گفتوگو با دکتر علی السودانی مدیر جشنواره بین‌المللی تئاتر بغداد و سرپرست گروه نمایش «امل»
ارتباط و اثرگذاری بر جهان، از مسیر فرهنگی آغاز می‌شود
دکتر علی السودانی سرپرست گروه نمایش «امل» با بیان اینکه ارتباطات و اثرگذاری بر جهان، از مسیر فرهنگی آغاز می‌شود، می‌گوید: جشنواره، تنها اجرای نمایش در یک کشور نیست؛ جشنواره صادرات فرهنگ و حقیقت و نیز تغییر نظر جهان است.
بهنام حبیبی: بحران هویت و امنیت انسانی در جهان مدرن امروز، مشکلی است که به نظر می‌رسد دیگر نه انسان‌ها و نه سازمان‌های حقوقی و بین‌المللی، توان حل آن را ندارند. با بررسی همه جنگ‌ها، تنش‌ها و خشونت‌های انسانی در جای‌جای این زمین امروز، آنچه به‌روشنی می‌توان دریافت این است که هیولای ناامنی و خشونت و رنج و درد انسان‌ها، تنها وجود ساختارهای دیکتاتوری و غیردموکراتیک در برخی کشورهای جهان نیست، بلکه نبود تعریف روشن و ساختارمندی از دموکراسی دولتی و دموکراسی انسانی است. با نگاهی به جنگ‌های اخیر جهان، به‌سادگی می‌توان کشورهایی را در اوج جنگ و کشتار و بی‌هویتی اجتماعی و حقوقی انسانی دید که خود از دیدگاه ساختاری، دارای دولت‌هایی به‌اصطلاح دموکراتیک بوده‌اند. در این فهرست، می‌توان کشور عراق را نیز جا داد. کشوری که مانند بسیاری دیگر از کشورهای عربی منطقه و خاورمیانه، از نظر ساختاری، شکلی دموکراتیک و مردمی و بر طبق آرای مردم دارد، ولی در تاریخ خود، دیکتاتورهای بسیاری را در لباس دموکراسی به چشم دیده است که بی‌گذشت و بی‌درنگ، تنها به کشتار مردم و ایجاد ناامنی در کشور خود اقدام کرده‌اند تا مگر با ایجاد ترس و وحشت در دل مردم خود، پایه‌های حکومت غیرمردمی خود را حفظ کنند.
نمایش «امل» از کشور عراق که در چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر شرکت کرده است، نگاهی بی‌پروا و بی‌پرده به مسئله هویت و امنیت انسانی در عراق دارد. به این بهانه نظرات دکتر علی السودانی مدیر تئاترهای کشور عراق، مدیر جشنواره بین‌المللی تئاتر بغداد و سرپرست این گروه نمایشی را جویا شدیم که در قالب یک گفتوگو آن را می‌خوانید.
نمایش «امل» اشاره مستقیمی به رویدادهای این سال‌های کشور عراق دارد؛ از نویسنده و کارگردان این نمایش و سایر عوامل آن بگویید.
نویسنده نمایشنامه «امل»، چهره شناخته‌شده تئاتر جهان عرب، جواد الاسدی است. طراحی صحنه و دکور آن را محمد نقاش به عهده داشت، نورپردازی را ناجی حسن انجام داد، دراماتورژ نمایش، حیدر جامع و من هم، سنوگرافی نمایش را انجام دادم.
درون‌مایه و داستان نمایش «امل» را متمرکز بر چه مفهوم محوری می‌دانید؟ نمایش چقدر به فراز و فرودهای جامعه عراق در مرحله گذار از دیکتاتوری به مردمسالاری پرداخته است؟
نمایش «امل» درباره یک زن و شوهر است که در واقع نمایندگان جهان عرب محسوب می‌شوند. جهانی که در آن، امنیت و آرامشی وجود ندارد و فقط در خیابان‌های آن جنگ و اسلحه است. زن، باردار است و به علت ناآرامی و نبود امنیت جانی، قصد دارد تا جنین خود را سقط کند و در برابر او، شوهرش قرار گرفته است که اصرار دارد تا همسرش فرزند خود را به دنیا بیاورد. واقعیت نهفته در این نمایش این است که در گذشته، فرد از نظام‌های دیکتاتوری رنج می‌برد و اکنون از نظام‌های دموکراسی رنج می‌برد، چراکه در جهان امروز، دموکراسی تنها سلاحی در دست سیاستمداران برای ایراد سخنرانی و تبلیغات خود است. این موضوع تنها درباره عراق نیست. من درباره کل جهان عرب به‌ویژه خاورمیانه صحبت می‌کنم.
با در نظر گرفتن امکاناتی که در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در ایران در اختیار داشتید، از تجربه اجرای این نمایش در ایران راضی هستید؟
تجربه فوق‌العاده‌ای بود. برای اجرای ما، مدیران و برنامه‌ریزان جشنواره، پلاتو مولوی را انتخاب کردند که در آنجا همه کارها بسیار دقیق و منظم و حرفه‌ای انجام می‌شود. به‌طورقطع، همه امکانات موردنیاز ما برای این اجرا، در اختیار ما قرار گرفت. این موضوع، دلیلی است بر انتخاب درست هیئت انتخاب تالارهای نمایشی جشنواره که آن تالار را برای نمایش ما برگزیدند.
تا چه اندازه با هنر نمایش در ایران آشنایی دارید؟ جایگاه و سطح هنر نمایش در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من نمایش‌های بسیار اندکی از ایران دیده‌ام. امسال نمایش‌های بسیار کمی دیدم ولی در سال گذشته که پنجاه نمایش از ایران به جشنواره بین‌المللی تئاتر بغداد معرفی شدند، من در بین آن‌ها، هم نمایش‌های قوی و هم نمایش‌های ضعیف دیدم. نمایش‌هایی دیدم که واقعاً بسیار زیبا بودند. به نظر من، نمایش‌ها در دو گونه دولتی و مستقل هستند. در برخی مواقع، نمایش‌های مستقل، قوی‌تر از نمایش‌های دولتی هستند و در برخی مواقع، نمایش‌های دولتی از نمایش‌های مستقل قوی‌تر هستند. دو نمایش ما که امسال در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به اجرا درآمدند، اگرچه توسط وزارت فرهنگ و هنر عراق معرفی شدند، ولی در واقع نمایش‌هایی مستقل هستند. نقطه‌ضعفی که من در این‌باره می‌بینم این است که از نظر من، نمایش نباید تحت رقابت و ذره‌بین جشنواره‌ای باشد و جشنواره‌ها ارزش نمایش‌ها را تشخیص دهند، بلکه ذره‌بین را باید خود مردم داشته باشند و کیفیت نمایش‌ها را تشخیص دهند. این اتفاق باید بیفتد و این برای من خیلی مهم است.
در مورد جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر چگونه فکر می‌کنید؟ چه دستاوردهایی را برای برگزاری این جشنواره محتمل می‌دانید؟
جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر چهل‌ویک‌ساله است و من تنها یک سال از آن بزرگ‌ترم، چون چهل‌ودوساله‌ام. من در تمام عمرم درباره جشنواره تئاتر فجر ایران چیزی نشنیده بودم. وقتی با مرتضی منصوری در عراق آشنا شدم، با رویداد جشنواره تئاتر فجر آشنا شدم. باید در نظر داشته باشیم که جشنواره، تنها اجرای نمایش در یک کشور نیست. جشنواره یعنی صادرات فرهنگ و حقیقت و تغییر نظر جهان نسبت به کشور. ما باید حتی در انتخاب منتقدین تئاتر، دقیق باشیم. در این جشنواره، میهمانانی از کشورهای عربی و جهان حضور دارند. ما یعنی شرکت‌کنندگان خارجی در این جشنواره، تنها در موقعیت منطقه‌ای اختلاف داریم، ولی همه ما درباره عشق به ایران در برابر دشمن خارجی او هم‌نظریم و این راز پیروزی جشنواره تئاتر فجر است. باید برای پیروزی، خطاهای همدیگر را پیدا کنیم و همدیگر را تکمیل کنیم. جشنواره تئاتر فجر کار خود را با توانمندی آغاز کرده است و همچنان تلاش دارد تا با قدرت کار خود را ادامه دهد. جشنواره تئاتر فجر، صرفا اجرای تئاتر نیست؛ من می‌بینم کاری را که امروز جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر انجام می‌دهد در واقع کاری است که در حیطه وظایف و اهداف وزارت امور خارجه قرار دارد. ارتباطات با جهان، از راه ارتباطات فرهنگی آغاز می‌شود و از همین راه نیز پایان می‌یابد. امروز وظیفه همه هنرمندان ایرانی است که از مدیران تئاتری کشورشان پشتیبانی کنند. پس از پایان جشنواره باید نشستی برگزار کرد و درباره نمایش‌های آن و جشنواره‌های دوره‌های قبل گفتوگو کرد. این یکی از رموز موفقیت جشنواره تئاتر بغداد بود. شاید اختلاف‌نظری بین ما باشد، اما درباره تئاتر همه با هم اتفاق‌نظر داریم.
