بازیگران جدیدترین نمایش پشت‌کوهی از تجربه حضورشان در این اثر گفتند
«مکبث زار»؛ اثری باشکوه، جادویی و پر از زیبایی محض است
بازیگران نمایش «مکبث زار» به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم پشت‌کوهی، تلفیق نمایشنامه «مکبث» شکسپیر با فرهنگ و آیین‌های بومی جنوب ایران را اجرایی نو می‌دانند که باشکوه، جادویی و پر از زیبایی محض است.
به گزارش ایران تئاتر، نمایش «مکبث زار» به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم پشت‌کوهی کاری از گروه تئاتر «تی‌توک» است که پس از اجرا در جشنواره‌های داخلی و خارجی همچون هایفست ارمنستان، شب‌های مسکو روسیه، شکی آذربایجان و چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر و کسب جوایز متعدد این بار قرار است تا در بازتولیدی جدید با تغییراتی در میزانسن و گروه بازیگران خود از بیست و هفتم فروردین‌ماه در تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر میزبان مخاطبان باشد.
«مکبث زار» جزو متفاوت‌ترین اجراهایی است که تاکنون از آثار ویلیام شکسپیر نویسنده شهیر انگلستان در ایران کارگردانی و اجرا شده است.
از جذاب‌ترین نکات اجرایی این اثر نمایشی تلفیق آیین «زار» به‌عنوان یکی از آیین‌های شناخته‌شده و بومی و فولکلور جنوب ایران با داستان «مکبث» پادشاه اسکاتلند است که با نگاهی به شیوه‌های اجرایی کابوکی (ژاپن)، کاتاکالی (هند)، بوتو (ژاپن) و کمدیا دلارته (ایتالیا) اجرا می‌شود.
به این بهانه با تعدادی از بازیگران این اثر نمایشی به گفت‌وگویی کوتاه پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
شهروز دل‌افکار: تئاتر هرازگاهی نیاز به تغییر فضا دارد
شهروز دل‌افکار، بازیگر نقش مکبث درباره این اثر نمایشی گفت: «نمایش «مکبث» اثر جاودانه شکسپیر است که ابراهیم پشت‌کوهی عزیز آن را با فرهنگ جنوب تلفیق کرده است و قطعاً تماشای «مکبث زار» با فرهنگ جنوب اجرایی نو به شمار می‌آید.»
او ادامه داد: «در اینجا قدرت مکبث با قدرت بابای زار جنوب ایران همراه است و مخاطبان شاهد اثری هستند که به فرم‌گرایی نزدیک شده و بیان و بدن بازیگران نیز تحت تأثیر این فرم‌گرایی قرار گرفته است.»
بازیگر نقش «مکبث» با اشاره به علاقه‌اش به تئاتر فرم‌گرا افزود: ««مکبث زار» تخیل مخاطبان را درگیر می‌کند و آن‌ها را برای لحظاتی از دنیای رئالیستی جدا خواهد کرد که امیدوارم تماشاگر با دنیای تخیلی این نمایش همراه شود.»
این بازیگر و کارگردان تئاتر توضیح داد: «علاقه من به فرم باعث شده است تا در اجرای نمایش «اتول سورون» که قرار است آن را در تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه ببرم نیز با وجود رئالیستی بودن اثر به فرم توجه کنم. میزانسن در آثار فرم گرا باید به تماشاگر کمک کند تا به تماشای حرکاتی اغراق‌شده اما از جنس تئاتر که درست و به‌جا هستند، بنشیند.»
دل افکار با تأکید بر اینکه تئاتر هرازگاهی نیاز به تغییر فضا دارد، گفت: «همه شیوه‌های تئاتری ارزشمند و قابل‌احترام هستند؛ اما به نظر من اکنون زمان آن رسیده است که جدا از کارهای رئالیستی به اجرای آثاری متفاوت و متنوع در فرم، ادبیات و فضای اجرایی بپردازیم.»
این هنرمند ضمن اشاره به استقبال مخاطبان از آثار با شیوه‌های اجرایی متنوع توضیح داد: «خوشبختانه تماشاگران تئاتر بسیار فهیم هستند. آن‌ها در «مکبث زار» حتی اگر نمایشنامه «مکبث» را هم نخوانده باشند؛ شاهد روایتی با تصاویری خاص و گویا خواهند بود که آن‌ها را به مضمون نهایی اثر راهنمایی می‌کند. تماشاگران ما نسبت به تئاتر و فرم‌های جدید آن بی‌اطلاع نیستند و ما تنها برای آن‌ها خوراک روحی و فکری تأمین می‌کنیم.»
او درباره آشنایی و همکاری‌اش با ابراهیم پشت‌کوهی گفت: «حدود ۱۰ سال است که با این هنرمند آشنا هستم. او شخصیتی آرام و منطقی دارد و به‌تازگی متوجه شدم که شاعر است. قطعاً آدمی که شعر می‌گوید، روح لطیفی دارد و این لطافت و شاعرانگی در متون نمایشی پشت‌کوهی و دیالوگ‌هایی که می‌نویسد کاملاً به چشم می‌آید. حتی فضای دیالوگ‌های نوشته‌شده توسط پشت‌کوهی هم مانند آثارش از فرم متفاوتی برخوردار است.»
بازیگر نمایش «مکبث زار» با اشاره به کاتارسیس و تزکیه نفسی که در آثار تراژدی دیده می‌شود، توضیح داد: ««مکبث زار» تراژدی صرف نیست، این اثر لحظات کمدی و شادی‌آور هم دارد؛ اما ما در این اثر شاهد سقوط یک شخصیت مستبد و خون‌خوار هستیم و قطعاً تماشای سرنوشت این افراد برای تمامی افراد لازم است. مخاطب با هم‌ذات‌پنداری با قهرمان این آثار از سرنوشت آن‌ها درس خواهد گرفت. البته که منظور از تراژدی اثری همراه با اشک و ناله نیست بلکه بخش آگاهی و بیم‌دهندگی آن است.»
گاتا عابدی: پشت‌کوهی از نوابغ تئاتر است
گاتا عابدی، بازیگر نقش «لیدی مکبث» درباره نقش خود در این اثر گفت: «بازی در نقش لیدی مکبث برای من بسیار متفاوت و جذاب است. از نظر من لیدی مکبث از آن دسته زن‌هایی است که با سیاست زنانه و قدرت دادن به همسرش او را به حرکت وامی‌دارد. او امور را چنان مدیریت می‌کند که حتی خود مکبث هم متوجه نیست قدرت اصلی دست لیدی مکبث است.»
او ادامه داد: «از نظر من لیدی مکبث عاشق همسرش است و این عشق باعث می‌شود تا ضعف درونی‌اش را که به‌واسطه بچه‌دار نشدن در او شکل گرفته است؛ با قدرت دادن به مکبث مدیریت کند.»
این بازیگر درباره چگونگی رسیدن به این نقش افزود: «زمانی که به‌طور اتفاقی در حال تماشای مستندی با موضوع حیات‌وحش بودم، نگاه و رفتار پرابهت یک یوزپلنگ نگاهم را به خود جالب کرد. از نظر من لیدی مکبث نگاه و رفتارهایی مانند همان یوزپلنگ دارد و من وقتی روی صحنه می‌روم، همواره نگاه او را در ذهن خود تداعی می‌کنم.»
عابدی با اشاره به کفش‌های خاص لیدی مکبث که شبیه به سم اسب است، گفت: «اولین باری که با کفش‌های خاص لیدی مکبث روی صحنه حاضر شدم، با تمام ترسی که از راه رفتن با این کفش‌های متفاوت داشتم، دقیقاً لیدی مکبث شده بودم. من اصلاً کفش پاشنه‌بلند نمی‌پوشم اما کفش‌های لیدی مکبث را به دلیل عشقی که به نقش دارم، جزئی از وجودم می‌دانم. جزئی که با تمام سختی‌هایش، آزاردهنده نیست و با آن زندگی می‌کنم.»
او ادامه داد: «من جزو بازیگرانی هستم که پذیرش نقش از سوی مخاطب برایم بسیار اهمیت دارد و دلم می‌خواهد بازی‌ام در هر نمایشی باورپذیر باشد. قطعاً رسیدن به حرکت و بیان خاص این نقش برایم خیلی سخت بود اما با کمک آقای پشت‌کوهی به آن رسیدم.»
گاتا عابدی درباره همکاری با پشت‌کوهی گفت: «مهم‌ترین ویژگی پشت‌کوهی باسواد بودن اوست. آن‌قدر به کاری که انجام می‌دهد اشراف دارد که می‌توانی خودت را کمال و تمام به این کارگردان بسپاری. او بسیار خلاق و باپشتکار است و خیلی خوشحالم که تئاتر ایران نوابغی مثل پشت‌کوهی دارد تا تئاتر ایران همیشه در جهان بدرخشد. نمایش «مکبث زار» او اثری پر از شکوه، جادو و زیبایی محض است.»
سعید برجعلی: از دیدن «مکبث زار» انرژی می‌گیرید
سعید برجعلی بازیگر نقش مکداف در نمایش «مکبث‌زار» درباره همکاری‌اش با ابراهیم پشت‌کوهی گفت: «حدود ۱۰ سال پیش نمایش «مثل آب برای شکلات» را در تئاتر شهر از ابراهیم پشت‌کوهی دیدم؛ خیلی دوست داشتم روزی با او همکاری داشته باشم که بعد از گذشت ۱۰ سال بالاخره این اتفاق افتاد.»
برجعلی ادامه داد: «ترکیب بازیگران جوان تئاتری و بازیگران خاک‌صحنه‌خورده، انرژی این اثر را بالا برده و به علت جنوبی بودن حال و هوای نمایش، خونگرمی و انرژی زیادی در رگ‌های همه ما نفوذ کرده است که ما هم این انرژی را به مخاطبان خود انتقال می‌دهیم.»
این هنرمند در مورد نقشش در این نمایش گفت: «نقش مکداف برایم چالش‌برانگیز بود، در طول تمرینات و تحلیل‌ها سعی کردم از زاویه متفاوتی به نقش نکاه کنم و مکداف جدیدی نسبت به کاراکتر مکداف در نمایشنامه «مکبث» شکسپیر بسازم که کمک‌ها و وسواس ابراهیم پشت‌کوهی به‌عنوان کارگردان بسیار در خلق این نقش تأثیرگذار بود.»
او درباره آشتی کردن مخاطب با تئاتر گفت: «تئاتر در هر شرایطی باید روی صحنه اجرا شود؛ مثل هر شغل دیگری که در شرایط خاص هم انجام می‌شود، تئاتر نیز برای مردم یک نیاز است و قهر کردن با هنر جنبه مثبتی در جامعه ندارد.»
برجعلی ادامه داد: «فرهنگ و هنر یک کشور باید سرپا و زنده باشد و این زنده بودن به حمایت مخاطب نیاز دارد تا همراه یک اثر حاضر باشد و در هر شرایطی سالن تئاتر را خالی نگذارد.»
محمدهادی عطایی: «مکبث زار» اجرایی به‌شدت ایرانی، جذاب با موسیقی عالی
محمدهادی عطایی عضو جدید گروه نمایشی «مکبث زار» که در سه نقش متفاوت در این اثر به ایفای نقش می‌پردازد، گفت: «من سه نقش جاشو، ملکم پسر دانکن و یکی از بزرگان شهر را در «مکبث زار» بازی می‌کنم. با وجود اهمیتی که هر سه نقش برای من دارد، نقش ملکم را بسیار دوست دارم.»
او ضمن تأکید بر پرانرژی، سخت و جذاب بودن «مکبث زار» ادامه داد: «جذاب‌ترین بخش این نمایش تلفیق مراسم زار با نمایشنامه مکبث شکسپیر است که نشان می‌دهد ما چه آیین‌های زیبایی داریم. از نظر من ایران یک جهان است و ای‌کاش کارگردانان دیگر شهرها نیز مثل ابراهیم پشت‌کوهی به آیین‌های مرسوم در مناطق و شهرستان‌های خود توجه کنند.»
این هنرمند با اشاره به تجربه همکاری‌اش با ابراهیم پشت‌کوهی توضیح داد: «خدا را شکر می‌کنم که تاکنون با کارگردانانی خوش‌فکر و خوش‌قلب کار کرده‌ام. به نظرم آرتیست بودن بخشی از زندگی است. من با افرادی مثل ابراهیم پشت‌کوهی کار کردم که هم آرتیست و هم انسان شریف و بی‌نظیر است. ابراهیم پشت‌کوهی همیشه حواسش به تک‌تک بازیگران و عوامل هست و حال خوبی که به‌واسطه رفتار او در گروه جریان دارد، قطعاً به مخاطبان نیز منتقل خواهد شد.»
عطایی گفت: ««مکبث زار» اجرایی به‌شدت ایرانی، جذاب با موسیقی عالی و پرانرژی است.»
فهیمه موسوی: «مکبث زار» به معنای واقعی یک تئاتر است
فهیمه موسوی بازیگر نقش «حوا» گفت: «حوا و دل‌کَنَک همسرش کلفت و نوکر قصر مکبث و لیدی هستند. حوا زنی است که در فضای سخت دربار و در دوران پادشاهی مکبث تحت‌فشار بوده و زنانگی نکرده است.»
این هنرمند با اشاره به اینکه بازی در نقش حوا را بسیار دوست دارد، توضیح داد: «حوا کاراکتری عجیب و شخصیتی پر از عقده است. بازی در این نقش از نظر فرم اجرایی روی صحنه، حسی که نشان می‌دهد، تغییر صدایی که دارد؛ سخت بود اما راهنمایی‌های پشت‌کوهی در راستای ایفای این نقش کمک بسیاری به من کرد.»
موسوی ادامه داد: «خوشبختانه مخاطبانی که تاکنون و پیش از اجرای عموم در تئاتر شهر به تماشای کار نشسته‌اند؛ با نقش حوا ارتباط خوبی برقرار کرده‌اند.»
او با اشاره به اینکه زمان زیادی برای اینکه لحظه‌به‌لحظه روی بیان و بدن شخصیت حوا کار کنند، نداشته است؛ افزود: «شخصیت حوا، جنوبیِ محض حرف نمی‌زند و تکه کلام‌هایی خاص خودش دارد. شاید بهتر است بگویم لهجه جنوبی مختص به خودش را دارد.»
این هنرمند با بیان اینکه رهایی و آزادی در رفتار و عمل حوا را دوست دارد، توضیح داد: «قطعاً بازی در نقش حوا سخت بود اما من این نقش را با تمام ریزه‌کاری‌هایش دوست دارم و دیگر حوا در جان فهیمه رسوخ کرده است. برای یک بازیگر بازی در نقشی متفاوت تجربه دل‌نشینی است. هرچقدر نقش سخت‌تر باشد، بازیگر خود را بهتر محک می‌زند.»
او درباره تجربه همکاری با ابراهیم پشت‌کوهی گفت: «تجربه همکاری با پشت‌کوهی بسیار بی‌نظیر است. او به‌شدت باسواد، باشعور، آگاه، متواضع و هنرمند است. از او بسیار یاد گرفتم و از این همکاری لذت بردم. او نگاهی نو به تئاتر دارد. حضور و همراهی با پشت‌کوهی یک دانشگاه بود. آن‌قدر که متواضعانه آگاهی خود را به ما انتقال داد چقدر خوب است که تئاتر چنین افرادی دارد و امیدوارم قدرشناس بودنشان باشیم.»
این هنرمند ادامه داد: «پشت‌کوهی این‌قدر خوب بازیگر را هدایت می‌کند که هیچ بهانه‌ای برای کم‌کاری نمی‌ماند. امیدوارم که این ارتباط کاری تداوم پیدا کند و تجربه همکاری و یادگیری بیشتر از ایشان در آینده نیز برایم فراهم شود.»
موسوی همچنین درباره نمایش «مکبث زار» گفت: ««مکبث زار» نمایشی است که همه‌چیز در آن درست و به‌جا؛ بدون کم و کسر و در معنای واقعی یک تئاتر است. این اثر نمایشی موجز، دقیق، بدون حشو و اضافه با متنی به‌شدت درست و گیراست.»
یاشار نادری: «مکبث‌زار» ما را به جنوب ایران می‌برد
یاشار نادری بازیگر نقش دل‌کَنَک در نمایش «مکبث‌زار» از حضورش در این نمایش گفت: «کار کردن با ابراهیم پشت‌کوهی بسیار برای من دل‌چسب است؛ وقتی من را برای نقش دل‌کنک انتخاب کردند، فهمیدم که خیلی‌ها برای این نقش تست داده‌اند و این برایم خیلی ارزشمند است. من علاوه بر اینکه نقش دل‌کنک را بازی می‌کنم به پیشنهاد ابراهیم پشت‌کوهی عزیز دو نقش دیگر نیز دارم که هر سه این نقش‌ها برایم دوست‌داشتنی است.»
او از وجود شخصیت دل‌کَنک در این نمایش گفت: «دل‌کنک در این نمایش زاییده ذهن نویسنده است و در «مکبث» اصلی ما این شخصیت را نداریم و «مکبث‌زار» از دید دل‌کنک و هوا جلو می‌رود. دل‌کنک از ابتدا تا پایان نمایش روی صحنه است و همه وقایع را می‌بیند.»
نادری درباره کار کردن با ابراهیم پشت‌کوهی گفت: «می‌توانم زندگی‌ام را به دو قسمت تقسیم کنم؛ قبل از دیدن ابراهیم پشت‌کوهی و بعد از آشنایی با او. این کارگردان به دلیل مطالعه زیاد و انرژی مثبتش تأثیر زیادی روی افراد می‌گذارد.»
او ادامه داد: «این کارگردان با نمایش «مکبث‌زار» همه ما را به جنوب ایران می‌برد. رنگ‌ها، آواها، فرم‌ها و حتی بازی بازیگران ما را به هرمز و هنگام می‌برد.»
یاشار نادری در صحبت پایانی خود گفت: «با تئاتر قهر نکنیم، تئاتر خیلی شیرین است. تئاتر برای ما یک آموزگار است پس ما هم باید برایش ارزش قائل باشیم.»
رضا سلیمی، رضا جهانگیری، سحر عبدالملکی، صابر رضایی، متین مکاری‌مقدم و جواد امیرپور دیگر بازیگران این نمایش هستند.
شبیر پرستار (مجری طرح، مدیر تبلیغات) و سعیده اسمعیل‌نیا به‌عنوان (تهیه‌کننده) ابراهیم پشت‌کوهی را در تولید، این نمایش همراهی می‌کنند.
از دیگر عوامل این نمایش می‌توان به بهرنگ عباسپور (آهنگساز و خواننده)، رضا خضرایی (طراح نور)، ابراهیم پشت‌کوهی و فرزاد هدایت (طراح لباس)، شقایق برهمتی (طراح گریم)، محمدحسن آزادگان (طراح گرافیک)، ابراهیم پشت‌کوهی (طراح صحنه)، پیمان گرزم، اردلان آشناگر و کیانوش سلطانی‌متین (عکاس)، فرزاد هدایت نوری (دستیار کارگردان)، ترانه دَمساز (منشی صحنه)، جواد امیرپور، الهه عرب‌دوست (مدیران صحنه)، گلاره کلهرچگینی، علی روزگار (دستیاران صحنه)، پیمان طالبیان و محمد دانشور (مشاوران رسانه)، مقداد اسفندی، پویا شمالی، محمدحسین بیات، عرشیا چاکرالحسینی و بهرنگ عباسپور (نوازندگان)، عطا نجفی (گریمور)، فرناز یحیی پور (طراح تاج و ساخت تاج) و سینماآفیس (حامی رسانه‌ای) اشاره کرد.
گزارش: نگار امیری، علی کیهانی
عکس: رضا معطریان، میلاد میرزاعلی
