مرجان پورغلامحسین: میکروتئاتر، جهان تئاتری را گسترده‌تر می‌کند

نگار امیری: نمایش «دویست‌وهشتادمین شب سال» روایتگر زندگی یک پسر جوان اصفهانی است که به جنگ رفته و اکنون خاطرات 12 ساعت از زندگی خود را روایت می‌کند.

مرجان پورغلامحسین، نویسنده و کارگردان این نمایش سعی کرده تا با تکنیک میکروتئاتر بخش کوتاهی از مهم‌ترین رویداد تاریخ معاصر ایران یعنی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران را به نمایش بگذارد.

«دویست‌وهشتادمین شب سال» پیش از این در نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های عروسکی تهران-مبارک اجرا شد و به عنوان یکی از آثار موفق این رویداد هنری توانست نظر مخاطبان بسیاری را به خود جلب کند.

«دویست‌و هشتادمین شب سال» پس از اجرای «پرواز شماره 745» دومین تجربه پورغلامحسین در زمینه بهره از میکروتئاتر برای روی صحنه بردن نمایش به شمار می‌آید. درباره این تکنیک و دلیل انتخاب آن برای اجرا با او گفت‌وگوی کوتاهی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

پیش از هرچیز تعریفی مختصر از تکنیک میکروتئاتر برای‌مان داشته باشید.

میکروتئاتر تکنیکی است که حسن معجونی برای اولین بار از آن برای اجرای نمایش «حشره» در فرهنگسرای ارسباران استفاده کرد. در حقیقت تکنیکی به نام میکروتئاتر در جهان وجود ندارد و این اسمی بود که او در فرهنگسرای ارسباران روی تجربه جدیدش گذاشت که تلاشی بود برای اجرای تئاتر در ساختاری بسیار کوچک. از ملزومات اولیه میکروتئاتر داشتن چندین و چند دکور بسیار کوچک برای اجرا بود.

بعد از آن، حسن معجونی سه فستیوال با بهره از این تکنیک و با عنوان میکرولیو برگزار کرد و جمعیت بیشتری از اهالی تئاتر در این مسیر قرار گرفتند. اما فکر می‌کنم من اکنون تنها کسی هستم که همچنان اصرار به تولید میکروتئاتر دارد.

میکروتئاتر چه ویژگی‌های مثبت و منفی برای به تصویر کشیدن آثار نمایشی دارد؟

ویژگی مثبت این تکنیک برای من گره خوردن سینما و تئاتر با یکدیگر است. میکروتئاتر امکان ویژه‌ای برای اجرا به کارگردانان می‌دهد. جهان تئاتری را گسترده‌تر می‌کند و در عین حال توانایی افزودن جلوه‌های ویژه و اتفاقاتی را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد که در تئاتر عروسکی یا غیر عروسکی امکان‌پذیر نیست. اما هزینه‌بر بودن و مشکلات تکنولوژی از ویژگی‌های منفی این تکنیک است.

ما از نظر تجهیزات و لوازم مورد نیاز برای بهره‌گیری از این تکنیک، در چه سطحی قرار داریم؟

نمونه‌های اولیه میکروتئاتر، خیلی ساده‌تر از آن چیزی بود که ما اکنون اصرار به انجام آن داریم. در ابتدا کافی بود شما یک دوربین کوچک و یک پرده پروژکشن داشته باشید، اما اکنون ما برای اجرای میکروتئاتر به تجهیزات نورپردازی بیشتری نیاز داریم و در عین حال از دو تا سه دوربین در کار استفاده می‌کنیم. اکنون نیاز به دستگاه سوئیچ تصویر هست و دکورهای گسترده‌تر که پیش از این چنین نبود.

به لحاظ تجهیزات اگر هنرمندان از نظر اقتصادی تامین باشند، بهره‌گیری از این تکنیک، امکانات ویژه‌ای در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد اما معمولا در تئاتر ما  بودجه  چندانی برای آنچه دل‌مان می‌خواهد به نمایش بگذاریم، وجود ندارد.

دلیل استفاده از این تکنیک برای روایت عملیات کربلای چهار چه بود؟

بخش اعظمی از روایت در آب و رودخانه اروند شکل می‌گیرد. تکنیک میکروتئاتر این امکان را می‌داد تا دست‌مان برای اجرای خیلی از کارها به ویژه به نمایش گذاشتن دنیای زیر آب بازتر باشد. در واقع با کمک میکروتئاتر دنیایی را به نمایش گذاشتیم که در تئاتر به حالت معمول نمایش آن سخت بود.

این نمایش تنها اثر جشنواره نوزدهم تهران_مبارک بود که با استقبال خوب مخاطبان در سه نوبت اجرا شد؛ به نظرتان تکنیک متفاوت و محتوای غنی و جذاب چقدر در این زمینه موثر بوده اند؟ 

به نظرم هر دو این موارد؛ تکنیک و محتوا در یک راستا و همگام با هم در این زمینه پیش رفته‌اند. در جشنواره‌های عروسکی اکثر مخاطبان متخصص هستند و قطعا با توجه به شناختی که نسبت به این تکنیک داشتند، کار مورد توجه‌شان قرار گرفته است.  

در پایان، چرا زندگی یک جوان آن هم دقیقا در شب عملیات کربلای چهار را برای اجرا انتخاب کردید؟

به‌نظرم، ما خیلی کم و یا ناقص به جنگ که تلخ‌ترین و بزرگ‌ترین اتفاق 50 سال گذشته تاریخ معاصر ایران است، پرداخته‌ایم. در حالی که تمام دوران کودکی من و هم‌نسلان من با استرس و دغدغه جنگ گذشت و تاثیر این رویداد در زندگی ما آن قدر زیاد بوده است که به‌شخصه نیاز دارم مدت‌ها درباره آن حرف بزنم.

«دویست‌وهشتادمین شب سال»، کاری از گروه تئاتر پوپه،  از 19 بهمن تا 25 اسفند ساعت 19 در تالار سایه تئاتر شهر میزبان مخاطبان است.