تئاتر شهر در راه رکوردزنی
محمد محمدی*: در دهه 40 و در روزگاری که چهارراه ولیعصر (عج) محلی برای تفرج و تفریح مردم تهران به شمار می‌رفت، طرح ساخت سازه‌ای استوانه‌ای، متفاوت و خیره‌کننده با نگاهی به معماری برج طغرل، توسط علی سردار افخمی برای اجراهای تئاتر در مکانی جدا از لاله‌زار به عنوان راسته سالن‌های نمایشی تهران کلنگ خورد.
این سالن در بهمن 1351 با نمایشنامه‌ای از آنتوان چخوف با بازی هنرمندانی چون مهدی هاشمی، پرویز پورحسینی و داریوش فرهنگ به کارگردانی آربی اُوانسیان گشایش یافت و امروز با گذشت 50 سال از فعالیت و اضافه شدن 4 سالن دیگر به آن، مهم‌ترین مرکز تئاتری پایتخت و کشور شناخته می‌شود؛ مجموعه‌ای که به رغم توسعه سالن‌های نمایشی از اواسط دهه 80 در کشور، همچنان به عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مجموعه تئاتری در حال فعالیت است و کماکان در بین مردم و اهالی تئاتر نماد تئاتر کشور به شمار می‌رود.
به هر شکل آنچه مشخص است با وجود فراز و فرودهای بسیار این مجموعه، همچنان وقتی سخن از تئاتر به میان می‌آید، آنچه در اذهان نقش می‌بندد، همان سازه استوانه‌ای است که در ضلع جنوب شرق چهارراه ولیعصر (عج) قرار گرفته و بر همین اساس نیز تمام پارامترهای موجود در حوزه هنرهای نمایشی کشور با وضعیت موجود در این مجموعه مورد سنجش قرار می‌گیرد. در این بین یکی از مهم‌ترین و مورد وثوق‌ترین شاخصه‌ها در حوزه تئاتر، میزان استقبال مخاطبان است که بی‌شک مجموعه تئاتر شهر در افزایش و کاهش آن نقش بسیار مؤثری ایفا می‌کند.
این مجموعه به دلیل سابقه‌ای که به آن اشاره شد، به دلیل دارا بودن 5 سالن، همواره مهم‌ترین مرجع در تشخیص استقبال، مورد استناد کارشناسان و منتقدان قرار گرفته است. حتی در برخی ادوار کار فراتر نیز رفته و برای سنجیدن موفقیت و عدم موفقیت سایر سالن‌ها آنها را با مجموعه تئاتر شهر مقایسه کرده‌اند.
البته همان‌طور که پیش‌تر نیز بیان شد در اواسط دهه 80 با اتخاذ سیاست گسترش سالن‌سازی در شهر تهران آن هم بدون پشتوانه، شاهد بازگشایی سالن‌های متعدد اعم از خصوصی و دولتی بودیم اما همچنان این مجموعه به مرجع و مرکز تئاتر کشور در اذهان عمومی مردم شناخته می‌شود و به نوعی پیشانی تئاتر کشور به شمار می‌رود، از همین رو همواره استقبال یا عدم استقبال مخاطبان در کل تئاتر کشور بستگی به میزان حضور مخاطبان در این مجموعه به عنوان یکی از مهم‌ترین و مورد وثوق‌ترین شاخصه‌های سنجش و پایش وضعیت تئاتری کشور داشته است.
در این بین بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد سال 1395 را با بیش از 200 هزار مخاطب باید سال پرمخاطب این مجموعه باسابقه دانست. سال 96 با 158 هزار و سال 97 با 118 هزار مخاطب در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند اما با شیوع کرونا وضعیت این مجموعه همانند سایر مجموعه‌ها و اساسا کل کشور دچار کاهش بسیار شدیدی شد که بخشی از آن مربوط به وضعیت کلی ناشی از همه‌گیری کرونا بود و بخشی دیگر نیز به دلیل بی‌تدبیری مدیران وقت. با روی کارآمدن دولت سیزدهم و تغییر مدیران و اتخاذ سیاست‌های جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در سال 1401 شاهد سرپا شدن این مجموعه از رخوت دوران کرونا بودیم.
سال 1402 با عادی‌شدن شرایط و به بار نشستن سیاست‌های فرهنگی دولت جدید، آمار منتشر شده 6 ماه نخست سال حاکی از استقبال بیش از 80 هزار مخاطب است؛ عددی مشابه کل سال گذشته. با توجه به این آمار می‌توان امیدوار بود با توجه به نمایش‌های پیش رو در نیمه دوم سال، این مجموعه بیش از سال‌های 96 و 97 شاهد حضور مخاطبان باشد و با کمی برنامه‌ریزی و اتخاذ سیاست خاص می‌توان رکورد سال 95 را که پرمخاطب‌ترین سال فعالیت این مجموعه است نیز شکست.
شکستن رکورد 200 هزار مخاطب برای مجموعه‌ای که تا نیمه سال میزبان بیش از 80 هزار مخاطب بوده است، امری دست‌نیافتنی نیست؛ با همه این اوصاف نباید فراموش کرد در ابتدای سال گذشته حتی خوش‌بین‌ترین منتقدان و هنرمندان نیز آواربرداری از وضعیت تئاتری کشور به‌ویژه مجموعه تئاتر شهر را به این زودی‌ها ممکن نمی‌دانستند اما اکنون نه تنها آواربرداری و عادی‌سازی در حوزه تئاتر به وقوع پیوسته که وضعیت به میزانی قابل قبول است که انتظار زدن رکورد پرمخاطب‌ترین سال تئاتر شهر نیز دور از دسترس نیست، البته این مهم نیازمند تدبیر ویژه برای نیمه سال دوم است.
*این یادداشت پیش از این در روزنامه وطن امروز منتشر شده است.
