرا باید زایش جدیدی داشته باشد، معتقد است در شرایط فعلی تئاتر، ایستادن پای طراحی و ایده‌های تازه و پر ریسک، کار دشواری است.
به گزارش ایران‌تئاتر، مرتضی میرمنتظمی، اجرای دوباره نمایش «مالی سوئینی» را تجربه‌ای خطرناک دانست و درباره طراحی و اجرای این نمایش در سومین دوره اجرای خود پس از حدود 6 سال توضیح داد.
میرمنتظمی درباره تصمیمش گفت: از سال ۹۰ تا ۹۷، با وجود تمام سختی‌هایی که مسیر اجرای تئاتر وجود دارد، هر سال نمایشی روی صحنه برده‌ام. اما پس از اجرای دور دوم نمایش «مالی سوئینی» در سال ۹۷، به دلایل مختلف، امکان اجرای دوباره برایم فراهم نشد. این وضعیت ادامه داشت تا اینکه تصمیم گرفتم با نگاهی تازه و در قالب تجربه جدیدی که می‌دانستم بسیار خطرناک است «مالی سوئینی» را دوباره روی صحنه ببرم.
امید به بازگشت به روزهای پرکار
او با بیان اینکه زیست ما تئاتر است، ادامه داد: امیدوارم از این به بعد، مانند سال‌های گذشته، هر سال اثری برای مخاطبان روی صحنه داشته باشم. همچنین در حوزه فعالیت‌های بین‌المللی، قصد دارم نمایش «کلاغ چوبی» را که پیش‌تر در ارمنستان اجرا کرده بودم، اردیبهشت سال آینده در دو کشور اروپایی روی صحنه ببرم.
تحول نسل تماشاگران تئاتر
میرمنتظمی با اشاره به تغییرات مخاطبان تئاتر گفت: نسلی که امروز تئاتر کار می‌کند، کاملا تغییر کرده و پوست‌اندازی داشته است؛ همین تغییر با شکل و شمایلی دیگر برای تماشاگران هم رخ داده است. اغلب تماشاگران امروز، افرادی جدید هستند که سلیقه‌‌های‌شان نسبت به دوران پیش از پاندمی کرونا تفاوت‌های زیادی داشته است. این تغییرات ما را برآن می‌دارد که دقت بیش‌تری در فرآیند مخاطب‌شناسی به خرج دهیم. بسیاری از این تماشاگران، آثار پیش از کرونا را ندیده‌اند و بیش‌تر براساس آن‌چه در چند سال اخیر دیده‌اند، قضاوت می‌کنند.
او اضافه کرد: این تغییر نسل، در اجرای دوباره «مالی سوئینی» هم تاثیرگذار بود. تلاش کردم تا ارتباط میان اثر و مخاطبان را پیدا کنم.
میرمنتظمی در بخشی از سخنانش درباره تحول نسل تماشاگران تئاتر با اشاره به حذف جشنواره دانشگاهی و پیامدهای آن گفت: جشنواره تئاتر دانشگاهی، همواره بستری برای معرفی هنرمندان جدید به تئاتر را فراهم می‌کرد و ما تقریبا هر چهار سال یک‌بار با نسل تازه‌ای از هنرمندان و تماشاگران روبه‌رو می‌شدیم اما به نظر من حذف این جشنواره همانا و تجربه گم‌گشتگی عجیب در فضای تئاتر همان.
کارگردان نمایش «مالی سوئینی» همچنین در توضیح طراحی این اثر گفت: برخلاف تصور رایج، در تالار وحدت با یک دکور عظیم مواجه نیستیم. ایده، اجرای صحنه‌ای خالی بود که براساس طراحی صابر ابر، به فضاسازی با کمک ابژه‌ها پرداخته شد. از آن‌جا که داستان نمایش درباره یک زن نابیناست، نورپردازی در این اثر به معنایی متفاوت دست یافته و به نوعی به یک کاراکتر مستقل تبدیل شده است، طوری که تماشاگر دنیای ناشناخته نابینایی را تجربه می‌کند.
اهمیت هوش بازیگر در آثار تجربی
او در پاسخ به نحوه مواجهه‌ی بازیگر با طراحی در فضای خالی تالار وحدت گفت: برای اجرای چنین آثاری، داشتن بازیگر باهوش ضروری است. این فقط یک تعریف از بازیگر نیست؛ اگر بازیگر هوشمند نباشد، کارگردان در اجرای ایده‌هایش شکست می‌خورد. بازیگر باهوش به کارگردان اجازه می‌دهد تا دست به آزمون‌وخطا زده و تجربه‌های پر ریسک و گاه خطرناک را از پیش بگذراند. از سوی دیگر، من همیشه کارگردانی پذیرا و شنونده‌ای منعطف هستم و تا جایی که مقدور باشد دست بازیگران و عوامل را برای بیان نظرات و ایده‌های‌شان باز می‌گذارم.
انتخاب متن و اهمیت قصه‌گویی
او درباره متن نمایش توضیح داد: در فرآیند نگارش، همواره با نویسنده همراه هستم و تا به حال پیش نیامده که متن آماده نویسنده‌ای ایرانی را بدون بازنویسی برای اجرا انتخاب کنم. پس از چندین مرحله بازنویسی، به نسخه نهایی که قرار است روی صحنه برود، می‌رسم. یکی از اصلی‌ترین معیارهای من برای انتخاب متن، برخورداری از یک قصه جذاب است؛ داستانی که نه‌تنها با حال و هوای روحی من در لحظه همسو باشد، بلکه بتواند بازتابی از شرایط اجتماعی امروز را نیز به تصویر بکشد. «مالی سوئینی» برای من متنی ناشناخته و جذاب بود، اما برای اجرای آن باید سراغ تجربه‌ها و ریسک‌های جدید می‌رفتم.
این کارگردان ادامه داد: در میان نویسندگان، بیش‌ترین همکاری را با عباس جمالی و هادی احمدی داشته‌ام. دلیل این همکاری شاید این باشد که هر دو، علاوه بر نویسندگی، بازیگر و کارگردان هستند و نگاه اجرایی به متن دارند. همچنین، به دلیل تجربه‌های مشترک فراوان، حرف هم را به خوبی درک می‌کنیم. از نظر من، هر دو نفر از بهترین بازیگران تئاتر ایران نیز هستند.
لزوم همراهی گروه در اجراهای متفاوت
میرمنتظمی در پایان گفت: روز اول اجرای من با روز آخر آن همواره تفاوت‌های قابل توجهی دارد. به عبارت بهتر اعتقاد دارم هر اجرا باید زایش جدیدی داشته باشد. اما این امر نیازمند گروهی همراه و منعطف است؛ چه در نویسندگی، بازیگری، طراحی و چه عوامل مربوط به بخش فنی. در شرایط فعلی تئاتر، ایستادن پای طراحی و ایده‌های تازه و پر ریسک، کار دشواری است. من اما همیشه معتقدم که با تلاش و پشتکار، می‌توان به آن‌چه می‌خواهی دست یافت.
«مالی سوئینی» نوشته برایان فریل با ترجمه حمید احیا و کارگردانی مرتضی میرمنتظمی این شب‌ها ساعت 18:30 با بازی صابر ابر، علی سرابی و الهام کردا در تالار وحدت روی صحنه است.
گفت‌وگو: نگار امیری
