درون هریک از ما یک آغامحمدخان قاجار خفته است

به گزارش ایران‌تئاتر، نمایش «آداب شکار روباه» نوشته ابراهیم عادل‌نیا با کارگردانی محمد شاکری به نمایندگی از ایران در جشنواره بین‌المللی تئاتر حرفه‌ای نوروز کشور تاجیکستان حضور دارد.

این نمایش یکی از آثار چهل‌وسومین جشنوره بین‌المللی تئاتر فجر بود که بخشی کوتاه از زندگی آغامحمدخان قاجار پرداخته است.

عادل‌نیا درباره ایده اولیه این نمایشنامه گفت: ایده اولیه این نمایشنامه از زمانی که قسمتی از کتاب «تاریخ کامل ایران» درباره محاصره شهر شوشی توسط آغامحمد خان قاجار را مطالعه کردم به ذهنم رسید. در بخشی از این کتاب به روایتی از تصمیم آغامحمدخان برای اعدام دو غلام خود اشاره دارد که البته سندیت قطعی در این زمینه موجود نیست اما به نقل تاریخ این دو غلام در فاصله زمان تعیین شده برای اعدام به تحریک اطرافیان شاه او را به قتل می‌رسانند.   

او ادامه داد: من برای نگارش این متن اکثر متون مرتبط با زندگی آغامحمدخان قاجار را مطالعه کردم و با زیروبم زندگی این شخصیت آشنا شدم. خیلی وقت‌ها به او حق دادم، گاهی از او منزجر شدم و در بسیاری از اوقات دلم به حالش سوخت. زمان‌هایی بود که بابت کشورگشایی‌هایش به او افتخار کردم. به نظرم آغامحمدخان به لحاظ تاریخی شخصیتی مقتدر، به لحاظ روانکاوی فردی به هم ریخته و به لحاظ اخلاقی کاراکتری بی‌اخلاق بوده است.

این هنرمند با اشاره به وجه مشترک مخاطبان امروز با شخصیت این نمایش بیان کرد: در حین نگارش نمایشنامه خودم را به عنوان یکی از مخاطبان کار فرض می‌کردم؛ و همواره به این موضوع فکر می‌کردم که اگر من به جای این شخصیت و در موقعیتی مشابه بودم آیا پتانسیل این را داشتم تا به آغامحمدخان دیگری تبدیل شوم؟! فارغ از اینکه با یک شخصیت در بستری روانکاوانه یا تاریخی روبرو هستیم؛ این نمایش برای من یک بستر انسانی داشت. اینکه ببینیم اگر ما به جای این هیولایی که تاریخ به ما نشان می‌دهد، بودیم و در بستر اجتماعی، فرهنگی، روحی و روانی که رشد کرده است، زندگی می‌کردیم؛ آیا به آغامحمدخان قاجار تبدیل نمی‌شدیم.  

نویسنده نمایشنامه «آداب شکار روباه» افزود: درون هر یک از ما یک آغامحمد خان خوابیده است که اگر بستری فراهم شود؛ هر یک می‌توانیم به او تبدیل شویم. آغامحمدخان قاجار و دیگر افراد شبیه او همه مردمی عادی بودند. در حقیقت مخاطب امروز با این سرکوب‌ها روبرو می‌شود و خودش را در موقعیت و جایگاه این شخصیت قرار می‌دهد؛ شاید به این امر فکر کند آیا این آدم درون خودش هست یا نه؟ من بیشتر روی آغامحمدخان درون هر انسان در هر دوره تاریخی مخصوصا در حال حاضر تمرکز کردم.

او با اشاره به استقبال مخاطبان تاجیکستان از این نمایش گفت: خوشبختانه استقبال از نمایش «آداب شکار روباه» در تاجیکستان خیلی خوب بود به گونه‌ای که تعداد زیادی از مخاطبان امکان ورود به سالن را پیدا نکردند. همچنین چندین نفر از پیشکسوتان تئاتر این کشور برای اجرای متن درخواست همکاری داشتند. ارتباطی که تماشاگران با کار برقرار کردند؛  برای من خیلی جالب بود.

عادل‌نیا همچنین با اشاره به چالش‌هایی که نمایشنامه‌نویسان به ویژه نویسندگان دور از پایتخت با آن روبرو هستند؛ عنوان کرد:  متاسفانه چالش‌های نمایشنامه‌نویسان دیگر به کلیشه تبدیل شده است. ما در استان‌ها ظرفیت و زیرساخت‌های تئاتر حتی در حد نیمه حرفه‌ای را نداریم و یک نمایشنامه‌نویس نمی‌تواند به عنوان یک شغل سوم یا چهارم به این حرفه نگاه کند.

این هنرمند در پایان گفت: یکی از سخت‌ترین و عمیق‌ترین چالش‌های نمایشنامه‌نویسان همین نگاه غیر حرفه‌ای است. ما در وضعیت آماتور گونه‌ای هستیم که بیشترین اجراها در سالن‌های غیر حرفه‌ای تئاتر و به مدت اندک نهایت برای 5 شب روی صحنه می‌رود. در چنین شرایطی بیشتر دلی و برای عشقی که به این هنر داریم، دست به قلم می‌شویم به امید اینکه اتفاقی برای کار بیفتد و هنرمندی آن را برای اجرا انتخاب کند و تنها امیدواریم که این شرایط به سامان شود.

گفت‌وگو: نگار امیری