در حال بارگذاری ...
حاشیه‌ای بر نمایش «این آب آشامیدنی نیست» به کارگردانی طاها محمدی

نمایشی که دود و نابود شد

علیرضا نراقی: انتخاب یک متن علاوه بر اتکا بر علت‌های نمایشی و مجذوب‌کننده، قطعاً برآمده از نوعی کشش موضوعی و خورندها و پسندهای زمانی و جغرافیایی است. یک متن – هر متنی- پیامی است به دنیای بیرون، پس با زمانه و موضوعات جاری در آن ارتباط برقرار می‌کند و این ارتباط و گفت‌وگو باید در اجرا ارتباط و معناداری خود را نشان دهد. اینجاست که فرم سازنده تفاسیر و معنا در ذهن مخاطب می‌شود. یکی از بدترین خطاهای متداول تئاتر ایران تقلیل دادن مضمون و از بین بردن آن در تلاشی مذبوحانه برای خنداندن است، بله به همین سادگی، تلاش برای خنداندن. اینجا اصلاً مهم نیست که اثر به این هدف دست پیدا می‌کند و می‌خنداند یا نه، طناز است و موقعیت‌های کمیکش با کیفیت است یا نه، مسئله اصلی این است که خنداندن با هر کیفیتی از راه دور زدن متن و تهی کردن آن رخ می‌دهد، این غلط است و غلط حتی اگر منفعت آور و خوشمزه باشد- که اغلب نیست- چیزی از غلط بودنش کم نمی‌شود و باید اصلاح شود. خنداندن با کیفیت مناسب، چه در سطح شوخی‌های زبانی و چه موقعیت‌های کمیک، خود در نسبت با جهان بیرون و متبلور ساختن مضمون و موضوع میسر می‌شود، وگرنه تکه‌پرانی و لطیفه‌گویی از هر زنجیرچرخان بازاری باطلی برمی‌آید. چگونه می‌توان راضی شد به انتخاب متنی که کارگردان تلاش کند آن را زیر پا بگذارد و کمدی را به لودگی تقلیل دهد؟ برای همین هم هست که نمایش «این آب آشامیدنی نیست» بر اساس نوشته‌ای از وودی آلن و به کارگردانی طاها محمدی که این روزها در تماشاخانه سپند به صحنه می‌رود بیشتر هیاهویی است برای پنهان کردن، درحالی‌که تئاتر یعنی ظهور، آشکار ساختن، عینی کردن امر مفروض و ذهنی- که همان متن و عناصر آن باشد- روی صحنه.

                                             

تفاوت سلیقه‌ای هم اگر هست- به فرض میان کارگردان و نویسنده- در آداب و شکل این به ظهور رساندن و آشکارگی است. کار هیچ کارگردانی پنهان کردن نیست و متأسفانه طاها محمدی «این آب آشامیدنی نیست» را پنهان کرده است.

برای انسان ایرانی امروز همین‌قدر کافی است که بداند نمایشنامه وودی آلن داستان محاصره سفارتخانه آمریکا در یک کشور کمونیستی است.

نمایشنامه در مایه‌های یک کمدی بزن‌وبکوب، درعین‌حال انتقادی و پر طعنه شکل می‌گیرد. پوچی معناباختگی ایدئولوژی‌های قرن بیستمی را در کنار خرق عادات ماهوی یک کمدی قرار داده و به درون سفارتخانه‌ای رفته که سعی دارد شهروندان گردشگر خود را که از ترس بازداشت شدن به جرم جاسوسی به آنجا پناه برده‌اند، نجات دهد. خب، چه بستر داستانی و درام دیگری می‌توانست تا این اندازه برای جامعه ایران جالب باشد و موجبات کنجکاوی را فراهم آورد؟ چه تبلیغی بهتر از خود این نمایشنامه برای اینکه نوید یک تئاتر مناسب و همگون با زمان و جغرافیای اجرای نمایش را دهد؟ اما این داستان زیر دست و پای دویدن‌ها و پریدن‌ها، در شلوغی صدای فریادها و جیغ‌ها و جویده‌جویده حرف زدن‌ها، دست‌اندازی‌های بی‌وجه به جملات و تبدیل کردن شوخی دیالوگ‌ها به چیزی سراسر ناهمگون و دور از متن اصلی دود و نابود شده است.

نمایش به یک شبه‌نمایش تبدیل شده که در آن استعدادهای زیادی می‌بینی و تلاش و عرق ریختن برخی از بازیگران را شاهد هستی بی‌آنکه بازخوردی داشته باشد و بهترین‌ها در این نمایش آن می‌کنند که یک فوتبالیست در بازی با دیوار می‌کند، نه نتیجه‌ای دارد و نه دیدنی است، تنها کسل‌کننده است و جداافتاده از زمین بازی.

باید گفت که بازی‌های خوب و تیپ‌سازی‌های جالبی هم در نمایش وجود دارد و تلاش‌هایی برای ایجاد میزانسن‌هایی پویا که اگر با بدنه اجرایی مناسب‌تری شکل می‌گرفت و اندازه داشت، دل‌چسب و قانع‌کننده می‌شد؛ اما حتی در این ساحت هم نمایش یکدست نیست و اصلاً این فقدان یکدستی به میزان اسم‌ورسم بازیگران مربوط نیست، بازیگران شناخته‌شده آن‌چنان به نمایش وزن ندادند و در مقابل شاید آن‌ها که کمتر می‌شناختیم دست‌کم به شکل فکر شده تر و مسلط‌تری بر صحنه ظاهر شده‌اند.

«این آب آشامیدنی نیست» نمایشنامه‌ای است مناسب این جغرافیا و یادآور روزهای مهمی در تاریخ معاصر خودمان، نمایشنامه‌ای برای امروز که گویی کارگردان و گروه اجرایی، آن را برای این روزها اجرا نمی‌کند.




مطالب مرتبط

نگاهی به نمایش «یکی نبود، یکی بود» نوشته رها جهانشاهی و کار علی کوزه‌گر

همچون رقصی فاقد بدن
نگاهی به نمایش «یکی نبود، یکی بود» نوشته رها جهانشاهی و کار علی کوزه‌گر

همچون رقصی فاقد بدن

علیرضا نراقی: با تحولات تئاتر معاصر مفهوم میزانسن به‌مثابه امری بنیادین در هنر نمایش، دچار دگرگونی ماهوی شد. این بدان معنا نیست که میزانسن جایگاه و اهمیت خود را در ظهور یک اجرا از دست داد، بلکه تئاتر ...

|

نگاهی به نمایش «سلام، خداحافظ» نوشته آثول فوگارد و کار شهاب حسین‌پور

پدر در زیرزمین زنده است
نگاهی به نمایش «سلام، خداحافظ» نوشته آثول فوگارد و کار شهاب حسین‌پور

پدر در زیرزمین زنده است

علیرضا نراقی: نمایشنامه «سلام، خداحافظ» نوشته مشهور و بارها اجراشده‌ آثول فوگارد، نویسنده اهل آفریقای جنوبی، مدتی است که به کارگردان شهاب‌الدین حسین‌پور در تالار حافظ به صحنه می‌رود. این ...

|

نگاهی به نمایش «سیزده‌بدر» نوشته محمود احدی‌نیا و کار حسین میرزامحمدی

وقتی خانه پدری پوسیده بود
نگاهی به نمایش «سیزده‌بدر» نوشته محمود احدی‌نیا و کار حسین میرزامحمدی

وقتی خانه پدری پوسیده بود

علیرضا نراقی: رئالیسم به‌مثابه یک سبک در تاریخ هنر و ادبیات داستانی و دراماتیک در زمینه‌ای از جبر و موجبیت محقق می‌شود، از این نظر رئالیسم به منطق تراژدی‌ها نزدیک است. این اتکا به جبر برآمده از ...

|

دومین جلسه نقد و بررسی آثار صحنه‌ای جشنواره 42 برگزار شد

زنان در دوران جنگ، ایرانیزه کردن غیرافراطی و فرهنگ بومی
دومین جلسه نقد و بررسی آثار صحنه‌ای جشنواره 42 برگزار شد

زنان در دوران جنگ، ایرانیزه کردن غیرافراطی و فرهنگ بومی

دومین جلسه نقد و بررسی آثار بخش تئاتر صحنه‌ای جشنواره 42 تئاتر فجر، روز سه‌شنبه سوم بهمن با حضور رضا آشفته، محمدحسن خدایی و عرفان پهلوانی در سالن مشاهیر تئاتر شهر برگزار شد و سه نمایش «ایلخون»، «بدریه» و «کابوس‌نامه اهل هوا» مورد تحلیل قرار گرفتند.

|

نقد و نظری بر نمایش «خانم آقای جرج کلونی» نوشته متین ایزدی و کار مونا صوفی

داستانی دیرهنگام
نقد و نظری بر نمایش «خانم آقای جرج کلونی» نوشته متین ایزدی و کار مونا صوفی

داستانی دیرهنگام

احمدرضا حجارزاده: سال‌هاست خاورمیانه و انبوه حوادث بی‌پایانش به عنوان محور جذابی برای تولید آثار ادبی و تصویری، مورد توجه نویسندگان و کارگردانان سینمای ایران و جهان قرار گرفته است. گرچه چندان ...

|

نقدی بر نمایش «فردریک» نوشته اریک امانوئل اشمیت و کار حمیدرضا نعیمی

بازی رو به پیش عشق و سیاست
نقدی بر نمایش «فردریک» نوشته اریک امانوئل اشمیت و کار حمیدرضا نعیمی

بازی رو به پیش عشق و سیاست

رضا آشفته: نمایش «فردریک» نوشته امانوئل اشمیت و کار حمیدرضا نعیمی که آذر و دی در سالن اصلی تئاتر شهر میزبان مخاطبان است، درباره تئاتر و به شیوه پسامدرن است که در آن زندگی یک بازیگر قرن نوزدهم فرانسه ...

|

نقد و نظری بر نمایش «شنگرف» به نویسندگی و کارگردانی علی یداللهی

خوانشی نو و شایسته از داستان سیاوش
نقد و نظری بر نمایش «شنگرف» به نویسندگی و کارگردانی علی یداللهی

خوانشی نو و شایسته از داستان سیاوش

احمدرضا حجارزاده: شاهنامه فردوسی یکی از غنی‌ترین منابع اقتباس داستان‌های ایرانی در قالب هنرهای نمایشی است اما سینما و تئاتر ایران از این مخزن بی‌پایان داستان‌های حماسی، اسطوره و پهلوانی، ...

|

نگاهی به نمایش «وِرا نام تهمینه سهراب کرد» نوشته و کار «حسین تفنگدار»

در مسلخ عشق جز نکو را نکشند
نگاهی به نمایش «وِرا نام تهمینه سهراب کرد» نوشته و کار «حسین تفنگدار»

در مسلخ عشق جز نکو را نکشند

سید علی تدین صدوقی: نمایش «وِرا نام تهمینه سهراب کرد» همان‌گونه که از نامش پیداست، در مورد زنان شاهنامه است تا مردان آن، زیرا حسین تفنگدار در جایگاه نویسنده و کارگردان با این نام‌گذاری درواقع ...

|

نظرات کاربران