شهرام زرگر: انتشار نمایشنامه برای ناشران صرفه اقتصادی ندارد

به گزارش ایران تئاتر، شهرام زرگر، مترجم و مدرس تئاتر این روزها در حال ترجمه نمایشنامه «آدم‌کش» نوشته آنتونی شفر است و به‌زودی نمایشنامه «فصل 2» ترجمه دیگر این مترجم از نیل سایمون به کارگردانی علیرضا رییسیان در پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه خواهد رفت. با این مقدمه به گفت‌وگویی کوتاه با این هنرمند پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

از آخرین نمایشنامه‌های چاپ شده‌تان برایمان بگویید.

نمایشنامه «عچق» نوشته موری شیسگال آخرین نمایشنامه چاپ شده من در سال 1399 توسط نشر نیماژ است و پس از آن به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، بیشتر آثار چاپ شده‌ام در سال‌های گذشته به چاپ مجدد رسیدند.

در این روزها به ترجمه نمایشنامه جدیدی مشغول هستید؟

بله، در حال حاضر ترجمه نمایشنامه «آدم‌کش» نوشته آنتونی شفر، برادر پیتر شفر نمایشنامه‌نویس معروف انگلیسی  را در دست دارم. پیش از این در سال 1393 نمایشنامه «بازرس» از این نمایشنامه‌نویس را که برنده جایزه تونی سال 1971 شده بود، ترجمه کردم که انتشارات نیلا آن را به چاپ رسانده است.

نمایشنامه «آدم‌کش» در چه ژانری نوشته شده است؟

نمایشنامه «آدم‌کش» مانند اثر پیشین آنتونی شفر، نمایشنامه‌ای در ژانر تریلر (جنایی_ پلیسی) است که هم اکنون در اواخر ترجمه آن هستم.

تمامی آثار ترجمه شده‌تان منتشر شده است یا هنوز کاری در صف انتشار دارید؟

خیر، تعداد زیادی کار ترجمه شده دارم که در هیئت رسیدگی به صدور پروانه نشر کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حال بررسی هستند. 15 اثر ترجمه شده مختلف که تنها 8 اثر از آن، ترجمه آثار نیل سایمون است. نمایشنامه‌هایی چون «زوج ناجور»، «پسرطلاها»، «پیشنهادها»، «پیش بیا و شیپور بزن»، «فصل دو» و «رویای هالیود» که اگر مجوز انتشار آن‌ها صادر شود، توسط انتشارات نیلا راهی بازار کتاب خواهند شد. همچنین از سال 1379 تاکنون یعنی حدود 22 سال است که منتظر مجوز انتشار نمایشنامه‌ای نوشته فرناندو آرابال هستم که آن اثر را با همکاری رامین ناصرنصیر ترجمه کردم.

آیا امکان اصلاح یا بازنویسی بخش‌هایی از آثار به منظور تسهیل در روند دریافت مجوز انتشار وجود ندارد؟

اگر موضوع حذف در بین نباشد من به شخصه مشکلی برای تغییر در یکسری موارد ترجمه شده که به کلیت کار ضربه‌ای وارد نمی‌کند، ندارم. اما ناشرم بسیار امانتدارانه به ترجمه آثار نگاه می‌کنند و مایل نیستند حتی یک واو از کلیت کار کم شود. من هم به  این نظر احترام می‌گذارم، حتی اگر کار چاپ نشود، این نوع نگاه به آثار ترجمه شده به نظرم کار شرافتمدانه‌ای است.

ممیزی چقدر می‌تواند در روند تغییر محتوا و قالب اثر تاثیرگذار باشد؟

ممیزی اگر در جهت حذف باشد، قطعا خیانت به اصل اثر محسوب می‌شود اما اگر در جهت تعدیل صورت بگیرد مثلا استفاده از جملات مناسب به جای الفاظ رکیک یا اصلاح و تغییراتی در سطح متن قطعا مشکلی در روند تغییر محتوا و قالب اثر نخواهد داشت.

امکان اجرای صحنه‌ای آثار شما که مجوز نشر نگرفته‌اند، وجود دارد؟

بله، تاکنون آثار منتشر نشده‌ام به دفعات روی صحنه رفته است. نمایشنامه «زوج ناجور»، «پسرطلاها» و «رویای هالیوود» تاکنون چندین بار روی صحنه اجرا شده‌اند. ناگفته نماند از آنجایی که در اجرا دست گروه‌ها باز است، به راحتی می‌توانند آنچه را که باعث حساسیت‌های ممیزی در چاپ است با تغییر و اصلاحات کوچکی رفع کنند. البته که مجوز اجرای آثار برای صحنه نیز مهربانانه و راحت‌تر صادر می‌شود.

به تازگی نمایشنامه‌ای از آثار ترجمه شده‌تان برای اجرای روی صحنه آماده می‌شود؟

بر طبق صحبت‌هایی که سال گذشته در تماسی با آقای علیرضا رییسیان کارگردان سینما داشتیم، قرار است نمایشنامه «فصل دو» نوشته نیل سایمون با ترجمه‌ من و با تغییر نام در پاییز امسال در پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه برود.

به طور کلی وضعیت چاپ و نشر نمایشنامه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در مجموع در سال‌های اخیر، تعداد تیراژ کتاب‌ها پایین آمده است. تعداد کتابخوان‌ها کمتر شده است و انتشار کتاب به ویژه نمایشنامه برای ناشران صرفه اقتصادی ندارد چراکه نمایشنامه نسبت به رمان و داستان کوتاه خواننده کمتری دارد. اما به هرحال چراغ نمایشنامه‌نویسی همچنان کورسویی می‌زند و گهگاه اثری در این زمینه به چاپ می‌رسد.

برایمان از تدریس در دانشگاه و شرایط فعلی آموزش بگویید؟

ترم گذشته از 14 فروردین با وجود اعلام برگزار شدن کلاس‌ها به صورت حضوری به دلیل آماده نبودن زیرساخت‌هایی همچون اسکان و تغذیه، دانشجویان خواستار ادامه آموزش به شکل غیرحضوری شدند. اما دانشگاه‌ها از مهرماه پیش‌بینی زیرساخت‌های مورد نظر برای آموزش حضوری را انجام خواهند داد.

آیا برگزاری دوره‌های آموزشی به شکل حضوری برای دانشجویان لزومی دارد؟

دانشگاه موقعیتی برای آشنایی دانشجویان و پیدا کردن موقعیت‌های مناسب همکاری آن‌ها با یکدیگر است. دانشجویانی که با شروع همه‌گیری ویروس کرونا وارد دانشگاه شدند، اکنون وارد ترم پنج می‌شوند بدون اینکه همدیگر را دیده باشند و این موضوع مشکلات زیادی را برای آن‌ها ایجاد کرده است. امیدوارم که از مهرماه شرایط بهداشتی و درمانی به شکلی باشد که دانشگاه‌ها به شکل قبل برگردد و دانشجویان بتوانند به صورت حضوری در کلاس‌های درس شرکت کنند و به تعامل با هم بپردازند.

آیا تا به حال به کارگردانی آثاری که ترجمه می‌کنید، فکر کرده‌اید؟

 من در دهه 70 در سینما بازیگری را تجربه کردم اما هیچوقت به کارگردانی نه علاقه داشته و نه نزدیک شده‌ام. درباره اغلب کارهایی که می‌بینم مخصوصا ترجمه‌های خودم، نظر مشورتی_انتقادی دارم ولی کارگردانی یک فن است که باید برایش خواند و تمرین کرد و من تاکنون این کار را نکرده‌ام. خیلی بهتر است این عرصه برای افرادی که در این عرصه ورزیده هستند، خالی بماند.

و سخن پایانی؟

خوشحالم که تماشاخانه‌های خصوصی با استقبال مخاطبان مواجه‌اند و امیدوارم از این به بعد نیز شاهد استقبال تماشاگران از آثار روی صحنه باشیم و چراغ تماشاخانه‌های دولتی و خصوصی روشن و پرفروغ بماند.