در حال بارگذاری ...
گزارش نشست نقد و بررسی نمایش «جیجک علیشاه»

تاثیر تئاتر بر فرهنگ گفت‌وگو و نقد در یک سرزمین

نشست نقد و بررسی نمایش «جیجک علیشاه» توسط کانون ملی منتقدان تئاتر ایران و با حمایت مرکز هنرهای نمایشی برگزار شد.

به گزارش سایت ایران تئاتر، نوزدهمین نشست دوشنبههای نقد تئاتر که توسط کانون ملی منتقدان تئاتر ایران و با حمایت مرکز هنرهای نمایشی برگزار میشود، 12 مرداد 1394 در تماشاخانهسنگلج برگزار شد. این نشست به نقد و بررسی نمایش «جیجک علیشاه» به نویسندگی ذبیح بهروز و کارگردانی رحمت امینی اختصاص داشت.

 این نشست که با حضور علاقهمندان به فرهنگ و هنر همراه بود. محمدحسین ناصربخت گفت: «نمایشنامه «جیجک علیشاه» یکی از نمایشنامههای مهمی است که در تاریخ ادبیات نمایشی ما نوشته شده است. این نمایشنامه در زمان و مکان خاصی تالیف شده است. درست در زمانی که تحول سیاسی بزرگی در کشور دارد رخ میدهد. زمینه‌ این تحول انقلاب مشروطه بوده است و نمایشنامهنویسان آن روزگار، به خصوص نمایشنامهنویسانی که سابقه در مبارزه انقلابی داشتهاند و مشروطهخواه بودهاند، به نوعی به اتفاقهایی که در دورانی که رو به اضمحلال است رخ داده بود، عکسالعمل نشان میدهند. به نظر میرسد این نمایشنامهنویسان با آثار خودشان هشدارهایی را به کسانی که قرار است بعد از این دوران به سر کار بیایند، میدهند. جیجک علیشاه در ادامه‌ مسیری است که میرزا آقا تبریزی در نمایشنامه‌ «طریقه حکومت زمان خان» و بعد از آن موید الممالک فکری در «حکام قدیم، حکام جدید» دنبال کردهاند و از این جهت بسیار اهمیت دارد. ضمنا یک ویژگی خاصی هم در ساختار نمایشنامه «جیجک علیشاه» است؛ درست مثل سایر نمایشنامههای میرزا آقا تبریزی و نمایشنامههای مویدالممالک، به نوعی تئاتر میانجی را نمایندگی میکند. یعنی تئاتری را که ضمن این که از تئاتر غربی الهام گرفته است، آن چیزی که نخستین بار آخونزاده برای ما به ارمغان آورد، از میراث کهن نمایشی ما استفاده میکند و اینها را برای ارتباط بهتر با مخاطب، به هم پیوند میزند. از این جهت نمایشنامه جیجک علیشاه نمایشنامه بسیار مهمی است.»

او در ادامه گفت: «معتقد هستم که این نمایشنامه در زمان خودش نمایشنامه بسیار تاثیرگذاری بوده است و به همین جهت هم در کتابهای گوناگون به این نمایشنامه اشاره شده است. به ویژه با توجه به جایگاهی که ذبیح بهروز در میانه نمایشنامهنویسان آغاز قرن چهاردهم هجری شمسی دارد. وقتی ما این نمایشنامه را از زمان و مکان خودش جدا میکنیم و به دورهی معاصر می‌آوریم، شاید اولین انتظاری که من به عنوان منتقد یا هر مخاطب دیگری می‌توانم داشته باشم، این هست که این نمایشنامه همان گونه که در زمان و مکان خودش تاثیرگذار و بازتاب دهنده شرایط دوران خودش بوده است، وقتی به دوران من منتقل میشود هم این اتفاق با آن رخ بدهد. این اتفاق وقتی رخ خواهد داد که کارگردان یک بازخوانی جدید از متن داشته باشد. بازخوانیای که مبتنی بر شرایط زمانی و اتفاقهایی که در زمانهخودش رخ میدهد، باشد. مخصوصا در مورد آثاری از این قبیل که این آثار بسیار آثار متعهد به زمان خودشان هستند. این آثار به ویژه با توجه به زندگینامهای که از ذبیح بهروز سراغ داریم، بر خلاف بسیاری از اهالی تئاتر امروز، فقط به این خاطر نوشته و اجرا نمیشدند که بخندانند یا بر روی صحنه تئاتر باشند و درآمدی را به دست آورند. کسانی که تئاتر را به این سرزمین آوردند جزو روشنفکران تجددطلب بودند و به این خاطر تئاتر را به این سرزمین آوردند که فکر میکردند دارند فرهنگ گفتوگو و نقد کردن را وارد این سرزمین میکنند. اما آیا این اتفاق در این اجرای دوباره از جیجک علیشاه رخ میدهد؟ من البته تلاشهایی را در این راستا میبینم، می‌بینم که سعی شده است که در این راه قدم بردارند، ولی فکر میکنم که یا فرصت کافی نبوده است، یا این که شرایط به ایشان این اجازه را نداده است و شاید هم اصلا قصد دیگری از این اجرا را داشتهاند. این نمایش در لحظههای که سعی میکند لحظههای کمیک را بیافریند، موفق است و همچنین در لحظه‌هایی که سعی میکند از تکنیکها و شگردهای نمایش ایرانی استفاده کند و آنها را با این متن نمایشی گره بزند، در بعضی جاها موفق است و در بعضی جاها به نظرم می-رسد که خیلی موفق عمل نمیکند. در جاهایی هم هجو بر طنز غلبه میکند و گاهی این اجرا به سمت کمدی فارس میرود.»

عرفان پهلوانی دیگر منتقد حاضر در این نشست نیز گفت: «از نگاه بخشبندی شش‌گانه درام از دید کیفی، این اجرا از نمایشنامه جیجک علیشاه را میتوان یک نمایش سرگرمیساز(Journalistic) به شمار آورد. ویژگیهای بارز این دسته از درام‌ها این است که این گونه آثار دارای داستانی ساده و نزدیک و قابل درک و دریافت برای عموم مردم هستند. درامهای سرگرمیساز دارای قهرمانپروری مضاعف هستند که این ویژگی را تا حدی در مورد کاراکتر «کریم شیرهای» این نمایش بیننده هستیم. همچنین این دسته آثار بیشتر عواطف و احساسات تماشاگران و مخاطبان را برمیانگیزانند و در بیشتر موارد، از جمله این نمایش، دارای اطناب و مطول هستند. این نمایش و این دسته از نمایشها تماشاگران را به هیجان میآورند و سرگرم میسازند.»

این نشست با گفتوشنود میان منتقدان، کارگردان و بازیگران نمایش «جیجک علیشاه» ادامه یافت و با مطرح شدن سخنان درخور درنگ و اندیشهای از سوی رحمت امینی و احمد پورنجاتی همراه بود.

نشست بعدی دوشنبههای نقد تئاتر دوشنبه 19 مردادماه، در خانهنمایش اداره تئاتر برگزار خواهد شد و به نقد و بررسی نمایش «پیوند خونی» نوشته آثول فوگارد و کار هوشمند هنرکار خواهد پرداخت.




مطالب مرتبط