مروری بر نمایش در کشورهای منطقه غرب آسیا - 4
تاتر آذربایجان؛ شکوفایی بنیان های ملی و فرهنگی
کشور جمهوری آذربایجان در حوزه ی فرهنگ و هنر از بسیاری جهات در زیر شاخه ی ایران فرهنگی قرار دارد . انطباق فرهنگی بسیاری مبنای هویت هر دو کشور را شکل داده . در دایره آیین ها و کنش های نمایشی نیز این گفته قابل تسری است .
به گزارش ایران تئاتر آیین های نمایشی مانند قایم باشک ، نوروزخوانی ، خیمه شب بازی و...که بیشتر از دوره ی صفوی مرسوم و پس از آن همه گیر شد . ا اولین گزارش از اجرای صحنه ای در آذربایجان فعلی مربوط به نجف قلی بیگ وزیرف در سال 1873است که نمایش وزیر خان لنکران را در باکو به صحنه برده . در تمام قرن نوزدهم تسلط حضور آخوندزاده نمایشنامه نویس ایرانی که با پسوند اف در آذربایجان شناخته می شود در تاتر نوپای باکو مشهود است . در سال 1888 نریمانف و غنی زاده تروپ تاتر را در باکو تاسیس کردند . این گروه نام " تروپ درام مسلمان " را بر خود نهاد و آثاری از نمایشنامه نویسان بزرگ روسیه همچون تولستوی، تورگنیف و گوگول را روی صحنه برد .در آستانه وقوع انقلاب سوسیالیستی شوروی گروه تاتر " رفقا " شکل گرفت و به اجرای برنامه پرداخت .از نمایش هایی که در این دوره به صحنه رفتند می توان به " آغا محمد خان پسر بیچاره " اثر حقوردی اف و یا " ندیر شاه " اثر نریمانف اشاره کرد .
در سال1908 گروه تاتر اتحاد زیر نظر خیریه نجات شکل گرفت و آثار متعددی را روی صحنه آورد. علاوه بر نمایشنامه های بومی آثاری از شیلر و شکسپیر نیز در این دوره به چشم می آیند . پس ازتسلط شوروی در این کشور تمام تئاتر ها ملی اعلام شد . حزب کمونیست تمام گروه های تئاتری را ویران و منحل کرد .در سال 1922 گروه تاتر آذربایجان به " آکادمیک دراما تیاتر " تغییر نام داد .در این دوره شمار تاترهای تازه تاسیس در باکو رو به ازدیاد می گذارد . در سال 1923 لابراتوار تاتر باکو تاسیس شد .
اواخر سال های سی قرن نوزدهم، تاتر ماکسیم گورکی و تئاتر موزیکال کمدی در باکو شکل پذیرفت . تاتر آذربایجان در تمام این سالها تحث نفوذ و تسلط تاتر روسیه بوده است . اجرای چخوف در این کشوراز سابقه و محبوبیتی طولانی برخوردار است .
در دوره زمامداری استالین تاتر اذربایجان همانند دیگر اقمار شوروری زیر نگاه تنگ نظرانه و سانسور رئالیسم سوسیالیستی از رونق افتاد .بعد از استقلال آذربایجان و فروپاشی شوروی این کشور چند سالی را به جنگ و سامان دادن امور گذراند . پس از آن مسئولان و دولتمردان اذربایجان در صدد تقویت احساس ملی گرایی و گذاشتن نام این کشور بر نقشه جهان برآمدند. حوزه فرهنگ هم یکی از ارکان این سیاست ورزی است . تاتر و موسیقی دو عنصر مورد تاکید در سیاست کلان فرهنگی جمهوری آذربایجان است .
حمایت از گروه های تاتری و ایجاد مناسبات سخت افزاری در چند سال اخیر بویژه در باکو رشد چشمگیری داشته . وزارت فرهنگ آذربایجان با سرمایه گذاری روی رقص آذری و تشکیل گروه های منجسم و کاربلد مترصد معرفی این رقص به جهانیان است . تاتر موزیکال از ابتدای قرن محبوبیت ویژه ای بین آذربایجانی ها داشته است . طبق اسناد موجود از اولین موزیکال تاترها می توان از لیلی و مجنون نام برد که در سال 1901 توسط " فوزویی" نوشته و اجرا شده است . فرهاد و شیرین یکی دیگر از موزیکال تاتر های آن سالهاست که " نوال " آن را نوشته و کارگردانی کرده است . در سالهای اخیر تاتر آذربایجان در ایران بیشتر با نام " جنت سلیم آوا" کارگردان کهنه کار آذربایجانی شناخته شده است .