تئاتر کودک و نوجوان و جشنواره بیست و یکم در نگاه پنج هنرمند پیشکسوت
پنج هنرمند پیشکسوت حاضر در جشنواره بیست و یکم تئاتر کودک و نوجوان، بهبود و ارتقاء نمایشنامه نویسی، توجه به تئاتر دانش آموزی، به کار‌گیری فناوری‌های نو، تقسیم امکانات به طور مساوی در سطح کشور و گسترش ارتباطات بین المللی را راهکارهای تقویت تئاتر کودک و نوجوانان ایران دانستند.
مهرانگیز قهرمانی: بیست و یکمین جشنواره بین المللی تئاتر کودک و نوجوان با دبیری پیام دهکردی، امسال در همدان به شکلی منسجم و در فضایی شاد و پر شور به پایان رسید. اما مهم‌ترین ویژگی مثبت این دوره از جشنواره، مربوط به حضور گروهی از معتبر‌ترین و حرفه‌ای‌ترین استادان و هنرمندان عرصه تئاتر کودک و نوجوان ایران در همدان بود. در جشنواره بیست و یکم، هر بخش از چند داور و کارشناس پیشکسوت باتجربه بهره می‌برد که این امر بر کیفیت آثار منتخب و روند برگزاری جشنواره تاثیر چشم‌گیری گذاشته بود. در این رابطه سایت ایران تئاتر با پنج نفر از اعضای هیات داوری جشنواره گپ و گفتی داشت تا نظر آن‌ها را درباره روند فعلی تئاتر کودک و نوجوان کشور و راهکارهای پیشنهادی‌شان را منتقل کند.
داریوش مودبیان: بسیاری از هنرمندان کنونی کارشان را با تئاتر دانش آموزی آغاز کرده‌اند
داریوش مودبیان با اشاره به بخش نمایشنامه خوانی که برای نخستین بار در این دوره جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان برگزار شد، گفت: «در این دوره مسئول بخش نمایشنامه خوانی بودم. البته من آن را روخوانی نمایشی می‌نامم و بر این عنوان اصرار دارم. نمایشنامه‌هایی که انتخاب شده بودند از روی کارهایی بود که به مسابقه گذاشته بودند. از مجموع 30 اثر که به دفتر جشنواره رسیده بود، کار‌شناسان شش نمایشنامه را انتخاب کردند. این گروه‌ها عملکرد خوبی داشتند و ما به نتایج خوبی رسیدیم. این قدم اول است و برای نخستین بار به جشنواره افزوده شده است. معتقدم می‌تواند کارساز باشد.»
این کارگردان و مترجم تئاتر، بخش دانش آموزی را هم یکی از پیچیده‌ترین، علمی‌ترین و مشکل‌ترین بخش‌ها توصیف کرد و توضیح داد: «نوجوانی دوران بسیار پیچیده‌ای است. دوران ترس‌ها، امید‌ها، نگرانی از آینده، دل کندن از خانواده و آماده سازی برای ورود به اجتماع است. نمایش‌های نوجوانان قصد دارند محیط را برای چنین مخاطبینی معنا کنند. از سوی دیگر در مرکز این دوره بلوغ وجود دارد. بلوغ جسمی، عقلی، اجتماعی و فرهنگی. آن‌ها در نمایش به دنبال هیجان زدگی نیستد، بلکه واقعیت‌ها را می‌خواهند. واقعیت‌هایی که آنان را به سمت حقیقت‌ها می‌برد و از این طریق می‌خواهند درک کنند تا به په چیزی یا به شخصی بگویند آری و یا نه.»
وی در گفت‌و‌گو با سایت ایران تئاتر ادامه داد: «امسال در این بخش به تعدادی از اهدافمان رسیدیم. در نمایشنامه نویسی نیزگام‌هایی برداشته شدکه امیدواریم با برنامه‌هایی مدون و از پیش تعیین شده آن را به جلو ببریم.»
مودبیان با تاکید بر امیت تئاتر دانش آموزی خاطرنشان کرد: «بسیاری از هنرمندان کنونی فعالیت خودشان را با تئاتر دانش آموزی آغاز کردند. متاسفانه سالهاست این عرصه را فراموش کردهایم. ما پیش از انقلاب جشنواره تئاتر دانش آموزی داشتیم که در آن گروه‌های مختلف از تمام کشور شرکت می‌کردند. تالارهایی هم ساخته شده بود به طور مثال مدرسه شاپور سابق که اکنون شریعتی نامیده می‌شود، تالار بزرگی داشت که گروه‌های تئاتر تهران در آنجا اجرا می‌کردند. یا گروه‌های نمایش استان‌های شیراز و سمنان. در استان شیراز استادی به نام محی الدین لایق یکی از آموزگاران بزرگ تئاتر بودند که خیلی از مفاخر و هنرمندان شیراز از شاگردان ایشان بودند که در مدرسه حیات کار می‌کردند و حتی آثارشان را در دانشگاه ادبیات شیراز اجرا می‌کردند. هنرمندانی چون امین تارخ، افشاریان و مظفری شاگردان این دبیرستان بودند.»
وی با بیان اینکه کارهای تئاتر دانش آموزی در سال‌های اخیر به سمت کلیشه‌ای بودن رفته است، افزود: «امروزه کار‌ها کلیشه‌ای و شعاری است و از نظر نمایشی ارزشی ندارد، درحالیکه به یاد دارم سال ۴۸ در شیراز دانش آموزان نمایشنامه چهارصندوق بهرام بیضایی را کارکرده بودند و نمایش بسیار ارزشمندی بود. متاسفانه ما از آنچه داشتیم دور افتادیم و اکنون زمان آنست که این بخش با همراهی آموزش و پرورش پابگیرد و به تئاتر کودک و نوجوان کمک کند. این به دلیل آنست که فعالانش وقت بیشتری دارند، از بطن جامعه بیرون آمده‌اند پس نیاز‌ها را بهتر می‌بینند، می‌سنجند و توقعات کمتری دارند. به یاد دارم در دوره دبیرستان در کاری حضور داشتم که کارگردان آن عباس کیارستمی، طراح دکورش آیدین آغداشلو و مهندس فهیم بازیگر آن بودند. بنابراین وقتی به آن نگاه می‌کنیم می‌بینیم در همان زمان داشت شکل می‌گرفت و سکو مناسبی برای پرتاب به زندگی حرفه‌ای که امروز بود.»
این کارگردان با اشاره به تشکیل بنیاد تئاتر کودک و نوجوان گفت : «ما بسیار فردی عمل کردهایم. این بنیاد می‌تواند به شکل واقعی و دور از شرایط اداری قرار بگیرد و با زیربنای حقوقی قوی در دل خود انجمن‌ها را به وجود آورد. بدون شک اجرای مستمر تئاتر نیاز به جشنواره‌ها به این شکل را از بین می‌برد مانند کشور فرانسه.»
رضا فیاضی: بهره گیری از تکنولوژی روز نقطه قوت کارهای بین الملی بود
رضا فیاضی یکی دیگر از هنرمندان و داوران حاضر در این جشنواره در مورد برگزاری و نقاط قوت این دوره از جشنواره تئاتر کودک و نوجوان گفت: «هر جشنوارهای ادامه گذشته است. در بیست و یکمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان سه حرکت مثبت صورت گرفته است که من آن‌ها را نقاط قوت جشنواره می‌دانم. این اقدامات عبارتند از ایجاد بخش دانش آموزی، حضور هنرمندان در تمام طول مدت برگزاری جشنواره و سلسله نشست‌های فوق برنامه به نام شب عاشقان که هر شب با حضور هنرمندان برگزار می‌شود که در آن به تبادل نظر می‌پردازند.»
وی در گفت‌و‌گو با سایت ایران تئاتر متذکر شد: «اما همچنان مشکل متن و کار خوب وجود دارد که امیدوارم با تلاش بیشتر مرتفع شود و شاهد کارهای مناسب تری از سوی هنرمندان باشیم. طبیعتا با تقویت بخش دانش آموزی، پرداخت صحیح به مسئله پژوهش می‌توان گام‌های موثری در این زمینه برداشت.»
این بازیگر سینما و تلوزیون با ارزیابی آثار بخش بین الملل عنوان کرد: «در بخش بین الملل کار گروه نمایش ایتالیا به دلیل بهره گیری مناسب از تکنولوژی روز خوب بود. اما گروه‌های دیگر چندان مطلوب نبودند. این‌ها گروه‌های ارزان قیمت هستند.»
حسن دولت آبادی: بزرگ‌ترین سرمایه‌مان را باید به نمایشنامه نویسی اختصاص دهیم
همچنین حسن دولت آبادی با بیان اینکه امکانات و شرایط مالی در برگزاری و اجرای یک جشنواره بی‌تاثیر نیست، توضیح داد: «هیج مطلقی وجود ندارد، من سالهاست داوری می‌کنم. ما همیشه توقعاتمان بالا است. آرمان‌هایی داریم که قصد داریم به آن‌ها برسیم. بله این جشنواره می‌توانست گروه‌های بین المللی بیشتری را بیاورد، تمام این مسائل به امکانات و بودجه بازمی گردد. بودجه در بخش فرهنگ بسیار ضعیف است، قطعاً پیام دهکردی با این بودجه تلاش کرده بهترین کار‌ها را انجام بدهد.»
وی در گفت‌و‌گو با سایت ایران تئاتر، در رابطه با بخش بین الملل یادآور شد: «در این بخش هنرمندان تلاش کرده بودند خلاقیت کودکان را تحریک کنند. ما هم همین را می‌خواستیم. به نظرم در این بخش خوب عمل کردند.»
نویسنده کتاب‌های نمایشنامه‌های «آسان»، نمایشنامه را بزرگ‌ترین مسئله پیش روی هنرمندان دانست و تشریح کرد: «حدود ۱۶۵ سال است که تئاتر در کشورمان وجود دارد و در مقابل آن دنیای غرب پیشینیه‌ای برابر با پنج قرن قبل از میلاد را دارد. بزرگ‌ترین مشکل ما نمایشنامه است. ما در اجرا از نمایشنامه نویسی جلو‌تر هستیم.»
هنگامه مفید: امکانات باید در تمام کشور به صورت مساوی پخش شود
هنگامه مفید: امکانات باید در تمام کشور به صورت مساوی پخش شود
هنگامه مفید نیز که در این دوره از جشنواره حضور دارد با تاکید بر محتوای نمایش‌ها و انتخاب آنان برای حضور در جشنواره یادآور شد: «در انتخاب نمایش‌های داخلی سعی کردیم که مفاهیم قابل ارائه‌ای در کار‌ها وجود داشته باشد و اندیشه در آن‌ها جاری باشد. اندیشه‌ای باارزش که کارگردان و نویسنده آن را به خوبی نشان داده باشند تا بتواند به بهترین شکل راهگشای زندگی مخاطبانش باشد.»
وی در گفت‌و‌گو با سایت ایران تئاتر تصریح کرد: «یک اثر نمایشی خوب حتماً بر ذهن کوک و نوجوان تاثیر می‌گذارد و در درون او برای همیشه ماندگار خواهد شد. در این راستا تلاش کردیم کارهایی را انتخاب کنیم که از این نکات بهرمند باشند سعی کردیم از این جنس باشد به نظر من کارهای تهران. البته آثاری که از تهران به جشنوراه راه یافته‌اند آثار قدرتمندتری بودند و آن هم به دلیل بهرمندی بهتر از آموزش و امکانات است. بایستی تعادل مناسبی شکل بگیرد تا امکانات و شرایط مساعد کاری برای همه در هر منطقه از کشور ایجاد شود. شاید من به عنوان یک شهروند بتوانم در طول سال ده اثر متفاوت را ببینم اما این امکان برای شهروندان دیگری که در استان‌ها حضور دارند فراهم نباشد. مگر دیدن کارهایی که صرفا جنبه سرگرمی دارند. پس باید برای دست یابی به شرایط بهتر، امکانات مساعدی را برای همه به وجود آوریم.»
مفید در رابطه با برگزاری مراسم بزرگداشتش به پاس زحمات و فعالیت‌هایی که در طی سالیان دراز مدت کشیده است گفت: «من خیلی خجالت کشیدم زیرا افراد بسیار بزرگتری در این حوزه هستند که باید تجلیل شوند. از این بایت بسیار خوشحال و سپاسگزارم.»
منصور خلج: تئاترخیابانی می‌تواند تماشاگران را تربیت کند
منصور خلج از داوران بخش خیابانی بیست و یکمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان نیز این دوره از جشنواره را تجربه بیست دوره گذشته مطرح کرد و بیان کرد: «آثار بین المللی که دیدیم، نشان می‌داد که تئاتر کودک چگونه اتفاق می‌افتد. این تئاتر دستاوردهای مدرن و شیوه‌های سمعی بصری را به همراهدارد. این کار‌ها متکی بر متن نبودند و حرکت شاخصه تئاتر است.»
او در گفت‌و‌گو با سایت ایران تئاتر با اشاره به این که آثار داخلی نیز نتیجه یک‌ساله تجربه کارگردانان تئاتر است، توضیح داد: «چینش اجرا‌ها تنوع کار‌ها را به همراه داشت. این انتخاب‌ها در جشنواره جوابگوی سلیقه‌های مختلف است.»
خلج در مورد ارزیابی‌اش از آثار خیابانی تشریح کرد: «حضور من به دلیل کارهای خیابانی بود. تئاتر خیابانی دیرپا نیست. امیدوارم در جشنواره‌های بعد کسانی که تجربه دارند با رویکرد کودک و نوجوان کارهایی ایجاد شود که در شکل تئاتر خیابانی با جذابیت‌های خودش برای کودکان و نوجوانان تولید شود. تئاترخیابانی می‌تواند تماشاگرانش را تربیت کند و آن‌ها را به دیدن تئاتر علاقمند کند و برای دیدن تئاتر هزینه کند و بلیت بخرد و دیگر رهگذر نباشد.»
وی با تاکید بر پیگیری و ایجاد شرایط مساعد برای اجرای تئاتر خیابانی اظهار کرد: «این جشنواره‌ها فرصت مناسبی است تا تبادل هنری فرهنگی صورت بگیرد. آن‌ها تجربیات خودشان را از مناطق و کشورهای مختلف به همراه می‌آورند تا تئاتر کودک و نوجوان به نقطه مناسب تری برسد تا احساس کنیم با هر جشنواره یک گام به جلو برود. هنر این روز‌ها جهانی است و باید حرف جهانی داشته باشد. هنر مرز ندارد. یک اجرای خوب می‌تواند معرف هنر و دیدگاهیمان باشد.»
خلج با اشاره به نمایش خیابانی «زرافه‌ها» به عنوان تنها نمایش خارجی خیابانی در جشنواره گفت: «این نمایش بسیار فانتزی بود که در آن چند رزافه را به حرکت درآوردند. این برای کودکان بسیار جذاب بود. ما نیز شرایطی مناسب فراهم کنیم و اشکال مناسب فرهنگیمان را فراهم کنیم. در حالیکه ما از دیرباز اشکال متنوع نمایش می‌دانی را داشتیم. کسانی که مقوله تئاتر سنتی را بشناسند و با رو آوردن به آن کار کنند می‌توانند کارهای خلاقانه‌ای را انجام دهند مانند کارهایی که با نگاه به شاهنامه فردوسی اجرا شد.»
