اقتباس همیشه به معنای خلق داستان جدید نیست

به گزارش ایران تئاتر، نشست تخصصی «بررسی زندگی، آثار و اندیشه‌های اوراند هریس» با سخنرانی سید حسین فدایی حسین، نویسنده، پژوهشگر و مترجم، سه‌شنبه ۲۳ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴، هم‌زمان با برگزاری سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در «پاویون هنرگان کتاب» برگزار شد.

این نشست که به همت معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همکاری نهادهای زیرمجموعه آن برگزار شد، با حضور علاقه‌مندان به حوزه تئاتر کودک و نوجوان و با مجری‌گری پیمان شیخی، پژوهشگر فرهنگی، به تحلیل و بررسی زندگی و آثار اوراند هریس اختصاص داشت.

سید حسین فدایی حسین در آغاز سخنرانی خود بر اهمیت منابع مکتوب در حوزه تئاتر کودک و نوجوان تاکید کرد و گفت: «برای ارتقای جریان تئاتر کودک و نوجوان، لازم است منابع مکتوب مختلف از جمله متون پژوهشی، آموزشی و نمایشی به‌درستی دسته‌بندی شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد.»

وی همچنین بر نقش بی‌بدیل آثار اوراند هریس در این حوزه تاکید کرد و توضیح داد که مجموعه آثار این نویسنده که از سال ۱۹۴۵ تا ۱۹۹۳ منتشر شده‌اند، در قالب سه جلد جمع‌آوری و به بازار عرضه خواهد شد.

در ادامه، نشست به بررسی چالش‌های ترجمه آثار خارجی و تطبیق آن‌ها با فرهنگ ایرانی اختصاص یافت. فدایی حسین در این باره خاطرنشان کرد که ترجمه آثار باید با وفاداری کامل به متن اصلی صورت گیرد و تنها در مواردی که نیاز به تطبیق با فرهنگ ایرانی باشد، تغییرات جزئی در متن اعمال گردد.

در بخش بعدی نشست، فدایی حسین به موضوع اقتباس در تئاتر کودک و نوجوان اشاره کرد و گفت: «مسئله اقتباس یکی از مباحث کلیدی در تئاتر کودک و نوجوان است که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از نویسندگان تئاتر کودک، آثار خود را بر پایه آثار دیگر نویسندگان می‌سازند. اقتباس‌ها می‌توانند به شیوه‌های مختلف صورت گیرند؛ از اقتباس‌های وفادارانه گرفته تا اقتباس‌های آزاد، که در این نوع هیچ نشانه‌ای از اثر اصلی در متن باقی نمی‌ماند.»

وی در ادامه توضیح داد که در برخی از آثار اوراند هریس مانند «شاهزاده گدا»، «رابین کوتوله» و «هاکفین»، اقتباس‌های وفادارانه از نمایشنامه‌های کلاسیک صورت گرفته است که این آثار با تغییرات جزیی به دنیای کودکانه وارد شده‌اند.

فدایی حسین همچنین به اهمیت استفاده از ساختارهای قدیمی در خلق نمایشنامه‌های جدید اشاره کرد و گفت: «اقتباس‌ها همیشه به معنای خلق داستان‌های کاملاً جدید نیستند. گاهی استفاده از ساختارهای شناخته‌شده می‌تواند به خلق آثار نوین کمک کند. هیچ ایرادی ندارد که از داستان‌های دیگر نویسندگان استفاده کرده و آن‌ها را به نمایشنامه تبدیل کنیم. این فرایند می‌تواند به خلق داستان‌های جدید نیز کمک کند.»

وی در ادامه سه نوع مختلف اقتباس را توضیح داد: «۱. اقتباس وفادارانه که در آن هیچ تغییر اساسی در اثر اعمال نمی‌شود. ۲. اقتباس وام‌گیرانه که در آن ساختار اصلی حفظ می‌شود اما جزئیات تغییر می‌کنند. ۳. اقتباس آزاد که در آن ارتباط با اثر اصلی به حداقل می‌رسد یا حتی به‌طور کامل حذف می‌شود.»

فدایی حسین سپس به یکی از آثار خاص اوراند هریس، یعنی نمایشنامه «سیندرلا» اشاره کرد و توضیح داد: «این نمایشنامه با تغییرات گسترده‌ای در داستان و محیط، به دنیای جدیدی منتقل شده است. در این نسخه، قصه سیندرلا در دنیای عنکبوت‌ها و حشرات روایت می‌شود که این تغییرات نه تنها جنبه بصری جذاب‌تری ایجاد کرده بلکه پیام‌های اخلاقی جدیدی نیز به مخاطب منتقل می‌کند.»

در ادامه، فدایی حسین به روند تحول آثار هریس اشاره کرد و گفت که این نمایشنامه‌ها به‌طور خاص برای کودکان و نوجوانان بازنویسی شده‌اند تا مفاهیم پیچیده‌تری را برای این گروه سنی قابل‌فهم کند. وی افزود: «نویسندگان تئاتر کودک و نوجوان اغلب از اقتباس به‌عنوان ابزاری برای نزدیک‌کردن دنیای بزرگسالانه به دنیای کودکانه استفاده می‌کنند.»

فدایی حسین همچنین به معرفی جلدهای مختلف مجموعه آثار اوراند هریس پرداخت.